مالیات را می‌توان یکی از مهمترین ابزارهای رشد و توسعه در جامعه نام برد که در نتیجه آن عدالت اجتماعی، رونق اقتصادی، خدمت‌رسانی، عمران و آبادانی کشور حاصل می‌شود. بنابراین توسعه نظام مالیاتی و همگام‌سازی آن با علم روز، نقش بسیار چشمگیری در پیشرفت اقتصادی کشور دارد. با بررسی شاخص‌های توسعه اقتصاد در کشورهایی که مالیات نقش اصلی را در اقتصاد آنها بر عهده دارد، خواهیم دید که درآمدهای پایدار مالیاتی، رشد و توسعه اقتصادی را تضمین کرده و اجرای پروژه‌های عمرانی و زیر ساخت‌های شهری با استفاده از مالیات با موفقیت بیشتری انجام شده است. بنابراین لازم است بدانیم اظهارنامه مالیاتی چیست و ابعاد مختلف آن را بررسی کنیم. همراه گروه نرم افزار حسابداری محک باشید.
فهرست مطالب
در سال‌های اخیر از تعریف مالیات و نقش آن در اقتصاد یا اینکه اظهارنامه مالیاتی چیست بسیار شنده‌ایم؛ اما متاسفانه اقتصاد کشور ما بر پایه نفت است و تغییر شیوه توسط دولت‌ها به نظر آسان نیست، اگرچه می‌توان با این تغییر به سمت توسعه نظام مالیاتی، رشد و توسعه اقتصاد کشور را واقعی و پایدار کرد. درآمدزایی وتولید ثروت از طریق فروش منابع تجدید نشدنی مانند نفت و امثال آن را نمی‌توان رونق و توسعه دانست؛ زیرا این منابع در آینده‌ای نه چندان دور تمام خواهد شد.
فایل صوتی مقاله را در زیر میتوانید گوش کنید
مالیات و اهمیت نظام مالیاتی
نظام مالیاتی کشورها در راستای تأمین اهداف اقتصادی، اجتماعی و بودجه دولت بسیار مهم و تاثیرگذار است. در بعد اجتماعی مهمترین پیامد مالیات را می‌توان از بین بردن فاصله طبقاتی و توزیع مجدد درآمد دانست. مالیات یکی از مهمترین ابزارها برای دستیابی به توزیع عادلانه ثروت در جامعه است، به طوری که افراد ثروتمند و توانگر جامعه با اطلاع از اینکه اظهارنامه مالیاتی چیست و زمان پرداخت مالیات کی است، اقدام به پرداخت مالیات می‌کنند. دولت مالیات‌های دریافتی را به منظور تامین خدمات رفاهی و اجتماعی مانند بهداشت و تهیه مسکن افراد کم درآمد جامعه هزینه می‌کند. پرداخت مالیات گامی به سوی عدالت اقتصادی و اجتماعی است.
هدف از وضع قانون مالیات چیست؟
مهمترین هدف وضع قانون مالیات در جامعه، تحقق عدالت اجتماعی، مهار تورم، توزیع مناسب درآمد، مبارزه با فساد، ایجاد اعتماد و حمایت از سرمایه‌گذاران و تحقق رشد اقتصادی پیوسته و با ثبات است که همه این مواد در راستای تحقق چشم‌انداز توسعه می‌باشد.
دولت عدالت مالیاتی را به واسطه وضع سیاست‌های مناسب در زمینه مالیات اجرا می‌کند و مردم نیز به عنوان بدنه تشکیل دهنده جامعه باید دولت را در راستای تحقق اهداف فوق یاری کنند. برای این کار لازم است مردم با شفاف‌سازی درآمدها و پرداخت به موقع مالیات، سهم خود را در کاهش فاصله طبقاتی و برخورداری اکثریت جامعه از خدمات رفاهی و اقتصادی بپردازند.
اظهارنامه مالیاتی چیست؟
اکنون که موضوع مالیات و اهمیت آن برای ما روشن شد و هدف از پرداخت مالیات را متوجه شدیم، به این سوال می‌پردازیم که اظهار نامه مالیاتی چیست؟ این سوال را می‌توان به سادگی پاسخ داد که اظهار نامه مالیاتی به نوعی کارنامه مالی است که اشخاص حقیقی و حقوقی که مشمول مالیات هستند هر سال برای محاسبه مالیات خود به سازمان مالیاتی کشور ارائه می‌دهند.
اظهارنامه مالیاتی یک فرم چاپی ویژه است که وزارت اقتصاد و دارایی تهیه کرده و در اختیار مودیان قرار می‌دهد. بنا بر قانون ارائه اظهارنامه برای مودیان الزامی است. مودیان از طریق کد اقتصادی ۱۶ رقمی، اطلاعات مالی خود را در سامانه مالیاتی وارد و اظهار نامه مالیاتی را دریافت می‌کند. کارشناسان امور مالیاتی مدارک ارسالی توسط مودی حقیقی یا حقوقی را بررسی و از صحت مدارک اطمینان حاصل می‌کنند. با خود اظهاری الکترونیکی، فرآیندهای مالیاتی تحت سامانه‌ای متمرکز و با سرعت بیشتری انجام می‌شود. اظهار نامه مالیاتی انواع مشاغل نیز به صورت الکترونیکی تهیه می‌شود.
نکات مهمی که در مورد اظهارنامه مالیاتی باید بدانید
- اظهارنامه مالیات بر درآمد، فرم مالیاتی است که توسط مالیات دهندگان استفاده می‌شود تا اطلاعات مربوط به درآمد و مالیات قابل پرداخت را به ارگان مربوطه اعلام کنند.
- نوع فرم‌های اظهارنامه مالیات بر درآمد به منبع درآمد مالیات دهنده، میزان درآمد کسب شده و گروهی که مالیات دهنده متعلق به آن است، بستگی دارد.
- اداره دارایی چند نوع فرم اظهارنامه مالیاتی دارد که مالیات دهندگان باید اظهارنامه مالیات بر درآمد خود را در تاریخ مشخص یا قبل از موعد مقرر تعیین کرده و با استفاده از فرم مخصوص اعلام کنند.
- فرم‌های اظهارنامه مالیاتی بر اساس میزان درآمد و نوع شغل یا دارایی دسته بندی می‌شوند.
- در صورت عدم ارائه فرم‌های اظهارنامه مالیاتی در موعد مقرر، جرایمی به مالیات دهنده تعلق می گیرد که مبلغ آن بسته به درآمد و میزان تأخیر در اعلام اظهار نامه متفاوت است.
- تسلیم الکترونیکی اظهارنامه مؤدیان با استفاده از نام کاربری و کلمه عبور و کد رهگیری پیش ثبت‌نام و در صورت تکمیل اطلاعات ثبت‌نام امکان‌پذیر می‌باشد. بنابراین ضروری است مؤدیان حقوقی نسبت به تکمیل ثبت‌نام و رفع ایرادات احتمالیاقدام نمایند. چنانچه زمان ارسال اظهارنامه الکترونیکی کدخطای ۵۰۴ را دریافت کنید، به مفهوم عدم برقراری شروط فوق برای ارسال اظهارنامه می‌باشد.
- تکمیل تمامی بخش‌هایی که به رنگ قرمز و ستاره‌دار هستند، الزامی می‌باشد. در صوت پر‌نشدن هر یک از بخش‌های مذکور، اطلاعات شما ذخیره میگردد ولی قادر به انجام عملیات ارسال اطلاعات نخواهید بود.
- حساب بانکی مرتبط با شغل مؤدی، موجب اعتبار اظهارنامه است. چنانچه حساب بانکی مربوطه معرفی نشود، چه بسا پس از ارتباط با سامانه بانکی و اخذ حساب بانکی مرتبط با شغل مؤدی، اظهارنامه تنظیمی و برآوردی اداره امور مالیاتی ملاک تعیین درآمد و مالیات قرار گیرد.
- در صفحه‌ای که مشخصات مدیرعامل و اعضای هیأت مدیرهدرج می‌شود، ورود اطلاعات مدیرعامل ضروری می‌باشد.
- در صورت عدم تراز مالی در پایان دوره و عدم درج مبالغ مربوطه، امکان ارسال اطلاعات به سازمان امور مالیاتی وجود ندارد. (به عبارت دیگر، باید اختلاف تراز دارایی‌ها و بدهی‌ها باید صفر باشد).
- در صفحه آخر، مشخصات مربوط به تنظیم‌کننده اظهارنامه که دارای حق امضا می‌باشد (مؤدی یا نماینده قانونی)، مدیر امور مالی و حسابرسی و در صورت حسابرسی دفاتر توسط موسسات حسابرسی اطلاعات مربوطه درج می‌شود.
- پس از ارسال نهایی، قادر به ویرایش اطلاعات خود نخواهید بود. لذا پس از تکمیل فرم و قبل از ارسال نهایی به سازمان امور مالیاتی، نسبت به چاپ نسخه پیش‌نویس و بررسی آن اقدام نموده و پس از اطمینان از صحّت اطلاعات، اقدام به ارسال نمایید.
- چنانچه برای ارسال اطلاعات از گزینه ارسال بدون امضای الکترونیکی استفاده نمایید، پس از تایید ارسال می‌بایست نام کاربری و کد رهگیری پیش ثبت‌نام خود را وارد نمایید. در صورت انتخاب گزینه ارسال اطلاعات با امضای الکترونیکی، پیش از ارائه نام کاربری و کد رهگیری پیش ثبت‌نام، می‌بایست «توکن (token)» خود را به رایانه متصل نموده و کدامنیتی را وارد کرده و اظهارنامه خود را امضا نمایید.
- انتقال اطلاعات بر اساس واحد مالیاتی ابراز شده توسط مؤدی ارسال میگردد و مسئولیت ناشی از عدم صحت کد واحد مالیاتی بر عهده خود مؤدی می‌باشد. پس از تایید اطلاعات فوق، اطلاعات شما به سازمان امور مالیاتی ارسال میگردد.
- در صورت ارسال موفقيت آميز اطلاعات، سيستم كد رهگيري به شما ارائه خواهد داد. كد رهگيري ارائه شده بصورت اتوماتيك روي فرم‌هاي چاپي منتقل خواهد شد.
چه کسانی مشمول پرداخت مالیات هستند؟
تاکنون به این پرسش که اظهارنامه مالیاتی چیست پاسخ دادیم. حال باید به این سوال پاسخ دهیم که چه کسانی ملزم به پرداخت مالیات هستند؟
- تمام افرادی که به صورت حقیقی یا حقوقی مشغول به کار می‌باشند.
- تمام اشخاص حقیقی و حقوقی مقیم ایران که داخل کشور یا خارج از آن فعالیت اقتصادی دارند.
- تمام اشخاصی که مقیم ایران نیستند اما درآمد و فعالیت آنها از ایران می‌باشد.
- تمامی اشخاص غیر ایرانی که در ایران مشغول فعالیت اقتصادی هستند، با توجه به در آمد‌هایی که در ایران کسب می‌کنند مشمول پرداخت مالیات هستند.
چه اشخاصی معاف از مالیات هستند؟
معافیت مالیاتی برای همه افراد لازم نیست و اگر معافیت مالیاتی بر گروه‌های مختلف به‌صورت گسترده اعمال شود، می‌تواند باعث افزایش نرخ مالیات شود و نظام اجرایی مالیاتی را ضعیف کند. یکی از راه‌های کسب درآمد دولت، اخذ مالیات از مردم است و معافیت از مالیات می‌تواند باعث کاهش درآمد مالیاتی دولت شود. به طور کلی معافیت مالیاتی شامل موارد زیر می شود.
- معافیت مالیات جوایز علمی و پژوهشی
- معافیت اختراع و اکتشاف
- معافیت سپرده های بانکی
- معافیت مالیات بر حقوق کارگران و کارمندان
- معافیت هزینه های درمان
- معافیت سود حاصل از تامین مالی پروژه ها
- معافیت جهیزیه و مهریه
- معافیت فعالیت های کشاورزی
- معافیت حقوق افراد شاغل در مناطق کمتر توسعه یافته
- معافیت فعالیت های آموزشی
- معافیت عبور ترانزیت کالاها
- معافیت فعالیت اقتصادی در مناطق آزاد تجاری- صنعتی
- معافیت مالیات فعالیت‌های فرهنگی و هنری
- معافیت فعالیت بخش های تعاونی
- معافیت بخش صادرات
- معافیت صنایع دستی
- معافیت فعالیت های تولیدی، معدنی و گردشگری
البته باید به این نکته اشاره کنیم که هر کدام از موارد بالا بر اساس شرایط و تبصره‌های خاصی مشمول معافیت مالیاتی می‌شوند.
نحوه محاسبه مالیات چیست؟
دو روش رایج برای محاسبه مالیات وجود دارد که روش اول علی الراس و روش دوم خوداظهاری مالیاتی است. در روش علی الرأس ممیز شخصا مالیات را بررسی و میزان پرداختی را تعیین می‌کند. اما در روش دوم که روش خوداظهاری است، مودی مالیاتی اقدام به محاسبه مالیات خود کرده و میزان آن را اعلام می‌کند. در نظام مالیاتی، خوداظهاری مالیاتی ارجح است، زیرا فرد با این فرض که می‌داند اظهارنامه مالیاتی چیست و با توجه به اشراف کامل بر دارایی و درآمد خود، اظهارنامه خود را تکمیل و ارائه می‌کند. این امر دقت و سهولت روند تشخیص و ارزیابی مالیات افزایش می‌یابد.
آخرین مهلت ارسال اظهارنامه مالیاتی
در پاسخ به سوال اظهارنامه مالیاتی چیست بیان کردیم که اظهار نامه باید هر ساله به سازمان مالیاتی کشور ارائه شود. سررسید ارائه اظهارنامه با توجه به سال مالیاتی اشخاص حقیقی و حقوقی است. منظور از سال مالیاتی، یک سال شمسی از اول فروردین هر سال تا پایان اسفند همان سال است. در مورد اشخاص حقوقی مشمول مالیات که بنا بر اساسنامه سال مالی آنها با سال مالیاتی مطابق نیست، به جای سال مالیاتی از درآمد سال مالی آنها به عنوان مبنای محاسبه مالیات استفاده می‌شود.
نکته قابل توجه این است که مودیان حداکثر تا پایان چهار ماه شمسی پس از سال مالی مهلت دارند اظهارنامه مالیاتی خود را ارائه دهند. بنابراین در صورت انطباق سال مالی و سال مالیاتی یک شرکت، برای ارائه اظهارنامه مالیاتی تا ۳۱ تیرماه سال بعد مهلت خواهد داشت.
نحوه تنظیم اظهارنامه مالیاتی چگونه است ؟
در سال‌های گذشته، مودیان مالیاتی باید اظهارنامه‌های کاغذی را خریداری و اقدام به تکمیل و ارسال آن می‌کردند. از آنجا که این کار، زمان گیر و هزینه بر بود، در راستای تکریم مودیان و همچنین سهولت و سرعت روند ارسال و سپس تحلیل اطلاعات اشخاص مشمول مالیاتی، اظهارنامه الکترونیکی در سال ۱۳۹۱ در دستور کار قرار گرفت. بدین ترتیب اشخاص با مراجعه به سایت سازمان امور مالیاتی (tax.gov.ir)، برای تکمیل و ارائه اظهارنامه مالیاتی خود به صورت آنلاین اقدام کرده و کد رهگیری مالیاتی دریافت می‌کنند.
در حال حاضر سازمان امور مالیاتی به تنظیم اظهارنامه الکترونیکی و بدون مراجعه حضوری تاکید دارد. ارائه اظهارنامه الکترونیکی به شرط تکمیل مراحل ثبت نام الکترونیک صورت می‌گیرد و کلیه مشمولین قانون مالیاتی از جمله اشخاص حقیقی، حقوقی و تشکل‌های حقوقی می‌توانند با مراجعه به سایت سازمان امور مالیاتی کشور از خدمات آنلاین و غیرحضوری این سامانه استفاده کنند.
اطلاعات شخص یا شرکت در اظهارنامه مالیاتی باید به صورت دقیق وارد شود. فرم الکترونیکی اظهارنامه مالیاتی از طریق سایت سازمان امور اقتصادی و دارایی تکمیل و ارسال می‌شود. سپس شرکت‌ها یا افراد حقیقی در فاصله زمانی معین شده فرصت دارند دفاتر قانونی شرکت خود را به اداره مالیاتی تسلیم کنند. اگر اطلاعات به صورت غیر واقعی وارد شود و دفاتر مطابق با اظهارنامه مالیاتی نباشد، برای مودی مالیاتی جریمه در نظر گرفته خواهد شد.
خوداظهاری مالیاتی چیست؟
به کارنامه مالی یک سال افراد و شرکت‌ها که برای انجام محاسبات حسابداری به سازمان امور مالیاتی کشور فرستاده می‌شود، خود اظهاری مالیاتی می‌گویند. تمام اشخاص حقیقی اعم از صاحبان کسب و کار و اشخاص حقوقی مانند شرکت‌ها باید اظهارنامه مالیاتی خود را در موعد مقرر تسلیم کنند.
محاسبه مالیات در ایران به کمک خوداظهاری مالیاتی انجام می‌شود. به این ترتیب تمامی اشخاص حقیقی و حقوقی که موظف به پرداخت مالیات هستند، بدون دخالت کارشناسان و ممیزان اداره مالیات، خود اظهاری مالیاتی پر می‌کنند. آخرین مهلت تحویل خوداظهاری مالیاتی برای اشخاص حقیقی پایان مرداد ماه هر سال است. اشخاص حقوقی که سال مالی آنها پایان اسفند است نیز تا پایان شهریور ماه برای ارائه خود اظهاری مالیاتی خود فرصت دارند.
مراحل ثبت خوداظهاری مالیاتی
برای پر کردن فرم خوداظهاری مالیاتی باید مراحل زیر را طی نمایید:
- مراجعه به سایت سازمان امور مالیاتی کشور به نشانی اینترنتی intamedia.ir و وارد شدن به بخش اظهارنامه الکترونیک.
- انتخاب یکی از این پنج مورد: اظهارنامه اشخاص حقیقی، اظهارنامه اشخاص حقوقی، اظهارنامه اجاره املاک، اظهارنامه مالیات بر درآمد مشاغل خودرو، اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده.
- پیش‌ثبت‌نام با وارد کردن کد ملی و شماره تلفن همراه.
- تکمیل جداول اطلاعاتی توسط مودیان حقیقی و پر کردن جدول‌های مالی و ترازنامه برای مودیان حقوقی.
- ثبت‌نام الکترونیکی تا پایان مهلت مقرر برای خوداظهاری مالیاتی و ارسال مدارک.
- راستی‌آزمایی اطلاعات اظهارشده مودیان توسط کارشناسان اداره امور مالیاتی.
- صدور قبض الکترونیکی مالیات و پرداخت آنلاین آن.
ترویج اظهارنامه مالیاتی چیست؟
در راستای تحقق اهداف مالیاتی و همکاری بیش از پیش مردم، دولت باید به آگاهی جامعه بپردازد. جامعه باید بداند که اظهارنامه مالیاتی چیست، مالیات در کجا مصرف می‌شود و نتیجه آن برای جامعه چه خواهد بود. ترویج فرهنگ مالیاتی و تاثیر مالیات در آبادانی و عمران کشور و ایجاد امکانات عمومی باید به بهترین نحو ممکن توسط دستگاه مالیاتی انجام شود.
در چندسال گذشته سازمان امور مالیاتی در جهت هدایت افکار عمومی به سمت آگاهی از مزایای مالیات و این موضوع مهم که جامعه با پرداخت مالیات در اداره کشور مشارکت داشته، مانع از اتلاف نفت شده و این سوخت تجدید ناپذیر را برای نسل آینده حفظ می‌کند، اقدامات خوبی انجام داده است. از آنجا که اهمیت مالیات را برای تامین منابع مالی دولت‌ها پذیرفته‌ایم، باید در جهت افزایش درآمدهای مالیاتی، به صورت پیوسته و موثر فرهنگ سازی کنیم تا اعتماد شکل بگیرد و مردم با اطمینان خاطر مالیات سالیانه خود را پرداخت کنند.
مزایای ارائه اظهارنامه مالیاتی به موقع چیست ؟
باوجود اینکه تهیه و ارسال اظهارنامه مالیاتی جزو وظایف مودیان به شمار می‌آید، اما ارسال به موقع اظهارنامه مالیاتی مزایای خوبی در اختیار آنها قرار می‌دهد. بنا بر ماده ۱۸۹ قانون، مشمولین مالیاتی که اظهارنامه ارسالی آنها سه سال متوالی توسط اداره امورمالیاتی مورد قبول واقع شود و به برگ تشخیص صادره اعتراضی نداشته باشند، از ۵ درصد مالیات‌های پرداخت شده در این سه سال به عنوان جایزه خوش حسابی برخوردار می‌شوند.
عواقب عدم ارائه اظهارنامه مالیاتی چیست ؟
ارائه به موقع اظهارنامه مالیاتی از تکالیف مودیان و جزو الزامات است. عدم ارائه اظهارنامه مالیاتی جرم تلقی شده و خاطی با تدابیری که به عنوان مجازات در قانون پیش بینی شده مواجه خواهد شد. حال ببینیم نتایج و عواقب ارسال نکردن اظهارنامه مالیاتی چیست و چگونه صورت می‌پذیرد.
بنا بر ماده ۱۹۲ قانون مجازات مالیاتی، جریمه عدم ارسال اظهارنامه برای شرکت ها و اشخاص حقیقی ۳۰ درصد از مالیات تعیین شده است که قابل بخشش نمی‌باشد. مالیات این اشخاص، چه حقوقی و چه حقیقی یه روش علی الراس توسط ممیز مالیاتی تعیین خواهد شد. در شرایطی ممکن است جرم فرار از مالیات جریمه و حبس باشد. همچنین این افراد از معافیت و بخشودگی مالیاتی محروم خواهند شد. در صورتی مبالغ مالیاتی هنگفت باشد ممنوع‌الخروج شدن مودی را به دنبال دارد. همچنین در صورتی که افراد به صورت آگاهانه و با اطلاع از اینکه اظهارنامه مالیاتی چیست اطلاعات نادرستی را در فرم‌ها ثبت کنند، پس از بررسی و تایید صوری بودن اطلاعات، اسناد صوری باطل و علاوه بر جریمه و مجازت، مالیات توسط نهاد ذی‌ربط مشخص خواهد شد.
شرایط اصلاح اظهارنامه مالیاتی چیست ؟
در روند تکمیل اظهارنامه مالیاتی، تا پیش از ارسال اظهارنامه مالیاتی، مودی در هر زمان که بخواهد می‌تواند برای اصلاح آن اقدام کنید. اما در صورت ارسال اظهارنامه مالیاتی و درج اطلاعات اشتباه چه اتفاقی خواهد افتاد؟ طبق تبصره ماده ۲۲۶ قانون مالیاتی به مودیان مالیاتی اجازه داده می‌شود در صورتی که در تکمیل اظهارنامه مالیاتی ارسال شده از نظر محاسبات و درج اطلاعات خطایی رخ داده باشد، ظرف یک ماه پس از مهلت ارائه اظهارنامه مالیاتی برای رفع اشتباه و اصلاح اظهارنامه مالیاتی اقدام کنند.
سخن پایانی
مالیات به عنوان یکی از مهمترین منابع درآمد برای دولت و از ارکان اصلی اقتصاد در کشورها است. به همین دلیل در توزیع مجدد ثروت و تامین منابع مالی نقشی بسیار تعیین کننده دارد. سلامت نظام مالیاتی در هر کشوری ضامن توسعه پایداری آن خواهد بود. پرداخت مالیات جنبه اختیاری و داوطلبانه ندارد و حتی بدون نیاز به رضایت مودی از طرف دولت قابل وصول است.
برای مشارکت حداکثری جامعه در پرداخت مالیات باید فرهنگ‌سازی مناسب شکل بگیرد. اشخاص با اطلاع از مفهوم مالیات و اهمیت آن در آبادانی کشور و همچنین آگاهی از این مساله که اظهارنامه مالیاتی چیست و نحوه پرداخت مالیات چگونه است، خودشان در این عرصه پیشقدم خواهند شد. پرداخت مالیات امری مهم، دقیق و زمان بر است اما توجه به آن و رعایت نظم سالانه و به موقع در ارسال اظهارنامه مالیاتی، این فرایند را تسهیل و تسریع می‌کند.
