حسابرسی عملیاتی چیست؟ | اهداف حسابرسی عملیاتی

حسابرسی عملیاتی یکی از متداول‌ترین و پرکاربردترین سرفصل‌های حسابرسی است که علاوه بر مؤسسات و مسئولان حسابرسی، کسب و کارها نیز باید با آن آشنا باشند تا نهایت همکاری با بازرسان حسابرسی صورت بگیرد.

فهرست مطالب

حسابرسی از الزامات پاسخگویی دولت به عموم است. حسابرسی بسته به نوع و دامنه آن، یک ارزیابی مستقل، بی ‎طرفانه و غیر جانب‌دارانه از وظیفه مباشرت، عملکرد یا هزینه اجرای سیاست‎ ها، برنامه‌ها یا عملیات دولت، فراهم می‎ آورد که در این مقاله قرار است به شیوه‌ای ساده و روان با این مسائل آشنا شویم.

حسابرسی عملیاتی چیست؟

حسابرسی عملیاتی چیست؟ برای پاسخ به این سوال باید گفت که برای حسابرسی عملیاتی ( «Operational Auditing» و «Performance Auditing») تعاریف مختلفی ارائه شده است؛ اما تعریف علمی و دقیق حسابرسی عملیاتی عبارت است از:

«فرایند منظم و روشمند ارزیابیِ اثر بخشی، کارایی و صرفه اقتصادی عملیات سازمان و گزارش نتایج ارزیابی همراه با پیشنهادهای عملی به اشخاص ذی صلاح برای بهبود عملیات»!

فهم واژگان مطرح شده قدری دشوار به نظر می‌رسد و لازم است تا درباره‌ی واژگان مطرح شده در تعریف حسابداری عملیاتی بیشتر توضیح دهیم:

ارزیابی؛ ارزیابی یعنی ببینیم فاصله واقعی طی شده با آن چه که در نقشه‌ی راه تدوین شده، چه قدر است؟! آیا انتظارات محقق شده‌اند یا نه و دلایل تحقق یا عدم تحقق آن چیست؟

اثر بخشی؛ یعنی مؤسسه یا نهاد مذکور چه قدر پیشروی داشته و چه قدر توانسته موفق باشد؟

کارایی؛ کارایی را اهل فن به «نسبت ستانده به داده» تعریف می‌کنند؛ یعنی از روش‌هایی استفاده کنیم که با حداقل منابع، بیشترین دست آوردها را به دست بیاوریم.

صرفه‌ی اقتصادی؛ صرفه اقتصادی یعنی با وجودی که کیفیت کالا یا خدمت را حفظ می‌کنیم، هزینه‌ها را تا جایی که امکان دارد به حداقل ممکن برسانیم.

در واقع هر حسابرس عملیاتی در مواجهه با یک نهاد دولتی یا کسب و کار خصوصی، باید برای 4 سؤال زیر پاسخ قانع کننده پیدا کند:

• آیا تلاش‌های واحد مورد بررسی کارا و اثر بخش است؟!
• چه میزان از صرفه‌ی اقتصادی در تلاش واحد مورد بررسی مشاهده می‌شود؟!
• آیا اطلاع دقیق از واحد مورد بررسی در اختیار مراجع ذی صلاح قرار گرفته است؟!
• آیا تلاش‌های واحد مورد بررسی به شیوه‌ای دقیق کنترل می‌شود؟!

حسابداری عملی چیست؟

حسابداری عملی، دانش‌آموختگان رشته حسابداری را برای بازار کار آماده می‌کند. اصطلاح حسابداری عملی کاملاً با مفاهیم ذکرشده از حسابرسی عملیاتی متفاوت است. شما می‌توانید برای دریافت گواهینامه دوره حسابداری عملیبا هر رشته و مدرکی اقدام کنید. آموزشگاه‌های معتبر بعد از اتمام دوره حسابداری عملی به شما گواهینامه‌های معتبر بین‌المللی و داخلی اعطا می‌کنند. فرض کنید شما دانشجوی رشته حسابداری هستید و این رشته را به شکل آکادمیک سپری کرده‌اید. طبیعتاً بعد از اتمام دوره تحصیلی حسابداری نیاز به آموزش نرم‌افزار حسابداری و سایر مهارت‌های آن دارید.

تاریخچه حسابرسی عملیاتی

پیرامون مبحث حسابرسی عملیاتی باید دانست که در کنار این واژه، واژه‌ی دیگری وجود دارد به نام «حسابرسی عملکرد» که علی رغم این که خیلی‌ها این دو واژه را مترادف یکدیگر می‌دانند، تفاوت‌هایی هم برای آن ذکر شده که یکی در تاریخچه واژه و دیگری در ناحیه‌ی کاربرد واژه است.

واژه‌ی حسابرسی عملیاتی با همین عنوان ابتدا در بخش خصوصی و به طور عمده در بخش صنعت مطرح شده و پس از جنگ جهانی دوم روند رو به رشد خود را طی کرده است و حسابرسان داخلی در اعتلای آن نقش مؤثری داشته‌اند.

در حالی که به کار گیری رسمی واژه حسابداری عملکرد (یا همان عملیات) به سال 1972  میلادی و انتشار استانداردهای حسابرسی سازمان دولتی توسط دیوان محاسبات ایالات متحده باز می‌گردد که در ادامه این واژه در استانداردهای حسابرسی دیوان محاسبات سایر کشورهای جهان به کار گرفته شده است.

هدف گذاری حسابرسی عملیاتی چیست؟

در حسابرسی عملیاتی تأکید بر فرایندها است و بیشتر بر کنترل‌های مدیریتی تأکید می‌شود و در آن اعتقاد بر این است که ضعف عملکرد مدیران معلول وجود نارسایی در کنترل‌ها است و رفع نابسامانی‌ها و مشکلات با ارتقا و بهبود کنترل‌های مدیریتی میسر خواهد بود در این نوع حسابرسی هدف گزارشگری کمک به مدیریت و یا مسئولین درباره‌ی عملیات و یا نتایج مربوط به آن است.

تأکید حسابرسی عملکرد اما روی به اتمام رساندن کار و نتایج است و منظور از نتایج در آن، ستانده و پیامدهای آینده مربوط به آن است. در گزارشگری حسابرسی عملکرد، آن چه گزارش می‌شود درباره‌ی مدیریت است و منظور از گزارش در این جا، ارائه گزارش مستقل درباره مسئولیت پاسخگویی مدیریت است.

البته اگر بخواهیم در چند سرفصل کلی اهداف و مزایای حسابرسی عملیاتی و عملکرد را در کنار هم ذکر کنیم، خواهیم گفت:

• شناسایی اهداف، سیاست‌ها و روش‌هایی که تا کنون تعریف شده است.
• شناسایی معیارهای ارزیابی عملیات با توجه به اهداف سازمان
• ارزیابی مستقل و بی‌طرفانه سازمان
• ارزیابی میزان رعایت اهداف، سیاست‌ها و روش‌های سازمان با قوانین و مقررات مربوطه
• ارزیابی اثر بخشی سیستم‌های برنامه ریزی و کنترل مدیریت
• ارزیابی کیفیت گزارش‌های مدیریت از نظر قابلیت اعتماد و مربوط بودن
• شناسایی محدودیت‌ها (فعلی و بالقوه)، اشکالات، نقاط ضعف و عوامل ایجاد آن

اصول اخلاقی در حسابرسی عملیاتی

ازآنجاکه حسابرسی برای پاسخگویی دولت به عموم مسئله‎ ای اساسی است، مردم از مؤسسه ‎های حسابرسی و حسابرسانی که کار خود را طبق استانداردهای حسابرسی عملیاتی انجام می‎ دهند، انتظار دارند که اصول اخلاقی را رعایت نمایند.

اصول اخلاقی ارائه شده در این بخش، ساختاری را فراهم می‎ کند که بر کاربرد استانداردهای حسابرسی عملیاتی تأثیر می‎ گذارد؛ در ضمن باید دانست که این اصول برای تمام اقسام سه‌گانه‌ی استانداردهای حسابرسی عملیاتی (که در ادامه به طور مشروح بدان خواهیم پرداخت) کاربرد دارند.

اصول اخلاقی حسابرسی عملیاتی در یک نگاه به سرفصل‌های زیر تقسیم می‌شوند که توضیح هر کدام از اصول اخلاقی مطرح شده به شرح زیر خواهد بود:

1. منافع عمومی؛ منافع عمومی به عنوان مجموعه رفاهی گروهی از مردم و واحدهای مورد حسابرسی است که حسابرسان به آن‌ها خدمت ارائه می ‎کنند. ویژگی بارز یک حسابرس، پذیرش مسئولیت برای خدمت در جهت منافع عمومی است. این مسئولیت هنگام انجام حسابرسی در محیط عملیاتی، بسیار حساس‌تر خواهد بود.
2. درستکاری؛ درستکاری به این معنی است که حسابرسان در رابطه با واحدهای مورد حسابرسی و استفاده‎ کنندگان از گزارش ‎های حسابرسی، کار خود را با نگرشی بی‎طرفانه، واقع‎ بینانه و غیر جانب‌دارانه اجرا کنند.

تصمیم گیری های سازگار با منافع عمومی، بخشی مهم از اصل درستکاری است. حسابرسان در اجرای مسئولیت‎های حرفه‎ای خود ممکن است با فشارهای متضاد از سوی مدیریت واحد مورد حسابرسی، سطوح مختلف دولت و سایر استفاده ‎کنندگان احتمالی روبرو شوند.

حسابرسان همچنین ممکن است با فشارهایی برای تخطی از اصول اخلاقی به منظور کسب نادرست منافع شخصی و سازمانی روبرو شوند. در حل و فصل این تضادها و فشارها، عمل با درستکاری به این معنی است که حسابرسان به مسئولیت‎ های خود در قبال منافع عمومی، اولویت دهند.

3. بی طرفی؛ بی‎طرفی شامل مستقل بودن در عمل و ظاهر هنگام ارائه خدمات حسابرسی، حفظ نگرش بی‎طرفانه، داشتن سلامت فکری و نداشتن تضاد منافع است. پرهیز از تضادهایی که ممکن است در عمل و ظاهر بر بی‎طرفی حسابرسان در انجام خدمات حسابرسی آسیب برساند، برای حفظ اعتبار ضرورت دارد.

4. استفاده‌ی درست از اطلاعات، منابع و جایگاه دولتی؛ استفاده نادرست از جایگاه حسابرس در جهت منافع شخصی، تخطی از مسئولیت اساسی یک حسابرس است. اعتبار یک حسابرس ممکن است از طریق اقداماتی آسیب ببیند که می‎تواند توسط شخص ثالث بی‎طرف و آگاه از اطلاعات مربوط، این‎گونه تشخیص داده شود که به نفع اشخاص زیر است:

حسابرس یا خویشاوندان و نزدیکان وی.
شریک مؤسسه یا مؤسس ه‎ای که حسابرس در آن به عنوان مدیر یا کارمند کار می‎کند.
سازمانی که حسابرس در حال مذاکره با آن برای استخدام در آینده است.

از دیدگاه افراد حرف ه‎ای، پاسخگویی به عموم در مورد استفاده درست و مدیریت سنجیده منابع دولتی، یک بخش اصلی از مسئولیت‎ های حسابرسان است.

5. رفتار حرفه‌ای؛ انتظارات سطح بالا در رابطه با حرفه حسابرسی شامل رعایت قوانین و مقررات و پرهیز از هرگونه اقدامی است که ممکن است موجب بی ‎اعتباری کار حسابرسان شود. این موارد شامل اعمالی است که موجب می‎ شود شخص ثالث بی‎طرف و آگاه از اطلاعات مربوط، به این نتیجه برسد که کار حسابرسان به لحاظ حرفه‎ای ناقص است. رفتار حرفه‎ای همچنین شامل انجام کوششی صادقانه از سوی حسابرسان در اجرای وظایف و خدمات حرف ه‎ای خود طبق استانداردهای فنی و حرف ه‎ای مربوط است.

چه کسی حسابرسی عملیاتی را انجام می‌دهد؟

خدمات حسابرسی عملیاتی معمولاً توسط حسابرسان داخلی انجام می‌شود زیرا بخشی از وظیفه آن‌ها ارزیابی کارایی و اثربخشی حسابرسی‌های داخلی و عملیاتی است. به طور معمول، حسابرسان داخلی بررسی‌های خود را بر روی سه نوع اصلی حسابرسی شامل حسابرسی صورت‌های مالی، حسابرسی انطباق و حسابرسی عملیاتی انجام می‌دهند.

با این حال، اگر یک واحد تجاری واحد حسابرسی داخلی نداشته باشد یا تیم حسابرسی داخلی تجربه و دانش کافی برای برخی عملیات کلیدی را نداشته باشد، واحد تجاری ممکن است تصمیم بگیرد این وظیفه را به تیم‌های برون سازمانی بسپارد.

استانداردهای حسابرسی عملیاتی

همان گونه که انواع مختلف حسابرسی برای خود استانداردهایی دارند، حسابرسی عملیاتی نیز از این قاعده مستثنی نیست و برای آن استانداردهای متعددی تعریف می‌شود که به طور کلی به سه بخش عمده دارد.

الف. استانداردهای عمومی

1. استقلال
2. قضاوت حرفه‌ای
3. صلاحیت
4. کنترل کیفیت و اطمینان از کار

ب. استانداردهای اجرای عملیات

1. اطمینان معقول
2. برنامه ریزی
3. سرپرستی
4. دستیابی به شواهد کافی و مناسب
5. مستند سازی حسابرسی

پ. استانداردهای گزارشگری

1. گزارشگری
2. محتوای گزارش
3. توزیع گزارش‌ها

استانداردهای عمومی

این بخش، استانداردهای عمومی را تعیین و الزامات مربوط به اجرای حسابرسی طبق استانداردهای حسابرسی عملیاتی را ارائه می‎کند. استانداردهای عمومی همراه با اصول اخلاقی فراگیر ارائه شده در بخش 2، مبنایی را برای اعتبار کار حسابرسان تعیین می‎کند. این استانداردها بر استقلال مؤسسه حسابرسی و هر یک از حسابرسان آن، اعمال قضاوت حرفه‎ای در اجرای کار و تهیه گزارش ‎های مربوط، صلاحیت کارکنان حسابرسی، کنترل کیفیت حسابرسی و حصول اطمینان و بررسی‎ های هم‌پیشگان برون ‎سازمانی تأکید دارد.

استاندارد عمومی شماره‌ی 1. استقلال

مؤسسه حسابرسی و هر یک از حسابرسان، در همه زمینه‎ های مرتبط با کار حسابرسی، اعم از دولتی یا عمومی، باید از موارد شخصی، برون‎سازمانی و درون‎سازمانی ناقض استقلال دوری جویند و از ابراز آن‎ها پرهیز نمایند.

حسابرسان و مؤسسه ‎های حسابرسی باید استقلال را به‎ گونه‎ای حفظ کنند که اظهارنظرها، یافته‎ ها، نتیجه‎ گیری‎ ها، قضاوت‎ ها و پیشنهادهای آنان بی ‎طرفانه باشد و توسط اشخاص ثالث بی‎طرف و آگاه از اطلاعات مربوط نیز بی‎ طرفانه دیده شود. حسابرسان باید از شرایطی اجتناب کنند که می‌تواند موجب شود اشخاص ثالث بی طرف و آگاه از اطلاعات مربوط به این نتیجه برسند که حسابرسان نمی‌توانند استقلال را حفظ کنند و از این رو نمی‌توانند قضاوت بی‌طرفانه و بدون جانب‌دارانه در مورد همه موضوعات مرتبط با اجرای حسابرسی و گزارشگری در مورد کار اعمال کنند.

هنگامی‎ که حسابرسان و مؤسسه‎ های حسابرسی وجود موارد نقض استقلال نسبت به واحد مورد حسابرسی در عمل یا ظاهر را ارزیابی می‌کنند، باید سه عامل کلی نقض استقلال یعنی عوامل شخصی، برون‎ سازمانی و درون ‎سازمانی  را مدنظر قرار دهد. چنانچه یک یا چند عامل پیش‌گفته بر استقلال حسابرس تأثیر بگذارد یا تأثیرگذاری آن بر استقلال متصور باشد، مؤسسه حسابرسی (یا حسابرس) بایستی از اجرای کار خودداری کند؛ البته به جز شرایطی که در آن مؤسسه حسابرسی مستقر در واحد دولتی، به دلیل الزامات قانونی یا به دلایل دیگر، نمی ‎تواند از انجام کار خودداری نماید، در آن حالت مؤسسه حسابرسی باید موارد نقض را افشا کند و عبارت رعایت استانداردهای حسابرسی عملیاتی را تعدیل نماید.

نقض استقلال

در صورت شناسایی موارد نقض استقلال پس از صدور گزارش حسابرسی، مؤسسه حسابرسی باید تأثیر آن را بر حسابرسی ارزیابی کند. چنانچه مؤسسه حسابرسی به این نتیجه برسد که حسابرسی طبق استانداردهای حسابرسی عملیاتی انجام نشده است، بایستی تأثیر آن را بر گزارش حسابرسی تعیین کند و مدیریت و ارکان راهبری واحد مورد حسابرسی، درخواست ‎کنندگان گزارش یا نهادهای دارای اختیار قانونی نسبت به واحد مورد حسابرسی و افراد استفاده‎کننده از گزارش حسابرسی را در رابطه با موارد نقض استقلال و تأثیر آن بر حسابرسی آگاه نماید. مؤسسه حسابرسی بایستی چنین تذکراتی را مکتوب نماید.

نقض استقلال در یک تقسیم بندی دو نوع است:

الف. نقض شخصی استقلال. حسابرسانی که در انجام یک کار حسابرسی مشارکت دارند، باید از همه موارد نقض شخصی استقلال، دوری گزینند. موارد نقض شخصی استقلال حسابرسان از روابط یا عقایدی ناشی می‎ شود که ممکن است موجب شود تا حسابرسان میزان پرس و جوها و افشا را محدود کنند یا موجب تضعیف یا تحریف یافته ‎های حسابرسی به هر شکل ممکن شود. هر یک از حسابرسان بایستی مقام‎های مربوط در مؤسسه ‎های حسابرسی خود را از هرگونه موارد نقض شخصی استقلال آگاه نمایند. نمونه ‎هایی از موارد نقض شخصی استقلال حسابرسان به شرح زیر است، اما تنها به موارد زیر محدود نمی ‎شود (و می‌توان برای آن موارد دیگری را نیز بر شمرد):

• خویشاوندان درجه یک یا نزدیک  که مدیر یا سرپرست واحد مورد حسابرسی هستند یا به عنوان کارمند واحد مورد حسابرسی در موقعیتی قرار دارند که می‎ توانند نفوذی قابل ملاحظه بر واحد یا برنامه مورد حسابرسی داشته باشند.
• داشتن منافع مالی قابل ملاحظه و با اهمیت مستقیم یا غیرمستقیم، در واحد یا برنامه مورد حسابرسی
• داشتن مسئولیت اداره کردن یا تصمیم‌گیری‌هایی که می‎ تواند بر عملیات واحد یا برنامه مورد حسابرسی تأثیرگذار باشد؛ مثلاً انجام خدمت به عنوان عضو هیئت مدیره، مدیر، سرپرست یا سایر مقام‌های ارشد در هر یک از موارد تصمیم‎گیری، سرپرستی، یا نظارت مستمر بر واحد، فعالیت یا برنامه مورد حسابرسی
• انجام عملیات حسابرسی به طور هم‌زمان یا در آینده توسط فردی که عهده‎ دار هر نوع خدمات حسابداری به واحد مورد حسابرسی است.
• پیش ‎داوری در رابطه با افراد، گروه ‎ها، سازمان‎ ها یا اهداف یک برنامه خاص که می‎تواند موجب جهت‎ گیری در حسابرسی شود.
• عوامل جهت‎گیری شامل مواردی که ناشی از عقاید سیاسی، گرایش‎های اجتماعی ناشی از عضویت یا اشتغال یا وفاداری به سیاست‎ها، گروه‎ ها و سازمان‎ ها یا نهادهای حکومتی
• قصد استخدام در واحد مورد حسابرسی هنگام اجرای عملیات حسابرسی

مؤسسه ‎های حسابرسی و حسابرسان ممکن است با شرایط متفاوت گوناگون یا ترکیبی از شرایط روبه‎رو شوند که می‎تواند موجب نقض شخصی استقلال گردد؛ بنابراین، شناسایی تمام مواردی که می‎تواند موجب نقض شخصی استقلال شود، امکان‎پذیر نمی‎باشد. در نتیجه، مؤسسه‎ های حسابرسی بایستی بخشی از روش‎ های سیستم‎ های کنترل کیفیت خود را به شناسایی موارد نقض شخصی استقلال و کمک به اطمینان از رعایت الزامات استقلال طبق استانداردهای حسابرسی عملیاتی، تخصیص دهند. مؤسسه ‎های حسابرسی بایستی دست‌کم موارد زیر را رعایت کنند:

• برقراری سیاست‎ ها و روش ‎هایی برای شناسایی، گزارش و رفع موارد نقض شخصی استقلال
• اطلاع رسانی سیاست‎ ها و روش‎ های مؤسسه حسابرسی به همه حسابرسان در مؤسسه و بالابردن سطح شناخت آنان از سیاست ‎ها و روش ‎ها
• استقرار سیاست ‎ها و روش‎ های داخلی لازم به منظور نظارت بر رعایت سیاست‎ ها و روش‎ های مؤسسه حسابرسی
• به‌کارگیری سازوکارهای انضباطی به منظور ترویج رعایت سیاست ‎ها و روش‎ های مؤسسه حسابرسی
• تأکید بر اهمیت استقلال و انتظاراتی که حسابرسان همواره در برابر منافع عمومی به آن عمل خواهند کرد
• مستندسازی مراحلی که به شناسایی موارد بالقوه نقض شخصی استقلال می‌انجامد

هنگامی که مؤسسه حسابرسی پیش از شروع به کار یا طی انجام حسابرسی، موردی از نقض شخصی استقلال را تشخیص می‎دهد، بایستی به موقع نسبت به رفع آن اقدام کند. در مواردی که نقض استقلال تنها به یک حسابرس یا یک کارشناس در رابطه با یک حسابرسی خاص مربوط می‌شود، مؤسسه حسابرسی ممکن است بتواند مورد نقض شخصی را برطرف نماید. برای نمونه، مؤسسه حسابرسی می‎تواند حسابرس یا کارشناس موردنظر را از انجام هر کاری در آن حسابرسی خارج کند یا از آن حسابرس یا کارشناس درخواست نماید تا علت نقض شخصی را رفع کند. چنانچه نتوان مورد نقض شخصی را بر طرف کرد، مؤسسه حسابرسی بایستی از انجام آن کار حسابرسی کناره‎ گیری نماید.

نقض برون سازمانی استقلال. مؤسسه حسابرسی باید از موارد برون‎ سازمانی نقض استقلال دوری گزیند. عوامل برون‎سازمانی در مؤسسه حسابرسی می‎تواند کار را محدود نماید یا با توانایی حسابرسان در شکل ‎دهی اظهارنظرها، یافته‎ ها و نتیجه‎ گیری‌های مستقل و بی‎ طرفانه تداخل پیدا کند.

موارد برون‎سازمانی نقض استقلال هنگامی روی می‎دهد که حسابرسان توسط فشارهای واقعی یا ظاهری ایجاد شده از طرف مدیریت و کارکنان واحد حسابرسی یا سازمان‎ های نظارتی، از فعالیت بی‎طرفانه و اعمال تردید حرف ه‎ای منع شوند.

برای نمونه، در شرایط زیر، حسابرسان ممکن است آزادی کامل برای قضاوت مستقل و بی‎طرفانه نداشته باشند و در نتیجه، این امر بر حسابرسی تأثیر منفی داشته باشد:

• دخالت یا نفوذ برون‎سازمانی که می‎تواند به‌گونه‌ای نادرست دامنه حسابرسی را محدود یا تعدیل نماید یا تهدید به انجام چنین کاری کند، مانند اعمال فشار برای کاهش نامناسب میزان رسیدگی به منظور کاهش هزینه ‎ها یا حق‎الزحمه حسابرسی
• دخالت برون‎سازمانی با انتخاب یا کاربرد روش‎های حسابرسی یا انتخاب معاملاتی که باید مورد آزمون قرار گیرد
• محدودیت‎ های غیرمنطقی در مورد زمان مجاز برای تکمیل حسابرسی یا صدور گزارش
• محدودیت تحمیلی برون‎سازمانی در دسترسی به سوابق، مقامات دولتی یا سایر افراد لازم برای انجام حسابرسی
• دخالت برون‎ سازمانی در امور استخدام، انتصاب، تعیین حقوق و مزایا و ارتقای کارکنان حسابرسی
• محدودیت ‎هایی در مورد وجوه یا سایر منابع مورد نیاز مؤسسه حسابرسی که بر توانایی مؤسسه حسابرسی در اجرای مسئولیت‎ های خود، تأثیر منفی داشته باشد.
• اختیار تأثیرگذاری یا اعمال نفوذ نامناسب بر قضاوت حسابرسان در رابطه با محتوای مناسب گزارش
• تهدید به تعویض حسابرسان به علت عدم توافق با محتوای گزارش حسابرسی، نتیجه‎ گیری‎ های حسابرسان یا کاربرد اصول حسابداری یا سایر معیارها
• اعمال نفوذهایی که موجب به خطر افتادن تداوم کار حسابرسان به دلایلی غیر از عدم شایستگی، سوء رفتار یا نیاز به انجام حسابرسی باشد.

مؤسسه‎ های حسابرسی بایستی سیاست ‎ها و روش ‎هایی را برای شناسایی و رفع موارد برون‎سازمانی نقض استقلال به عنوان بخشی از سیستم کنترل‎ های کیفیت خود به منظور رعایت الزامات استقلال طبق استانداردهای حسابرسی عملیاتی، برقرار کنند.

استاندارد عمومی شماره‌ی 2. قضاوت حرفه‌ای

حسابرسان باید قضاوت حرف ه‎ای را در برنامه ‎ریزی و اجرای حسابرسی و گزارشگری نتایج به کار گیرند.

قضاوت حرفه‎ای شامل به‌کارگیری مراقبت منطقی و تردید حرف ه‎ای است.

مراقبت منطقی به فعالیت مستمر بر طبق استانداردهای حرفه‎ای و اصول اخلاقی قابل اجرا مربوط می‎شود.

تردید حرف ه‎ای نگرشی است که شامل ذهنی پرسشگر و ارزیابی منتقدانه از شواهد است. در واقع، تردید حرفه‎ای شامل طرز تفکری است که در آن، حسابرسان، مدیریت را نه نادرست تصور می‌کنند و نه درستکار بدون تردید. این باور که مدیریت درستکار است، دلیلی برای پذیرش شواهدی کمتر از متقاعدکننده نمی‎باشد.

به‌کارگیری دانش، مهارت‎ها و تجربه حرفه‎ای حسابرسان به منظور اجرای مستمر، با حسن نیت و درستکارانه، گردآوری اطلاعات و ارزیابی بی‎طرفانه کافی و مناسب بودن شواهد، جزء اصلی حسابرسی‎ ها است. قضاوت و صلاحیت حرف ه‎ای به یکدیگر وابسته هستند، زیرا قضاوت‎ها بسته به صلاحیت حسابرسان انجام می‎شود.

قضاوت حرف ه‎ای، کاربرد مجموعه دانش، مهارت‎ ها و تجربه‌های همه کارکنان درگیر در کار و همچنین قضاوت حرفه‎ای هر یک از حسابرسان را نشان می‎دهد. افزون بر افرادی که به طور مستقیم در حسابرسی درگیر هستند، قضاوت حرف ه‎ای ممکن است شامل همکاری با سایر اشخاص ذی‌نفع، کارشناسان برون‎سازمانی و مدیریت مؤسسه‎ های حسابرسی باشد.

به‌کارگیری قضاوت حرف ه‎ای در همه جنبه ‎های انجام مسئولیت‎های حرف ه‎ای شامل پیروی از استانداردهای استقلال، حفظ بی‎طرفی و اعتبار، تعیین کارکنان حسابرسی با صلاحیت برای کار، تعریف دامنه کار، ارزیابی و گزارشگری نتایج کار و برقراری کنترل کیفیت مناسب در سراسر فرایند کار برای اجرا و گزارشگری حسابرسی، ضرورت دارد.

به‌کارگیری قضاوت حرف ه‎ای در تعیین سطح آگاهی مورد نیاز از موضوع اصلی حسابرسی و شرایط مربوط، مهم است. این امر شامل بررسی پیرامون این موضوع است که آیا مجموعه تجربه، آموزش، دانش، مهارت ‎ها، توانایی ‎ها و درک کلی گروه حسابرسی برای برآورد خطرهایی که موضوع اصلی حسابرسی ممکن است شامل اشتباه یا تفسیر با اهمیت باشد، کافی است یا خیر.

موضوع مهم دیگر در نظر گرفتن سطح خطر در هر کار حسابرسی شامل خطر ناشی از نتیجه ‎گیری نادرست است. در زمینه خطر حسابرسی، اعمال قضاوت حرف ه‎ای در تعیین کافی و مناسب بودن شواهد مورد استفاده برای پشتیبانی از یافته‎ ها و نتیجه‎ گیری‎ ها بر مبنای اهداف حسابرسی و هرگونه پیشنهاد گزارش شده، یک بخش جدایی‌ناپذیر از فرایند حسابرسی است.

هرچند این استاندارد مسئولیت اعمال قضاوت حرفه‎ای در برنامه‎ریزی و اجرای یک حسابرسی را بر عهده حسابرس و مؤسسه حسابرسی می‎گذارد، اما نه به مسئولیت نامحدود و نه به خطاناپذیری حسابرس یا مؤسسه حسابرسی دلالت دارد. اطمینان قطعی به دلیل ماهیت شواهد و ویژگی‎ های تقلب، هرگز به دست نمی‎آید. قضاوت حرفه‎ای به معنای برطرف نمودن همه محدودیت‎ها یا ضعف‎ های ممکن در ارتباط با یک حسابرسی خاص نمی‎باشد، بلکه به معنای شناسایی، بررسی، کمینه‎ سازی، ساده‌سازی، و تشریح آن‌ها است.

استاندارد عمومی شماره‌ی 3. صلاحیت

کارکنانی که برای انجام حسابرسی تعیین می‌شوند، باید در مجموع دارای صلاحیت حرف ه‎ای کافی برای انجام وظایف محوله باشند.

صلاحیت از ترکیبی از آموزش و تجربه ناشی می‎ شود. صلاحیت لزوماً با سنوات تجربه حسابرسی اندازه ‎گیری نمی‎ شود، زیرا چنین اندازه‎ گیری کمّی امکان ندارد انواع تجارب به دست آمده توسط یک حسابرس در هر دوره زمانی مشخص را به درستی نشان دهد. حفظ صلاحیت از طریق تعهد به یادگیری و پیشرفت در سراسر عمر حرف ه‎ای یک حسابرس، عنصری مهم برای حسابرسان است. صلاحیت، حسابرس را قادر به انجام قضاوت‎ های حرفه‎ای دقیق می‎ سازد. در ادامه با «آموزش» به عنوان یکی از مهم‌ترین مصادیق صلاحیت آشنا می‌شویم.

آموزش. کارکنان انتخاب شده برای انجام حسابرسی طبق استانداردهای حسابرسی عملیاتی، پیش از شروع هر کار، باید در مجموع از دانش فنی، مهارت‎ ها و تجربه کافی به منظور داشتن صلاحیت لازم برای انجام انواع کار حسابرسی برخوردار باشند. کارکنان انتخاب شده برای حسابرسی طبق استانداردهای حسابرسی عملیاتی بایستی در مجموع دارای ویژگی‎ های زیر باشند:

• آگاهی از استانداردهای حسابرسی عملیاتی لازم ‎الاجرا در انجام نوع کاری که برای آن انتخاب شده‎اند و برخورداری از آموزش، مهارت‎ها و تجربه لازم برای کاربرد این آگاهی در کار مورد اجرا.
• آگاهی کلی از موضوع اصلی مورد بررسی و محیطی که واحد مورد حسابرسی در آن فعالیت می‎کند.
• مهارت‎های ارتباطی گفتاری و نوشتاری به طور شفاف و مؤثر
• مهارت‎های مناسب برای کار مورد اجرا. برای نمونه، مهارت‎های کارکنان و کارشناسان در:
  • نمونه‎گیری آماری، چنانچه کار مستلزم استفاده از نمونه‎گیری آماری است.
  • فناوری اطلاعات، اگر کار شامل بررسی سیستم‎های اطلاعاتی است.
  • مهندسی، چنانچه کار شامل بررسی داده‎های پیچیده مهندسی است.
  • روش شناسی‎ها یا روش‎های تحلیلی خاص حسابرسی، مانند استفاده از ابزارهای بررسی پیچیده، برآوردهای مربوط به بیمه‎های زندگی (اکچوئری) یا آزمون‎های تحلیل آماری، در صورت لزوم.
  • دانش تخصصی در موضوع‎های اصلی، مانند موضوعات علمی، پزشکی، زیست محیطی، آموزشی یا هر موضوع تخصصی دیگر، چنانچه کار به چنین تخصصی نیازمند است.

نکته. دانش تخصصی در موضوع ‎های اصلی، مانند موضوعات علمی، پزشکی، زیست محیطی، آموزشی یا هر موضوع تخصصی دیگر، چنانچه کار به چنین تخصصی نیازمند است.

برنامه‎ های آموزش حرف ه‎ای مستمر، فعالیت‎ های آموزشی سازمان یافته با اهداف یادگیری طراحی شده برای حفظ یا افزایش دانش، مهارت ‎ها و توانایی‎ های شاغلین در حوزه‎های مربوط به اجرای حسابرسی‎ ها است.

تعیین اینکه چه موضوع‎هایی برای هر یک از حسابرسان از جهت برآورده نمودن الزامات آموزشی مناسب است، یک موضوع قضاوت حرف ه‎ای می‌باشد که توسط حسابرسان با مشورت با مقامات ذی‌صلاح در مؤسسه‎ های حسابرسی آنان انجام می‎شود. ازجمله ملاحظات مربوط به اعمال چنین قضاوتی، تجربه حسابرسان، مسئولیت‎هایی که آنان در اجرای کار طبق استانداردهای حسابرسی عملیاتی برعهده می‎ گیرند و محیط عملیاتی واحد مورد حسابرسی است.

مسئولیت بهبود صلاحیت‎ های فردی حسابرسان و رعایت الزامات آموزش حرفه‎ای مستمر اساساً برعهده خود حسابرسان است. مؤسسه حسابرسی باید روش‌های کنترل کیفیت را به منظور کمک به حصول اطمینان از رعایت الزامات آموزشی حرفه‌ای مستمر، شامل مستندسازی آموزش حرفه‌ای مستمر تکمیل شده توسط حسابرسان، داشته باشد.

کارشناسان برون‎سازمانی که در اجرای کار طبق استانداردهای حسابرسی عملیاتی به حسابرسان کمک می‎کنند، بایستی دارای صلاحیت باشند و صلاحیت حرف ه‎ای در حوزه‎های تخصصی خود را حفظ نمایند، اما الزامی به گذراندن دوره‎های آموزش حرفه‎ای مستمر مقرر در استانداردهای حسابرسی عملیاتی ندارند.

استاندارد عمومی شماره‌ی 4. کنترل کیفیت و اطمینان از کار

هر مؤسسه حسابرسی که حسابرسی را طبق استانداردهای حسابرسی عملیاتی اجرا می‎کند، باید:

• سیستم کنترل کیفیتی را مستقر نماید که به منظور فراهم نمودن اطمینان معقول به مؤسسه حسابرسی که مؤسسه و کارکنان آن الزامات استانداردهای حرفه‎ای و قوانین و مقررات لازم‎الاجرا را رعایت می‎کنند، طراحی شده است.
• هر سه سال یکبار، یک بررسی توسط هم پیشگان برون‎سازمانی داشته باشد.

هر کدام از موارد بالا را به طور خلاصه توضیح خواهیم داد:

الف. سیستم کنترل کیفیتی

سیستم کنترل کیفیت یک مؤسسه حسابرسی (ازجمله مدیریت مؤسسه حسابرسی) بر اجرای کار با کیفیت بالا و سیاست‌ها و روش ‎هایی تأکید می‎کند که مؤسسه به منظور فراهم نمودن اطمینان معقول در مورد رعایت الزامات استانداردهای حرفه‎ای و قوانین و مقررات لازم‎الاجرا طراحی کرده است. ماهیت، میزان و رسمیت سیستم کنترل کیفیت یک مؤسسه حسابرسی با توجه به شرایط مؤسسه حسابرسی، مانند اندازه، تعداد دفاتر و پراکندگی جغرافیایی، دانش و تجربه کارکنان، ماهیت و پیچیدگی کارهای حسابرسی و ملاحظات مربوط به هزینه و  منفعت آن، متفاوت است.

هر مؤسسه حسابرسی باید سیاست‎ها و روش‎های کنترل کیفیت خود را مستند نماید و آن سیاست‎ها و روش‎ها را به کارکنان خود اطلاع رسانی کند. همچنین مؤسسه حسابرسی بایستی رعایت سیاست‎ها و روش‎های کنترل کیفیت خود را نیز مستند کند و این مستندات را برای یک دوره زمانی کافی نگهداری نماید، تا افراد اجراکننده روش‎های نظارتی و بررسی‎های هم پیشگان بتوانند میزان انطباق مؤسسه حسابرسی با سیاست‌ها و روش‎های کنترل کیفیت خود را ارزیابی کنند. شکل و محتوای این‌گونه مستندسازی، موضوع قضاوت حرفه‎ای است و با توجه به شرایط مؤسسه حسابرسی متفاوت خواهد بود.

هر مؤسسه حسابرسی بایستی سیاست‎ها و روش‎هایی را در سیستم کنترل کیفیت خود داشته باشد که در مجموع به موارد زیر بپردازد:

• مسئولیت‎های مدیریت در مورد کیفیت در درون مؤسسه حسابرسی. سیاست‎ها و روش‎هایی که مسئولیت کیفیت اجرای حسابرسی طبق استانداردهای حسابرسی عملیاتی و اطلاع رسانی سیاست‎ها و روش‎های مرتبط با کیفیت را تعیین می‎کند. چنین سیاست‎ها و اطلاع رسانی‎هایی موجب تقویت فرهنگی می‎شود که در آن، کیفیت در اجرای حسابرسی طبق استانداردهای حسابرسی عملیاتی، امری ضروری است.
• الزامات مربوط به استقلال، قانون و اخلاق. سیاست‎ها و روش‎های طراحی شده برای فراهم‎کردن اطمینان معقول نسبت به اینکه مؤسسه حسابرسی و کارکنان آن استقلال خود را حفظ و الزامات قانونی و اخلاقی لازم‎الاجرا را رعایت می‎کنند.
• شروع، پذیرش و ادامه حسابرسی. سیاست‎ها و روش‎های شروع، پذیرش و ادامه حسابرسی به این منظور طراحی شده است که اطمینان معقول فراهم کند که مؤسسه حسابرسی تنها خدماتی را ارائه می‌نماید که در آنها بتواند استانداردهای حرفه‎ای و اصول اخلاقی را رعایت و در چارچوب تعهد یا اختیار قانونی مؤسسه فعالیت کند.
• منابع انسانی. سیاست‎ها و روش‎های طراحی شده به منظور فراهم کردن اطمینان معقول به مؤسسه حسابرسی که دارای کارکنان توانمند و با صلاحیت برای انجام حسابرسی‎های محوله طبق الزامات استانداردهای حرفه‌ای و قوانین و مقررات مربوط است.
• اجرا، مستندسازی و گزارشگری حسابرسی. سیاست‎ها و روش‎های طراحی شده به منظور فراهم کردن اطمینان معقول به مؤسسه حسابرسی که انجام حسابرسی‌ها و صدور گزارش‌ها طبق استانداردهای حرفه‎ای و الزامات قانونی و مقرراتی، می‌باشد.

مؤسسه حسابرسی بایستی نتایج روش‎های نظارتی خود را دست کم هر سال یک‎بار با شناسایی هرگونه نارسایی روشمند مستعد بهبود، همراه با پیشنهادهای مربوط به اقدامات اصلاحی، تحلیل و خلاصه نماید.

ب. بررسی هم پیشگان برون سازمانی

مؤسسه ‎های حسابرسی که کار حسابرسی را طبق استانداردهای حسابرسی عملیاتی اجرا می‎کنند، باید دست کم هر سه سال یکبار یک بررسی هم پیشگان برون سازمانی که توسط بررسی کنندگان مستقل از مؤسسه حسابرسی مورد بررسی، اجراشده است، داشته باشند.

مؤسسه حسابرسی بایستی به منظور فراهم نمودن مبنایی منطقی جهت تعیین اینکه آیا سیستم کنترل کیفیت مؤسسه حسابرسی برای دوره مورد بررسی، به‎ گونه ‎ای مناسب طراحی شده است یا خیر و آیا مؤسسه حسابرسی سیستم کنترل کیفیت خود را به منظور فراهم‌ندیدن اطمینان معقول در مورد انطباق با استانداردهای حرف ه‎ای لازم‌الاجرا رعایت می‎کند یا خیر، به انجام بررسی هم پیشگان برون سازمانی که از لحاظ دامنه بررسی کفایت داشته باشد، مبادرت نماید.

دامنه بررسی هم پیشگان بایستی دربرگیرنده مراحل زیر باشد:

• بررسی سیاست‎ ها و روش‎ های کنترل کیفیت مؤسسه حسابرسی
• توجه به کفایت و نتایج روش‎های نظارت داخلی مؤسسه حسابرسی
• بررسی گزارش‎های حسابرسی انتخاب شده و مستندات مربوط
• بررسی سایر مستندات لازم برای ارزیابی رعایت استانداردها، برای نمونه، مستندسازی استقلال، سوابق آموزش حرف ه‎ای مستمر و پرونده‎ های مدیریت منابع انسانی
• مصاحبه با سطوح مختلف انتخابی از کارکنان حرفه‎ای مؤسسه حسابرسی مورد بررسی به منظور ارزیابی میزان درک و التزام آنان به سیاست‎ ها و روش‎ های کنترل کیفیت.

گروه بررسی هم پیشگان بایستی یک یا چند گزارش مکتوب در رابطه با اطلاع رسانی نتایج بررسی شامل موارد زیر، تهیه نمایند:

• تشریح دامنه بررسی هم پیشگان، شامل هرگونه محدودیت موجود
• اظهارنظر در مورد این‎که آیا سیستم کنترل کیفیت فعالیت‌های حسابرسی مؤسسه حسابرسی مورد بررسی طی دوره مورد بررسی به منظور فراهم نمودن اطمینان معقول در مورد انطباق با استانداردهای حرفه‎ای لازم‎الاجرا به گونه‌ای مناسب طراحی و رعایت شده است یا خیر!
• ویژگی‎های استانداردهای حرفه‎ای که مؤسسه حسابرسی مورد بررسی ملزم به رعایت آن شده است.
• در مورد اظهارنظرهای تعدیل شده یا مردود، شرحی از دلایل اظهارنظر تعدیل شده یا مردود، همراه با شرح تفضیلی یافته‎ها و پیشنهادها در گزارش بررسی هم پیشگان، به منظور اینکه مؤسسه حسابرسی بتواند اقدام‎های مناسب را انجام دهد.

یک مؤسسه حسابرسی مستقل بایستی آخرین گزارش بررسی هم پیشگان خود را در دسترس عموم قرار دهد؛ برای نمونه، با قرار دادن گزارش بررسی هم پیشگان در یک پایگاه اطلاع رسانی برون‎سازمانی یا یک فایل قابل دسترس عموم که برای شفاف‎سازی عمومی نتایج بررسی هم پیشگان طراحی شده است. چنانچه هیچ یک از این گزینه‎ها برای مؤسسه حسابرسی قابل دسترس نیست، مؤسسه بایستی همان سازوکار شفاف سازی را به کار برد که برای انتشار دیگر اطلاعات خود به کار می‌گیرد و همچنین گزارش بررسی هم پیشگان را در صورت درخواست، در اختیار درخواست‎کنندگان قرار دهد.

اطلاعات مندرج در گزارش‎های بررسی هم پیشگان برون‎سازمانی و نامه‎های اظهارنظر، ممکن است با تصمیم‎های مربوط به گرفتن کار حسابرسی مرتبط باشد؛ بنابراین، مؤسسه‎های حسابرسی که در پی عقد قرارداد برای انجام حسابرسی طبق استانداردهای حسابرسی عملیاتی هستند، بایستی موارد زیر را به طرف قرارداد ارائه کنند:

• آخرین گزارش بررسی هم پیشگان و هرگونه نامه اظهارنظر مؤسسه حسابرسی.
• هرگونه گزارش‎های بررسی هم پیشگان و نامه‎های اظهارنظر بعدی دریافتی طی مدت قرارداد.

استانداردهای اجرای عملیات

در این بخش، استانداردهای اجرای عملیات را تعیین و الزامات مربوط به اجرای حسابرسی طبق استانداردهای حسابرسی عملیاتی را ارائه می‌کند. استانداردهای اجرای عملیات برای حسابرسی‎های عملیاتی، به برنامه‎ریزی حسابرسی، سرپرستی کارکنان، دریافت شواهد کافی و مناسب و تهیه مستندات حسابرسی، مربوط می‎شود. مفاهیم اطمینان معقول، اهمیت و خطر حسابرسی، چارچوبی را برای کاربرد این استانداردها تشکیل می‎دهد و در تمام مباحث حسابرسی‎های عملیاتی لحاظ شده است.

استاندارد اجرای عملیات شماره 1. اطمینان معقول

اجرای حسابرسی طبق استانداردهای حسابرسی عملیاتی، اطمینان معقول فراهم می‎ نماید که شواهد زیربنای یافته‎ ها و نتیجه‌گیری‌های حسابرسی، کافی و مناسب است؛ بنابراین، کافی و مناسب بودن شواهد مورد نیاز و آزمون ‎های شواهد، بر اساس اهداف، یافته ‎ها و نتایج، متفاوت خواهد بود.

ذیل این استاندارد دو مفهوم دیگر به نام «اهمیت» و «خطر حسابرسی» وجود دارد که درباره هر کدام به صورت تک جمله توضیح خواهیم داد:

اهمیت. اهمیت به عنوان اهمیت نسبی یک موضوع در رابطه با زمینه مورد بررسی، شامل عوامل کمی و کیفی، تعریف شده است. چنین عواملی شامل اهمیت موضوع در ارتباط با موضوع اصلی حسابرسی، ماهیت و تأثیر موضوع، مربوط بودن موضوع، نیازها و علایق شخص ثالث بی‎طرف و آگاه از اطلاعات مربوط و اثر موضوع بر برنامه یا فعالیت مورد حسابرسی می‎شود. قضاوت حرفه‎ای هنگام ارزیابی اهمیت موضوع‎های مرتبط با اهداف حسابرسی، به حسابرسان کمک می‎کند.

خطر حسابرسی. خطر حسابرسی به معنای احتمال نادرست یا ناقص بودن یافته‎ ها، نتیجه ‎گیری‎ ها، پیشنهادها یا اطمینان حسابرسان، در نتیجه وجود عواملی مانند شواهد ناکافی و یا نامناسب، فرایند ناقص حسابرسی، حذف‎های عمدی و اطلاعات گمراه‎ کننده ناشی از ارائه نادرست و یا تقلب است.

استاندارد اجرای عملیات شماره 2. برنامه ریزی

حسابرسان باید برنامه‌ریزی کارهای ضروری برای دستیابی به اهداف حسابرسی را به نحو مناسب طراحی و آن را مستند کنند.

حسابرسان باید حسابرسی را چنان برنامه‎ریزی کنند که خطر حسابرسی به سطحی مناسب که فراهم‎کننده اطمینان معقول نسبت به کافی و مناسب بودن شواهد برای پشتیبانی از یافته‎ ها و نتیجه‎ گیری‎ های حسابرسان باشد، کاهش یابد.

برنامه ‎ریزی، فرآیندی مستمر در سرتاسر حسابرسی است؛ بنابراین، حسابرسان ممکن است ضروری بدانند که اهداف، دامنه و روش شناسی حسابرسی را در جریان تکمیل ‎کار، تعدیل کنند.

در این جا لازم است تا درباره سه اصطلاح هدف، دامنه و روش شناسی توضیح دهیم:

هدف. اهداف چیزهایی هستند که حسابرسی برای دستیابی به آنها انجام می‎شود. این اهداف، موضوع اصلی حسابرسی و ابعاد عملکرد مربوط به آن را مشخص می‎ کند و ممکن است در برگیرنده یافته ‎های بالقوه و عناصر گزارشگری باشد که حسابرسان می‎خواهند آنها را تشریح کنند.

دامنه. دامنه، حد و مرز حسابرسی است و به طور مستقیم به اهداف حسابرسی مربوط می‎شود. دامنه حسابرسی، موضوع اصلی حسابرسی مانند یک برنامه ویژه یا جنبه ‎هایی از یک برنامه، اسناد و سوابق لازم، دوره زمانی مورد بررسی و مکان‎های اجرای عملیات حسابرسی را توضیح می‎دهد که حسابرسان آن را ارزیابی و گزارش می‎کنند.

روش شناسی. روش شناسی، ماهیت و میزان روش ‎های حسابرسی برای گردآوری و تحلیل شواهد برای دستیابی به اهداف حسابرسی را تشریح می‎کند. روش‎های حسابرسی، اقدامات و آزمون‎های ویژه‎ای است که حسابرسان برای دستیابی به اهداف حسابرسی اجرا می‌کنند. حسابرسان باید روش شناسی را به گونه ‎ای طراحی کنند که شواهد کافی و مناسب برای دستیابی به اهداف حسابرسی و کاهش خطر حسابرسی به سطحی قابل پذیرش به دست آید و اطمینان معقول فراهم گردد که شواهد به منظور پشتیبانی از یافته ها و نتیجه ‎گیری ‎های حسابرسان، کافی و مناسب است.

استاندارد اجرای عملیات شماره 3. سرپرستی

سرپرستان حسابرسی یا افرادی که برای سرپرستی حسابرسان تعیین شده‎اند، باید کارکنان حسابرسی را به درستی سرپرستی کنند.

سرپرستی حسابرسی شامل فراهم سازی رهنمود و هدایت کافی برای کارکنان تعیین شده جهت کار حسابرسی به منظور دستیابی به اهداف حسابرسی و پیروی از استانداردهای لازم‎الاجرا در هنگام آگاه شدن از مشکلات بااهمیت پیشرو، بررسی کار انجام شده و فراهم ساختن آموزش مؤثر ضمن کار است.

ماهیت و میزان سرپرستی کارکنان و بررسی کار حسابرسی ممکن است با توجه به عواملی مانند اندازه مؤسسه حسابرسی، اهمیت کار و تجربه کارکنان، متفاوت باشد.

استاندارد اجرای عملیات شماره 4. دستیابی به شواهد کافی و مناسب

حسابرسان باید شواهد کافی و مناسب به منظور فراهم‎کردن مبنایی معقول برای یافته‎ها و نتیجه‎گیری‎های خود به دست آورند.

مفهوم شواهد کافی و مناسب، جزئی جدایی‎ناپذیر از هر حسابرسی است. مناسب بودن، مقیاس کیفیت شواهد است که شامل مربوط بودن، اعتبار و اتکاپذیری شواهد برای پشتیبانی از یافته‎ها و نتیجه‎گیری‎های مرتبط با اهداف حسابرسی است.

حسابرسان در ارزیابی شواهد بایستی  ارزیابی کنند که آیا شواهد به دست آمده درمجموع برای دستیابی به اهداف حسابرسی و پشتیبانی از یافته ها و نتیجه گیری ها، کافی و مناسب است یا خیر.

قضاوت حرف ه‎ای به حسابرسان در تعیین کافی و مناسب بودن مجموعه شواهد به دست آمده کمک می‎کند. تفسیر، تلخیص یا تحلیل شواهد به طور معمول در فرایند تعیین کافی و مناسب بودن شواهد و گزارشگری نتایج کار حسابرسی به کار می‎رود. در هنگام ضرورت، حسابرسان ممکن است از روش‎های آماری برای تحلیل و تفسیر شواهد به منظور ارزیابی کفایت آن استفاده کنند.

در انتها لازم است پیرامون دو واژه «کافی» و «مناسب» بیشتر توضیح دهیم

مناسب بودن. مناسب بودن، معیار کیفیت شواهد است که شامل مربوط بودن، اعتبار و اتکاپذیری شواهد استفاده شده برای دستیابی به اهداف حسابرسی و پشتیبانی از یافته‎ها و نتیجه‎گیری‎ها است.

کافی بودن. کافی بودن، معیار کمیت شواهد استفاده شده به منظور پیگیری اهداف حسابرسی و پشتیبانی از یافته‎ها و نتیجه‎ گیری‎ها است که در آن به نکات زیر باید توجه کرد:

• هرچه خطر حسابرسی بزرگ‌تر باشد، به شواهد با کمیت بیشتر و کیفیت بالاتر نیاز خواهد بود.
• هرچه شواهد قوی‎تر باشد ممکن است موجب شود شواهد کمتری مورد استفاده قرار گیرد.
• داشتن حجم بالایی از شواهد حسابرسی، فقدان مربوط بودن، اعتبار یا اتکاپذیری را جبران نمی‎کند.

کافی و مناسب بودن شواهد، مفاهیمی مربوط به هم می‌باشد که ممکن است به صورت پیوسته در نظر گرفته شوند تا به شکل مفاهیمی جداگانه. کافی و مناسب بودن در رابطه با یافته‎ها و نتایج مرتبط با یکدیگر ارزیابی می‎شود. برای نمونه،  حتی ممکن است حسابرسان، برخی محدودیت‎ها یا ابهام‎هایی را در مورد کافی یا مناسب بودن برخی شواهد داشته باشند، اما با این حال ارزیابی کنند که در مجموع، شواهد کافی و مناسب برای پشتیبانی از یافته‎ها و نتیجه‌گیری‌ها وجود دارد.

استاندارد اجرای عملیات شماره 5. مستند سازی حسابرسی

حسابرسان باید برای برنامه‎ریزی، اجرا و گزارشگری هر حسابرسی، مستندات لازم را تهیه کنند. حسابرسان بایستی مستندات حسابرسی را با جزئیات کافی تهیه کنند تا یک حسابرس باتجربه که ارتباط پیشین با آن کار حسابرسی ندارد، بتواند با مطالعه آن، ماهیت، زمان‎بندی، میزان و نتایج روش‎های حسابرسی اجرا شده، شواهد حسابرسی کسب شده و منابع آن و نتایج به دست آمده، شامل شواهد پشتوانه قضاوت‎ها و نتیجه‎گیری‎های با اهمیت حسابرسان را درک نماید.

حسابرسان بایستی شکل و محتوای مستندات حسابرسی را متناسب با شرایط ویژه هر حسابرسی طراحی کنند. مستندات حسابرسی شامل سوابق اصلی کاری است که حسابرسان طبق استانداردها اجرا کرده‎اند و نتایجی است که به آن دست یافته‎اند. کیفیت، نوع و محتوای مستندات حسابرسی یک موضوع مرتبط با قضاوت حرفه‎ای حسابرسان است.

طبق استانداردهای حسابرسی عملیاتی، حسابرسان بایستی موارد زیر را مستند کنند:

• اهداف، دامنه و روش شناسی حسابرسی
• کار انجام شده به منظور  پشتیبانی از قضاوت‎ها و نتیجه‎گیری‎های بااهمیت، شامل تشریح معاملات و مستندات آزمون شده
• شواهد بررسی سرپرست در خصوص کار انجام شده به منظور  پشتیبانی از یافته‎ها، نتیجه‎گیری‎ها و پیشنهادهای مندرج در گزارش، پیش از صدور آن.

مؤسسه‎ های حسابرسی بایستی سیاست‎ها و روش‎هایی را به منظور نگهداری ایمن و محافظت درست از مستندات حسابرسی برای مدت زمان کافی جهت رعایت الزامات قانونی، مقرراتی و اداری در مورد نگهداری سوابق، برقرار کنند.

استانداردهای گزارشگری

این بخش، استانداردهای گزارشگری را تعیین و الزامات مربوط به اجرای حسابرسی طبق استانداردهای حسابرسی عملیاتی را ارائه می‌کند. استانداردهای گزارشگری در حسابرسی‎های عملیاتی به شکل، محتوا و صدور و توزیع گزارش، مربوط می‎شود.

استاندارد شماره 1 گزارشگری. گزارشگری!!!

حسابرسان باید گزارش‎های حسابرسی را برای اطلاع رسانی نتایج هر حسابرسی عملیاتی تکمیل شده، صادر نمایند.

حسابرسان بایستی شکلی از گزارش حسابرسی را به کار گیرند که برای استفاده مورد نظر مناسب است و به شکل مکتوب یا سایر اشکال قابل استفاده است؛ برای نمونه، حسابرسان ممکن است گزارش‎های حسابرسی را با استفاده از رسانه‌های الکترونیکی ارائه کنند که توسط استفاده‎کنندگان گزارش و مؤسسه حسابرسی قابل استفاده باشد.

نیازهای استفاده‎کنندگان بر شکل گزارش حسابرسی تأثیر خواهد گذاشت. اشکال گوناگون گزارش‎های حسابرسی دربرگیرنده گزارش‎های مکتوب، نامه‎ها، اسلایدهای خلاصه‎شده یا سایر اشکال ارائه گزارش است.

اهداف کلی گزارش های حسابرسی عبارتند از:

• اطلاع رسانی نتایج حسابرسی به ارکان راهبری و مدیران واحد مورد حسابرسی و دستگاه‎های نظارتی ذی‌ربط
• کاهش احتمال درک نادرست نتایج
• امکان دسترسی عموم به نتایج در موارد مقتضی
• تسهیل پیگیری برای تشخیص اینکه آیا اقدامات اصلاحی مناسب انجام شده است یا خیر.

نکته: چنانچه حسابرسان پس از صدور گزارش دریابند که شواهد کافی و مناسب برای پشتیبانی از یافته‎ها یا نتیجه‎گیری‎های گزارش شده را ندارند، بایستی به ارکان راهبری، مسئولان ذی‌ربط در واحد مورد حسابرسی و مسئولان ذی‌ربط سازمان‎های درخواست‎کننده یا الزام کننده حسابرسی‎ها، اطلاع رسانی کنند که آنان به یافته‎ها یا نتیجه‎گیری‎های بدون پشتوانه، اتکا نکنند.

استاندارد شماره 2 گزارشگری. محتوای گزارش

حسابرسان بایستی گزارش‎های حسابرسی را که دربرگیرنده موارد زیر است، تهیه کنند:

• اهداف، دامنه و روش شناسی حسابرسی
• نتایج حسابرسی شامل یافته ‎ها، نتیجه‎ گیری‎ ها و پیشنهادها، در صورت لزوم
• عبارتی درباره رعایت استانداردهای حسابرسی عملیاتی توسط حسابرسان
• خلاصه‎ای از دیدگاه‎ های مسئولان واحد مورد حسابرسی
• در صورت امکان، ماهیت هرگونه اطلاعات محرمانه یا حساس که در گزارش انعکاس نیافته است.

نکته 1. هنگامی که حسابرسان بر اساس شواهد کافی و مناسب به این نتیجه برسند که تقلب، اعمال غیرقانونی، تخطی از مفاد قراردادها یا موافقت‎ نامه‎ های کمک‎های بلاعوض یا سوءاستفاده با اهمیت روی داده است یا امکان روی دادن آن وجود دارد، آنان بایستی موضوع را به عنوان یک یافته گزارش کنند که اگر شرایط زیر را دارا باشد، لازم است تا این گزارش به یک نهاد برون سازمانی ارجاع داده شود:

• هنگامی که مدیریت واحد مورد حسابرسی در انجام الزامات قانونی یا مقرراتی، نسبت به گزارش چنین اطلاعاتی به اشخاص برون‎سازمانی تعیین شده در قانون و مقررات کوتاهی کند.
• هنگامی که مدیریت واحد مورد حسابرسی در انجام اقدامات به موقع و مناسب برای برخورد با موارد تقلب، اعمال غیرقانونی، تخطی از مفاد قراردادها یا موافقت‎نامه‎های کمک‎های بلاعوض یا سـوءاستفاده آشـکار یا احتـمالی که نسبت به یافتـه‎ها و نتیـجه‎گیری‎ها با اهمیت اسـت و شامل وجوهی است که به طور مستقیم یا غیرمستقیم از دولت دریافت شده است، کوتاهی می‎کند.

نکته 2.  حسابرسان بایستی نتیجه‎گیری‎ها را در صورت امکان بر مبنای اهداف و یافته‎ های حسابرسی گزارش کنند. نتیجه‎ گیری‎ های گزارش، صرفاً خلاصه‎ای از یافته ‎ها نیست بلکه استنتاج‎های منطقی درباره برنامه بر مبنای یافته ‎های حسابرسان است. نکات قوت یافته‎ های حسابرسان به کافی و مناسب بودن شواهد پشتوانه یافته‎ها و درستی منطق به کار رفته برای تدوین نتیجه ‎گیری‎ ها بستگی دارد. نتیجه ‎گیری‎ ها هنگامی قوی‎تر است که به پیشنهادهای حسابرسان بیانجامد و استفاده کننده آگاه از گزارش را نسبت به ضرورت انجام اقدام لازم، متقاعد سازد.

نکته 3. هنگامی که فرصت‎های بهبود در برنامه‎ها، عملیات و عملکرد از طریق یافته‎ها و نتیجه‎گیری‎های گزارش شده، شناسایی گردید، حسابرسان بایستی پیشنهادهایی را برای رفع اشکالات شناسایی شده در جریان حسابرسی و بهبود برنامه ‎ها و عملیات، ارائه کنند. حسابرسان بایستی پیشنهادهایی را ارائه کنند که به طور منطقی از یافته‎ ها و نتیجه‎گیری‎ها ناشی شود و به رفع علت اشکالات شناسایی شده مربوط باشد و اقدامات پیشنهادی را به روشنی بیان کنند.

پیشنهادهای اثربخش موجب تشویق در بهبود اجرای برنامه‎ها و عملیات دولت یا سازمان می‎شود. پیشنهادها هنگامی اثربخش است که مشخص، عملی، مقرون به صرفه و قابل اندازه‎گیری باشد و خطاب به اشخاصی باشد که از اختیار عمل برخوردارند.

در کنار موارد ذکر شده، مناسب است که اطلاعات زیر با سازوکار مخصوص خودش گزارش شوند:

• گزارشگری اطلاعات محرمانه یا حساس
• گزارشگری دیدگاه‎های مسئولان ذی‌ربط در واحد مورد حسابرسی
• گزارشگری رعایت استانداردهای حسابرسی عملیاتی توسط حسابرسان

استاندارد شماره 3 گزارشگری. توزیع گزارش‌ها

توزیع گزارش‎های تکمیل شده طبق استانداردهای حسابرسی عملیاتی به ارتباط حسابرسان با سازمان مورد حسابرسی و ماهیت اطلاعات مندرج در گزارش بستگی دارد. چنانچه موضوع حسابرسی شامل مواردی است که از نظر مقاصد امنیتی طبقه‎بندی شده می‌باشد یا شامل اطلاعات محرمانه یا حساس است، حسابرسان ممکن است توزیع گزارش را محدود کنند.

حسابرسان بایستی هرگونه محدودیت در توزیع گزارش را مستند کنند.

مباحث زیر خطوط کلی توزیع گزارش‎های تکمیل شده طبق استانداردهای حسابرسی عملیاتی را نشان می‎دهد:

• مؤسسه‎ های حسابرسی در واحدهای مورد حسابرسی دولتی بایستی گزارش‎های حسابرسی را میان ارکان راهبری و مسئولان ذی‌ربط واحد مورد حسابرسی و دستگاه‎ های نظارتی ذی‌ربط یا سازمان‎های الزام کننده یا درخواست‎کننده حسابرسی‎ها توزیع کنند. در صورت لزوم، حسابرسان بایستی نسخه‎هایی از گزارش‎ها را میان سایر مقاماتی که اختیار نظارت قانونی دارند یا ممکن است مسئولیت اقدام در مورد یافته‎ ها و پیشنهادهای حسابرسان را داشته باشند و سایر افراد مجاز، توزیع نمایند.
• مؤسسه های حسابرسی طرف قرارداد برای انجام حسابرسی طبق استانداردهای حسابرسی عملیاتی بایستی مسئولیت‎های مربوط به توزیع گزارش را با سازمان طرف قرارداد روشن کنند. چنانچه مؤسسه حسابرسی طرف قرارداد، توزیع گزارش را بر عهده می‎گیرد، بایستی با طرف قرارداد حسابرسی به این توافق برسد که کدام‌یک از مسئولان یا سازمان‎ ها، گزارش را دریافت خواهند کرد.

نکته. سرفصل‌های خطر آفرین در محاسبات حسابداری

شناسایی نارسایی‌های با اهمیت موجود در کنترل‎ های داخلی، سوءاستفاده با اهمیت، خطرهای تقلب، اقدامات غیرقانونی و موارد تخطی با اهمیت از مفاد قراردادها یا موافقت‎نامه‎ های کمک‎های بلاعوض، جنبه ‎های مهم حسابرسی عملیاتی است. مبحث زیر برای کمک به حسابرسان در شناسایی نارسایی‎های با اهمیت موجود در کنترل‎های داخلی، سوءاستفاده و نشانه‎ های خطر تقلب و همچنین در تعیین اینکه آیا اقدامات غیرقانونی و موارد تخطی از مفاد قراردادها یا موافقت‎نامه‎ های کمک‎ های بلاعوض در رابطه با اهداف حسابرسی با اهمیت است یا خیر، ارائه شده است.

نمونه‌هایی از نارسایی‌های کنترل‌های داخلی:

• توجه ناکافی به کنترل‎ های داخلی در سازمان، برای نمونه، جو حاکم بر سازمان و محیط کنترلی.
• نظارت بی‎اثر توسط ارکان راهبری نسبت به گزارشگری عملکرد، یا کنترل‎ های داخلی یا ساختار راهبری کلی بی اثر واحد مورد حسابرسی.
• وجود سیستم ‎های کنترلی که از تحریف‎های با اهمیت در نتایج عملکرد یا عملیات، پیشگیری یا آنها را کشف نمی‎کند، به گونه ‎ای که بعداً لازم می‌شود، اصلاحاتی با اهمیت در نتایج عملیات انجام شود.
• وجود سیستم ‎های کنترلی که تحریف‌های با اهمیت شناسایی شده توسط حسابرسان را پیشگیری یا کشف نمی‎کند. این امر دربرگیرنده تحریف‌های حاوی برآورد و قضاوت است که حسابرسان در مورد آنها تعدیلات و اصلاحات با اهمیت بالقوه در مبالغ ثبت شده را شناسایی می‎کنند.
• اثربخش نبودن وظایف حسابرسی داخلی و ارزیابی برآورد خطر در واحد مورد حسابرسی، مانند یک سازمان بزرگ یا خیلی پیچیده، که در آن، چنین وظایفی برای عناصر نظارت یا برآورد خطر کنترل‎های داخلی، با اهمیت است. به عنوان صاحب یک کسب و کار، باید تمام مدارک مورد نیاز حسابرسان مستقل را پس از عقد قرارداد، در اختیارشان قرار دهید.
• شناسایی موارد تقلب به هر میزان در سطح مدیریت ارشد
• کوتاهی مدیریت یا ارکان راهبری واحد مورد حسابرسی در ارزیابی تأثیر نارسایی با اهمیتی که از پیش به آنان اطلاع رسانی شده است و یا اصلاح آن، یا رسیدن به این نتیجه که نیاز به اصلاح ندارد.
• کنترل‎های ناکافی برای محافظت از دارایی‎ ها
• شواهد نادیده ‎انگاشتن عمدی کنترل‎های داخلی توسط افراد دارای اختیار به منظور آسیب رساندن به اهداف کلی سیستم
• نارسایی‎ هایی در طراحی یا اجرای کنترل‎های داخلی که می‌تواند به تخطی از قوانین، مقررات، مفاد قراردادها یا کمک‎ های بلاعوض، موارد تقلب یا سوءاستفاده دارای تأثیر مستقیم و با اهمیت بر صورت ‎های مالی و هدف حسابرسی بیانجامد.
• طراحی ناکافی کنترل‎های عمومی و کاربردی سیستم ‎های اطلاعاتی که سیستم اطلاعاتی را از فراهم نمودن اطلاعات کامل، درست و سازگار با اهداف گزارشگری عملکرد و سایر الزامات جاری، پیشگیری کند.
• ناتوانی کنترل کاربردی ناشی از نارسایی در طراحی یا اجرای کنترل‎های عمومی سیستم‎های اطلاعاتی است
• وجود کارکنان یا مدیریتی که صلاحیت حرف ه‎ای و آموزش لازم برای انجام وظایف محوله را ندارند.

نمونه‌هایی از سوء استفاده:

• ایجاد اضافه کاری غیرضروری
• درخواست از کارکنان برای انجام کارهای شخصی یا انجام کارهایی برای سرپرست یا مدیر
• استفاده نادرست مسئولان از جایگاه خود در واحد مورد حسابرسی به منظور انتفاع شخصی
• ایجاد امکانات مسافرتی که مغایر با سیاست‎های مسافرتی موجود یا به طور غیر ضروری غیر معمول یا پر هزینه است.
• عقد قراردادهای خرید و فروش که مغایر با سیاست‎های موجود یا به طور غیر ضروری غیر معمول و پر هزینه است.

نمونه‌هایی از خطر تقلب:

• ثبات، تداوم یا بودجه مالی واحد مورد حسابرسی از طریق وضعیت‎های اقتصادی، برنامه‎ای یا عملیاتی واحد مورد حسابرسی تهدید می‎شود.
• ماهیت عملیات واحد مورد حسابرسی، فرصت‎هایی را برای ارتکاب تقلب فراهم می‎کند.
• نظارت مدیریت برای رعایت سیاست‎ها، قوانین و مقررات کافی نیست.
• ساختار سازمانی، ناپایدار یا بیش از اندازه پیچیده است.
• اطلاع رسانی و یا پشتیبانی در مورد استانداردهای اخلاقی توسط مدیریت وجود ندارد.
• مدیریت تمایل به پذیرش سطوح بالای خطر غیر معمول در تصمیم گیری‌های با اهمیت دارد.
• پیشینه‎ای از ناشایستگی، مانند موضوع‎های پیشین در ارتباط با تقلب، اتلاف منابع، سوءاستفاده و اقدام‎های پرسش‎برانگیز، یا حسابرسی‎ها یا بازرسی‎های پیشین با یافته‎هایی از فعالیت‎های پرسش برانگیز یا مجرمانه وجود دارد.
• سیاست‎ها و روش‌های عملیاتی، گسترش نیافته یا منسوخ شده است.
• مستندسازی اقلام کلیدی، ناقص است یا وجود ندارد.
• رویه‎های پاسخگویی یا محافظت در مورد دارایی‎ها وجود ندارد.
• پرداخت‎ها نامناسب است.
• اطلاعات، جعلی یا گمراه‎کننده است.
• هزینه‎های زیاد و غیرمتعارف در هر ردیف بودجه با مبالغ باقی مانده در پایان سال، به منظور استفاده کامل از کل وجوه قابل دسترس وجود دارد.
• الگوها و روندهای غیرمعمول در انعقاد قرارداد، کارپردازی، تحصیل و سایر فعالیت‎های واحد یا برنامه مورد حسابرسی وجود دارد.

توجه به سرفصل‌های مهم و کاربردی مطرح شده می‌تواند به حسابرسان برای انجام بهتر و دقیق‌تر فعالیت‌های خود یاری کند.

نکته. تهیه طرح حسابرسی

حسابرسان باید برای هر حسابرسی، یک طرح حسابرسی مکتوب تهیه کنند. شکل و محتوای طرح حسابرسی مکتوب ممکن است در انواع حسابرسی‎ها متفاوت باشد و امکان دارد شامل راهبرد حسابرسی، برنامه حسابرسی، کاربرگ‎های برنامه‎ریزی حسابرسی یا دیگر مستندات مناسب در مورد تصمیم‎گیری‎های مهم درباره اهداف، دامنه و روش شناسی حسابرسی و مبانی این تصمیم‎گیری‌ها باشد. حسابرسان بایستی این طرح را در جریان حسابرسی، در صورت ضرورت، برای بازتاب هرگونه تغییر با اهمیت به وجود آمده در آن، به روز کنند.

یک طرح حسابرسی مکتوب فرصتی را برای مدیریت مؤسسه حسابرسی به منظور نظارت بر برنامه‎ریزی حسابرسی و تعیین موارد زیر فراهم می‎سازد:

• آیا امکان دارد اهداف پیشنهادی حسابرسی به گزارشی سودمند بیانجامد یا خیر.
• آیا طرح حسابرسی خطرهای مربوط را به طور مناسب مورد توجه قرار می‎دهد یا خیر.
• آیا دامنه و روش شناسی پیشنهادی حسابرسی برای پیگیری اهداف حسابرسی، مناسب است یا خیر.
• آیا امکان دارد  شواهد در دسترس برای دستیابی به اهداف حسابرسی، کافی و مناسب باشد یا خیر.
• آیا کارکنان، سرپرستان و کارشناسان دارای صلاحیت حرفه‎ای مناسب در مجموع و سایر منابع برای انجام حسابرسی و رعایت چارچوب زمانی مورد انتظار برای تکمیل کار، در دسترس است یا خیر.

نکته. اطلاع رسانی

حسابرسان بایستی درباره اهداف، دامنه، روش شناسی و زمان‎بندی حسابرسی عملیاتی برنامه‎ریزی شده و گزارشگری آن (شامل هرگونه محدودیت بالقوه در مورد گزارش) به افراد زیر، به گونه‎ای مناسب، اطلاع رسانی کنند:

• مدیریت واحد مورد حسابرسی، شامل مدیران دارای اختیار و مسئولیت کافی برای اجرای اقدامات اصلاحی در برنامه یا فعالیت مورد حسابرسی
• ارکان راهبری واحد مورد حسابرسی
• افراد طرف قرارداد یا درخواست‎کنندگان خدمات حسابرسی مانند مسئولان طرف قرارداد یا دریافت‎کنندگان کمک‎های دولتی
• مراجع ذی‌صلاح در مواردی که حسابرسان، حسابرسی را متعاقب وضع قوانین یا مقررات اجرا می‎کنند.

در شرایطی که ارکان راهبری واحد مورد حسابرسی به روشنی مشخص نیست، حسابرسان بایستی فرآیندهای طی شده و نتایج به دست آمده برای شناخت ارکان راهبری را مستند کنند.

سخن آخر

یکی از بهترین راه‌ها برای آسان سازی فعالیت حسابرسان، استفاده از نرم افزارهای حسابداری است. انتخاب نرم افزارهای حسابداری مطمئن و پیشنهاد آن‌ها به کسب و کارها فرایند حسابرسی از داده‌های حسابداری را آسان و سریع نموده و خطرهای احتمالی را از بین می‌برد.

در همین راستا نرم افزار حسابداری محک با امکانات نظارتی پیشرفته ی خود، پیشنهاد ما به حسابداران و حسابرسان محترم است.

لینک منبع:

audit