ماليات حقوق یکی از منابع درآمد مالیاتی است که به حقوق کارمندان و کارگرانی که در کشور در ازای فروش نیروی کار خود حقوق یا دستمزد دریافت میکنند تعلق میگیرد. با توجه به جزئیات قانونی درباره موارد معافیت از این مالیات و همچنین مواردی که مشمول این نوع از مالیات میشود، محاسبه آن در مواردی سخت و گیجکننده به نظر میرسد. برای همین در این مطلب سعی میکنیم به زبانی ساده مفهوم این نوع از مالیات، موارد شمول و معافیت آن، نحوه محاسبه و قوانین مالیاتی مرتبط با پرداخت آن را مرور کنیم.
یکی از مشکلاتی که حسابداران هنگام محاسبه این نوع از مالیات با آن مواجه میشوند روش محاسبه آن برای مشاغل مختلف با درآمدهای گوناگون است. دلیل این موضوع ضریبها و درصدهای متفاوتی است که به درآمدهای مختلف تعلق میگیرد. در ادامه این مقاله از گروه نرم افزار حسابداری محک جزئیات کامل این قوانین بررسی شده و نحوه محاسبه آنها در نظام مالیاتی کشور توضیح داده میشود.
مالیات حقوق چیست؟
ماليات حقوق یا آن طور که گاهی از آن یاد میشود مالیات دستمزد به مالیاتی گفته میشود که از حقوق افراد شاغل (اعم از کارمند، کارگر و …) که دارای بیمه تامین اجتماعی باشند کسر شده و به حساب وزارت اقتصاد و دارایی واریز میشود.در پاسخ به این سوال که مالیات بر حقوق چیست باید گفت این نوع از مالیات تکلیفی است به این معنا که کارفرما وظیفه محاسبه، کسر و پرداخت آن را به عهده دارد. به این ترتیب کارمند یا کارگر وظیفهای برای محاسبه و پرداخت این مالیات نداشته و کارفرما مسئولیت محاسبه، کسر از حقوق کارمند یا کارگر، و پرداخت آن را به عهده دارد. برای همین مالیات دستمزد نوعی مالیات مستقیم در نظر گرفته میشود. به عبارت دیگر، این مالیات در همان هنگام پرداخت حقوق افراد کسر شده و نیازی به پرداخت آن از سوی آن ها نیست.
طبق ماده 82 قانون مالیاتهای مستقیم هنگامی که فردی به ازای واگذاری نیروی کاری خود حقوق یا دستمزد نقدی یا غیر نقدی دریافت کند، مشمول ماليات حقوق میشود. همان طور که پیشتر اشاره شد، همه ساله سقفی از درآمد از سوی وزارت اقتصاد و دارایی اعلام میشود که معاف از این مالیات است. این سقف حقوقی در سال 1402معادل 10,000,000 تومان در ماه است. یعنی کارکنانی که تا این حد حقوق گرفته و بیمه تامین اجتماعی نیز داشته باشند از پرداخت این مالیات معاف هستند. کارکنانی که بیشتر از این میزان درآمد دارند به نسبت اختلاف دریافتیشان نسبت به این سطح لازم است که درصدی از حقوق خود را به عنوان مالیات پرداخت کنند.
چه درآمدهایی مشمول ماليات بر حقوق میشوند؟
انواع پرداختیها و درآمدهای کارکنان که مشمول مالیات دستمزد میشود بالغ بر 60 مورد میشود. در جدول زیر میتوانید موارد مختلف درآمد که شامل این نوع از مالیات میشوند را مشاهده کنید:
حقوق ثابت | اضافه کار | فوقالعاده سختی آب و هوا | فوقالعاده محرومیت از تسهیلات |
فوقالعاده محل خدمت | فوقالعاده نواحی مرزی | فوقالعاده شرایط محیط کار | نوبت کاری |
فوقالعاده کشیک | فوقالعاده جذب | مزایای ارزی | هزینه ایاب و ذهاب |
حق خوار و بار | حق امضا | حق باجه | حق سرپرستی |
حق مدیریت | حق خزانه | حق سرایداری | حق حسابرسی |
حق پاسداری | حق نمایندگی بیمه | حق سرویس | حق دیپلم |
حق برودت | حق فنی | حق انبارداری | حق شیفت |
حق یک وعده غذا | حق نهار و شام | فوقالعاده نگهبانی | حق افزایش بهرهوری |
حق تولید | حق کمیسیون فروش | جمعه کاری | جیره نقدی |
مزایای نقدی | پول صبحانه | مزایای تولید | کارمزد |
فوقالعاده محل خدمت | فوقالعاده سیاری | حق آنکال | حق تولید |
فوقالعاده کیلومتری | حق مشاوره | پول جارو | حق مسکن |
مسکن با اثاثیه | مسکن بدون اثاثیه | اتومبیل اختصاصی با راننده | اتومبیل اختصاصی بدون راننده |
عیدی یا پاداش آخر سال | مزایای غیر نقدی کارگران | تغذیه | پول شیر |
حق تاهل | حق عیال | حق اولاد | پول لباس کار |
بهای صابون | کسری انبار |
در جدول بالا میتوانید مواردی که مشمول پرداخت ماليات حقوق میشوند را مشاهده کنید. کارکنانی که مجموع حقوق دریافتی آن ها در سال 1402 بیشتر از 10 میلیون تومان در ماه باشد و این درآمد از محلهای پرداختی که در جدول بالا معرفی شده تامین گردد، مشمول پرداخت مالیات درآمد دستمزد میشوند.
میزان مالیات آن ها بر اساس اختلافی که از سطح معاف یا 10 میلیون تومان دارند محاسبه میشود. برای آگاهی از میزان و درصدهای مختلف مالیات درآمد حقوق میتوانید به جدول زیر توجه کنید.
حداقل حقوق (تومان) | حداکثر حقوق (تومان) | میزان مالیات |
0 | 10/000/000 | معاف |
10/000/001 | 14/000/000 | 10% |
14/000/001 | 23/000/000 | 15% |
23/000/001 | 34/000/000 | 20% |
34/000/001 | الی آخر | 30% |
قوانین معافیت مالیات بر حقوق و دستمزد
در ماده 91 قانون مالیات مستقیم شرایط معافیت مالیات بر حقوق و دستمزد برای افرادی که عموما درآمدی پایین تر از 10 میلیون تومان در ماه دارند معرفی شده است. طبق این قانون، افراد زیر با وجود دریافت حقوق در ایران از پرداخت مالیات درآمد حقوق معاف محسوب میشوند:
- اعضا و مدیران هیئتهای سیاسی خارجی، و اعضای نمایندگیهای فوقالعاده از دولتهای بینالمللی که وارد کشور میشوند.
- اعضا و روسای هیئتهای کنسولی که در ایران حضور دارند و همچنین کارمندان موسسات فرهنگی زیر نظر دولتهای خارجی.
- کارشناسان خارجی که از طرف دولتها یا موسسات بینالمللی برای انجام امور فنی وارد کشور میشوند.
- کارمندان محلی سفارتخانهها و کنسولگریهای دولت جمهوری اسلامی ایران در خارج که تابعیت ایرانی نداشته باشند.
- حقوق بازنشستگی، وظیفهبگیری و مستمری، پایان خدمت، خسارت اخراج، بازخرید خدمت، بازخرید وظیفه، مستمری پرداختی به وراث، حق سنوات، از پرداخت ماليات حقوق معاف هستند.
- فوقالعاده مسافرت و حق هزینه سفر شغلی.
- مسکن واگذار شده در محل کارگاه، کارخانه یا شرکت جهت استفاده کارکنان، و همچنین خانههای سازمانی خارج از محل کارگاه، کارخانه یا شرکت معاف از این مالیات هستند.
- دریافتیهای بیمه بابت جبران خسارت بدنی، معالجه و موارد مشابه.
- عیدی یا پاداش آخر سال.
- وجوه پرداختی برای درمان کارکنان که توسط کارفرما پرداخت شود.
- مزایای غیرنقدی کارکنان
- حقوق پرسنل نیروهای مسلح اعم از نظامی و انتظامی، مشمولان قانون استخدام وزارت اطلاعات و جانبازان جنگ تحمیلی و آزادگان.
آیا ماليات حقوق شامل تمام شاغلین میشود؟
شرایط کاری و مزایای شغلی تمام کسانی که شاغل هستند یکسان نیست. بسیاری از شاغلان به صورت دستمزدی یا روزمزدی فعالیت دارند. این گروه از افراد با این وجود که نیروی کار خود را به ازای دریافت پول میفروشند از بیمه و حقوق تامین اجتماعی برخوردار نیستند. همان طور که پیشتر اشاره شد، ماليات حقوق به آن دسته از کارکنان تعلق میگیرد که زیر پوشش بیمه تامین اجتماعی قرار گرفته و به این ترتیب در دوران از کار افتادگی حقوق دریافت میکنند.
به این ترتیب کارگران روزمزد، فروشندگان و کارمندانی که حقوق ماهیانه بالاتر از 10/000/000 تومان دریافت میکنند اما تحت پوشش خدمات تامین اجتماعی قرار ندارند ضرورتی برای پرداخت ماليات حقوق ندارند. به همین ترتیب افرادی که روزمزد هستند و در ازای ارائه خدمات خود دستمزد دریافت میکنند و در ماه با چندین کارفرما سر و کار دارند نیز از پرداخت این نوع مالیات معاف هستند.
همان طور که پیشتر اشاره شد مالیات درآمد بخشی از مالیاتهای مستقیم است که مبلغ آن از پیش از حساب کارکنان توسط کارفرما کسر میشود. این مالیات در گذشته بیشتر به کارکنان دولتی اختصاص پیدا میکرد. دلیل این موضوع هم اجباری بودن پوشش بیمه تامین اجتماعی برای کارکنان دولتی بود. امروزه اما میتوان گفت که این مالیات به تمام مشاغلی که دارای پوشش بیمه برای کارکنان هستند به اصطلاح «بیمه برای آن ها رد میشود» تعلق میگیرد.
نحوه محاسبه و پرداخت مالیات حقوق و دستمزد
همان طور که پیشتر اشاره شد، وظیفه محاسبه و پرداخت مالیات دستمزد بر عهده کارفرما است. البته کارفرما این کار را به نیابت از کارمند یا کارگر انجام میدهد و این مالیات را از حقوق او کم میکند. محاسبه این مالیات به سادگی با ضرب کردن حقوق دریافتی در درصد میزان مالیات به دست میآید. برای مثال، اگر حقوق دریافتی کارمند شما ماهیانه حدود 14/000/000 تومان باشد، طبق جدول ماليات حقوق، درآمد او مشمول 10% مالیات میشود. لازم به ذکر است که این مالیات با در نظر گرفتن و کسر میزان پایه معافیت یعنی 10/000/000 تومان از حقوق کارمند محاسبه میشود. به عبارت دیگر میزان مالیات بر اساس اختلاف درآمد فرد از سطح معاف مالیاتی محاسبه میشود.
به این ترتیب در هنگام پرداخت حقوق کارمندی که ماهیانه 14/000/000 تومان حقوق اصلی و همچنین بیمه تامین اجتماعی دارد، لازم است که اختلاف درآمد او از سطح معاف محاسبه شده، و با توجه به میزان این اختلاف درصد مالیات روی این مبلغ ضرب شود.
زمان واریز ماليات حقوق
کارفرما موظف است ماليات حقوق کارمندان یا کارکنان را تا حداکثر پایان ماه بعدی به همراه اطلاعات مرتبط با اسامی کارکنان و میزان دریافتی آن ها را به سازمان دارایی ارسال کنند. این قانون اخیرا تغییر کرده و در سالهای گذشته مهلت واریز مالیات دستمزد کارکنان 30 روز بوده است. اما از امسال کارفرمایان میتوانند تا حداکثر پایان ماه بعد این مبلغ را به حساب وزارت اقتصاد و دارایی واریز کنند.
ارسال لیست ماليات حقوق
پس از تهیه لیست ماليات حقوق توسط کارفرما نیازی به مراجعه حضوری به اداره مالیات نمیباشد. تمام مراحل ارسال آن، در سامانه ارسال لیست ماليات حقوق سازمان امور مالیاتی انجام میشود. فراموش نکنید که کارفرما باید قبلاً نسبت به دریافت کد اقتصادی اقدام کرده باشد.
سامانه مالیات حقوق موجب کاهش هزینههای طرفین، افزایش سرعت خدمت رسانی ، جلوگیری از بروز خطا و مدیریت بهتر زمان میگردد. جهت ارسال لیست مالیات حقوق کارکنان پیشنهاد میشود ابتدا فایلهای مربوطه را به کمک بخش حقوق و دستمزد در نرمافزارحسابداری شرکت خود جمعآوری کنید. در نرم افزار حسابداری محک نیز فایلهای اطلاعات پرسنل و اطلاعات شغلی و اطلاعات مالیاتی به راحتی در دسترس هستند.
جریمه عدم پرداخت ماليات حقوق
در صورتی که کارفرما در واریز مبلغ ماليات حقوق تاخیر داشته باشد باید 2% از حقوق پرداختی را به عنوان جریمه به درصد مالیاتی که از حقوق کارکنان کسر کرده اضافه کند و برای سازمان مالیاتی واریز کند. در صورتی که این مالیات واریز نشود، مشمول جریمه عدم پرداخت مالیاتی که معادل 10% میشود. این جریمه به همراه یک جریمه ماهیانه 2/5% از زمان بدهی مالیاتی به حساب کارفرما گذاشته میشود.
برای پیشگیری از جریمه مالیاتی لازم است که کارفرمایان محترم به پرداخت این مالیات تا پایان ماه بعد اقدام کنند. در سالهای گذشته مشکلات و سختیهای اداری برای این کار وجود داشت که باعث میشد بسیاری از کارفرمایان به خاطر این سختیها قید پرداخت ماليات حقوق را بزنند. این در حالی است که در اردیبهشت امسال سامانه اطلاعات مالیات بر درآمد حقوق راهاندازی شده و مودیان میتوانند ضمن ثبت نام در سامانه اطلاعات مالیات بر درآمد حقوق، به شکل آنلاین اطلاعات کارکنان و مالیات آن ها را پرداخت کنند.
نحوه تسلیم الکترونیکی لیست حقوق کارکنان
سازمان امور مالیاتی برای تسهیل شرایط انتقال اطلاعات کارکنان بخشهای مختلف در کشور به این سازمان، سامانه مخصوصی طراحی کرده که کاربران با استفاده از آن میتوانند لیست حقوق کارکنان را به شکل الکترونیکی به این سازمان ارائه دهند. به این ترتیب کارفرمایان و مودیان مالیاتی محترم بدون نیاز به حضور فیزیکی در راهروهای سازمانهای امور مالیاتی، میتوانند لیست حقوق کارکنان خود را به شکل الکترونیکی در سازمان امور مالیاتی کشور وارد کنند. در ادامه نحوه این کار آموزش داده میشود.
لازم به یادآوری است که شرکتها موظف هستند هر ماه لیست حقوق کارکنان را همراه با نحوه حسابداری و محاسبه مالیات در قالب فایل الکترونیکی مورد تائید سازمان امور مالیاتی، به این سازمان ارسال کنند. سازمان مالیاتی پس از ارسال لیست حقوق به دارایی و محاسبه میزان ماليات حقوق شرکتها، یک قبض مالیاتی برای آن ها صادر میکند. این قبض مانند قبض برق، آب یا تلفن دارای شناسه قبض و شناسه پرداخت است که در تمام بانکها قابل پرداخت است. با این کار آن ها میتوانند بدون بدهی مالیاتی به وزارت امور اقتصادی و دارایی به فعالیت خود ادامه داده و نگران مشکلاتی مثل جریمه مالیاتی و مسائلی از این دست نشوند.
برای آگاهی از مراحل تسلیم الکترونیکی لیست حقوق کارکنان به ادامه مطلب توجه کنید.
ورود به سامانه ماليات حقوق
سامانه مالیات بر درآمد حقوق، بخشی از سامانه الکترونیکی مالیات کشور است. قبل از هر چیز لازم است که در این سامانه ثبت نام کرده باشید و نام کاربری و کلمه عبور آن را داشته باشید. برای این کار لازم است فرایند ثبت نام الکترونیک را انجام دهید. این فرایند شامل چهار مرحله میشود:
- پیش ثبت نام الکترونیک: مرحله اول شامل وارد کردن اطلاعات پایهای شما و کسب و کارتان میشود. پس از وارد کردن این اطلاعات لازم است که مدارک مورد نیاز را ارائه دهید.
- صحت سنجی اطلاعات: در این مرحله اطلاعات ورودی از طرف شما توسط سازمان امور مالیاتی بررسی و صحت سنجی میشود. در صورتی که اطلاعاتی مغایر با اطلاعات ورودی شما به دست بیاید، از طریق پیامک به شما اطلاع داده میشود تا مرحله اول را با اطلاعات درست تکرار نمایید.
- تولید و ارسال اطلاعات کاربری: در صورتی که صحت اطلاعات شما توسط سازمان امور مالیاتی کشور تائید شود، یک پیامک به شماره تلفن تائید شده شما ارسال میشود که حاوی نام کاربری و کلمه عبور استفاده از سامانه امور مالیاتی است.
ثبت نام الکترونیک: بعد از دریافت نام کاربری و کلمه عبور لازم است که وارد سامانه شده و اطلاعات کامل کسب و کار یا شرکت خود را در فرمهای مختلف این سامانه وارد کنید. علاوه بر این میتوانید اطلاعات مرحله اول را اصلاح یا تکمیل نمایید.
تسلیم لیست حقوق در سامانه
بعد از دریافت نام کاربری و کلمه عبور، میتوانید وارد حساب خود در سامانه امور مالیاتی شوید. بعد از ورود به سامانه، از نوار ابزار بالای صفحه حساب خود گزینه «فهرست حقوق» را انتخاب کرده و روی دکمه «فهرست حقوق جدید» کلیک کنید.
در این مرحله یک پنجره جدید ظاهر میشود که در آن باید اطلاعات فهرست حقوق کارکنان را وارد کنید. در پایین این پنجره برای انواع فرمتهای مورد نیاز جایگاههای خاصی تعیین شده که میتوانید فایلهای حسابداری خود را در آن ها بارگذاری کنید. فرمتهای مورد قبول در این بخش شامل WP، WH، و WK میشود که به ترتیب برای فایل اطلاعات پرسنلی، فایل ریز حقوق، و فایل خلاصه فهرست حقوق باید آن ها را وارد کنید. بیشتر نرمافزارهای تخصصی حسابداری مانند نرمافزار حسابداری محک، از این فرمتها پشتیبانی کرده و اطلاعات فهرست شما را به این فرمتها در میآورند. اما اگر از نرمافزاری استفاده میکنید که قابلیت این کار را ندارد، میتوانید در همین سامانه نرمافزار لازم برای تبدیل فرمت فایلهای دیگر به این فرمتها را پیدا کرده و مورد استفاده قرار دهید.
جزئیات سامانه
سامانه امور مالیاتی به شکلی ساده طراحی شده و عموم کاربران میتوانند از آن به سادگی استفاده کنند. تنها نکته لازم به توضیح در این بخش گزینه «نوع لیست» است. سه حالت برای نوع لیست در این سامانه تعریف شده است که شامل موارد زیر میشوند:
- اصلی
- الحاقی
- اصلاحی
گزینه اصلی را هنگامی که برای اولین بار در یک ماه فهرست حقوق کارکنان را وارد میکنید باید انتخاب کنید. ممکن است پس از ورود اطلاعات متوجه شوید که بعضی از جزئیات، برای مثال حقوق یکی از کارکنان جا مانده و به درستی وارد نشده. برای اضافه کردن این اطلاعات کافی است که آن ها را در بخشهای مربوطه در همین پنجره وارد کرده و این بار از گزینه «الحاقی» برای معرفی نوع لیست استفاده کنید. در نهایت ممکن است متوجه شوید که فهرست حقوقی که وارد کردهاید مربوط به ماهها یا سالهای قبل است، یا اطلاعات آن کاملا مخدوش است. در این موارد ضمن وارد کردن اطلاعات درست، از گزینه «اصلاحی» برای معرفی لیست خود استفاده کنید.
در نهایت بعد از وارد کردن تمام فایلها لازم است که اطلاعات خود را در فرمت تکست (TEXT) که مورد تائید سازمان امور مالیاتی است وارد کنید. برای این کار میتوانید از نرمافزارهای مخصوص تبدیل فرمت فایلهای حسابداری به این فرمت استفاده کنید. با بارگذاری کامل فایلها و اطلاعات، در نهایت باید دکمه «ثبت لیست» را فشار بدهید.
با این کار فرایند بررسی و ثبت فهرست حقوق کارکنان وارد شده و ماليات حقوق آن ها در سامانه ثبت میشود. این کار کمی زمان میبرد و بعد از ثبت لیست میتوانید برای چند ساعت از سامانه خارج شده و سپس برای ادامه مراحل به آن برگردید.
صدور قبض
حالا در قسمت نوار ابزار، هنگامی که روی گزینه «فهرست حقوق» بروید میتوانید گزینه «فهرست لیستها» را پیدا کنید. روی این گزینه کلیک کنید تا اطلاعات لیستها ظاهر شود. در این لیست تعداد پرسنل و مشخصاتی از این دست نمایش داده میشود. آن ها را به دقت بررسی کرده و در صورت درست بودن تائید کنید. لازم است در این مرحله نهایت دقت را به خرج بدهید چرا که در صورت وارد کردن اطلاعات غلط امکان اصلاح آن وجود ندارد. در نهایت با زدن دکمه تائید اطلاعات، در صورت عدم بروز خطا، پیغامی با محتوای زیر دریافت میکنید:
“فایلهای شما پردازش شده است و خلاصه لیست قابل مشاهده میباشد و امکان صدور قبض را دارید”
بهتر است قبل از صدور قبض یک بار دیگر روی دکمه «خلاصه لیست» کلیک کنید و به دقت جزئیات فهرست حقوق کارکنان را بررسی کنید. همچنین در صورت بروز خطا میتوانید با بررسی خطاهای سیستم متوجه اشکال احتمالی شده و با ارائه اطلاعات در فرمت مورد تائید، آن ها را بر طرف کنید.
در نهایت برای صدور قبض میتوانید وارد نوار ابزار «فهرست حقوق» شده و گزینه «فهرست قبضها» را بزنید تا قبض پرداختی را دریافت کنید. سپس به سادگی با مراجعه به هر یک از بانکها میتوانید این قبض را پرداخته و به این ترتیب ماليات حقوق کارکنان را به حساب وزارت امور اقتصاد و دارایی واریز کنید.
سخن پایانی
ماليات حقوق یکی از درآمدهای مالیاتی مستقیم و تکلیفی دولت محسوب میشود. یعنی کارفرمایان لازم است در هنگام پرداخت حقوق کارکنان، این مالیات را از حساب آن ها کسر کرده و به حساب سازمان مالیاتی واریز کنند. کارکنان وظیفهای برای پیگیری، محاسبه، یا پرداخت این مالیات ندارند و این مالیات مستقیم از حقوق آن ها کم میشود.
محاسبه مالیات درآمد حقوق همه ساله مطابق با قوانین بودجه و برنامهریزیهای کشوری انجام شده و رقم آن هر سال متفاوت است. مطابق قانون تعدیل ماليات حقوق مصوب سال 1365 هر ساله بخشی از کارکنان که حقوقی کمتر از یک میزان مشخصی دریافت میکنند از پرداخت این مالیات معاف میشوند. در سال 1402 این میزان برابر 10/000/000 تومان تعیین شده است. آن دسته از کارکنانی که بیشتر از این میزان حقوق دریافت کرده و در پوشش بیمه تامین اجتماعی قرار دارند لازم است این مالیات را با توجه به اختلاف درآمدی که از این سطح دارند، پرداخت کنند. محاسبه این رقم با توجه به ضریب تفاوت حقوقها صورت میگیرد.
بیشتر نرمافزارهای تخصصی حسابداری مانند نرمافزار حسابداری محک به راحتی میتوانند این مالیات را محاسبه کرده و آن را مطابق فرمتهای مورد تائید در سامانه سازمان امور مالیاتی دربیاورند. با استفاده از برنامه حسابداری محک میتوانید به سادگی ماليات حقوق کارکنان خود را محاسبه نموده و به کمک سامانه امور مالیاتی، آن را پرداخت کنید.