حسابرسی شرکت ها و بررسی تمامی مراحل آن از صفر تا صد

امروزه برای انجام دادن هر کاری، به مهارت و تخصص نیاز است. حسابرسی شرکت ها، به عنوان یکی از انواع حسابداری، از آن دسته کارهایی است که نیاز به تخصص خاصی دارد و انجام این کار در شرکت‌ها و سازمان‌ها و مؤسسات تولیدی یا بازرگانی بر عهده حسابرس داخلی یا شرکت‌های حسابرسی می باشد.

فهرست مطالب

طبق قانونی که در مجلس جمهوری اسلامی تصویب گردید، مجلس اسلام برخی از شرکت‌ها و واحدهایی تولیدی، خدماتی و بازرگانی را اجبار به ارائه صورتحساب‌های مالی حسابرسی شده توسط سازمان حسابرسی کرد. وظیفه‌ی حسابرس این است که پس از بررسی کامل صورت‌های مالی به اطلاعات درستی دست پیدا کند، و طبق آن اطلاعات نظر خود را بیان کند. اما این سؤال پیش می‌آید که اگر شرکت‌ها از ارائه حسابرسی خود، خودداری کنند چه اتفاقی پیش خواهد آمد؟ در جواب کسانی که این سؤال را می‌پرسند باید گفت که شامل جریمه 20 درصدی خواهند شد.

حسابرسی چیست؟

به زبان ساده، حسابرسی بررسی صورت های مالی یک شرکت مانند صورت سود و زیان، صورت جریان وجوه نقد و ترازنامه است. حسابرسی به سرمایه گذاران و تنظیم‌کننده‌ها کمک می‌کند تا نسبت به صحت گزارشات مالی یک شرکت اطمینان پیدا کنند. حسابرس پس از تکمیل کار خود در گزارش حسابرسی، نظر خود را در مورد اینکه آیا صورت های مالی به طور دقیق وضعیت مالی شرکت را منعکس می‌کنند یا خیر، ارائه می دهد.

مراحل حسابرسی شرکت ها

به سلسله مراتبی که حسابرس، آن ها را طی می کند تا به اطلاعات درست از صورت های مالی دست یابد، و برای پیش بینی و نتیجه گیری از آن ها استفاده نماید، مراحل حسابرسی شرکت ها می گویند. به عنوان صاحب یک کسب و کار، باید تمام مدارک مورد نیاز حسابرسان مستقل را پس از عقد قرارداد، در اختیارشان قرار دهید.برای ثبت شرکت حسابرسی باید عضو جامعه حسابداران رسمی کشور بود. بنابراین هنگام استخدام حسابرس مطمئن شوید که فرد مورد نظر آموزش حسابرسی را دیده باشد. مراحل حسابرسی محدود به جمع آوری اطلاعات مالی نمی شود، و عملیات حسابرسی طی مراحل زیر انجام می شود:

1. تشکیل پرونده جاری و دائم برای شرکت

نکته:حسابرس باید به این نکته توجه داشته باشد، که اگر سال گذشته حسابرسی شرکت ها شرکت انجام شده باشد، دیگر نیاز به تشکیل پروند دائم نمی باشد، چرا که این پروند قبلا ساخته شده و درون شرکت موجود می باشد.

در امر حسابرسی شرکت ها یکی از ابتدایی ترین و مهم ترین کارها، تشکیل پرونده جاری و دائم است که شامل موارد زیر است:

• تهیه زونکن (زونکن همان کلاسور نیز می باشد، که با ظرفیت بیشتر برای انجام امور در نظر گرفته شده است، همچنین اینکه ظرفیت زونکن، بین 200 تا 600 برگ می باشد )
• گذاشتن دیوایدر برای سرفصل ها مطابق با فهرست پرونده (دیوایدر یا جدا کننده ی سرفصل ها، مقواهایی هستند که با رنگ های مختلف با قرار گیری در بین برگه ها، موضوعات را میتوانند دسته بندی کنند.)
• گذاشتن برنامه رسیدگی.

2. گرفتن تراز آزمایشی از شرکت:

اگر تراز آزمایشی از شرکت گرفته نشده باشد، اکنون زمان آن است که تراز موقت برای شرکت تهیه و تنظیم شود. در این صورت تنها مانده هایی که نهایی شده باشند، مورد رسیدگی قرار می گیرد.

3. تهیه کاربرگ های اصلی به شرح زیر می باشد:

کاربرگ اصلی 3000 دارای مانده سرفصل های:

• حساب ها و فاکتورها پرداختی تجاری و غیر تجاری
• هزینه های پیش دریافت شده
• سایر حساب های پرداختی
• ذخایر و خزانه
• میزان توانایی تسویه بدهی، با ماهیت بستانکار به جز تسهیلات مالی
• ذخیره مالیات که سرفصل جداگانه ای دارد

کاربرگ اصلی 3800 دارای:

• بدهی مالیات
• میزان ذخیره مالیات

کاربرگ اصلی 3900 دارای:

• تسهیلات مالی کوتاه مدت
• تسهیلات مالی بلند مدت

کاربرگ اصلی 4000 دارای:

• جدول نشان دهنده ی دارایی های ثابت
• استهلاک انباشته شده (تمام دارایی های ثبت به استثنای زمین)
• پیش پرداخت های سرمایه ای

کاربرگ اصلی 4200 دارای:

• سایر دارایی های نامشهود
• حق الامتیازها

کاربرگ اصلی 4300 دارای:

• هرگونه موجودی مواد و کالا در شرکت
• هر گونه اعتبارات اسنادی
• کالای در راه

کاربرگ اصلی 4500 دارای:

• حساب ها و اسناد دریافتی تجاری و غیر تجاری
• سایر حساب های دریافتی
• سپرده های دریافتی
• پیش پرداخت ها
• و….

کاربرگ اصلی 4700 دارای:

• موجودی مالی و نقدی بانک
• بانک ها
• صندوق
• تنخواه گردان ها (تنخواه گردان حسابداری، که در انگلیسی با عبارت Imprest Funds) شناخته می شود، مقداری وجه نقد است که برای سهولت در کار و انجام امور روزمره و پرداخت هزینه های جزئی شرکت ها و موسسات نگهداری می شود. (
• اسناد در جریان وصول

کاربرگ اصلی 5500 دارای:

• میزان فروش
• میزان درآمد حاصل از ارائه خدمات
• برگشت از فروش
• درآمد عملیاتی

کاربرگ اصلی 5600 دارای:

• میزان هزینه دستمزد
• سربار
• قیمت تمام شده
• میزان هزینه های عمومی
• میزان هزینه های اداری
• میزان هزینه های مالی

کاربرگ اصلی 5750 دارای:

• میزان سایر درآمدها
• میزان سایر هزینه های غیر عملیاتی

کاربرگ اصلی 5950 دارای:

• حساب ها
• طرف حساب های انتظامی

کاربرگ های اصلی که در بالا به آن ها اشاره شد، در بعضی از شرکت ها به طور کامل مورد نیاز نمی باشد.

در حسابرسی شرکت ها زمانی نیاز به تهیه ی کلیه ی کاربرگ های اصلی می باشد که، بعد از پایان سال مالی شرکت باشد و یا تراز نهایی شده باشد.

در هر قسمت از کاربرگ اصلی، باید در کاربرگ 14 ستونی تشکیل شود. که این کاربرگ 14 ستونی را می توان به شرح زیر تنظیم کرد:

• ستون اول و دوم را اختصاص میدهیم به شرح حساب
• ستون سوم، اختصاص به عطف داده می شود
• ستون چهارم، اختصاص داده می شود به، مانده تراز اولیه (قبل از اصلاحات نهایی)
• ستون پنجم و ششم، مربوط به اقلام تعدیلات بین دو تراز، در بدهکار و بستانکار
• ستون هفتم، مخصوص مانده تراز نهایی
• ستون هشتم و نهم اختصاص دارد به تغییرات طبقه بندی، که بسته به ماهیت حساب افزایش و کاهش آن در ستون های مزبور درج می شود
• ستون دهم مربوط است به مانده حساب، طبق صورت های مالی

ارسال تاییدیه های حسابرسی شرکت ها

گرفتن فرم تاییدیه بانکی برای تاییدیه های حسابرسی لازم می باشد و شرکت مورد نظر باید از همه بانک هایی که در آن ها حساب دارد، یا تسهیلات بانکی دریافت کرده است، تاییدیه دریافت کند.

عنواین تاییدیه ها که باید تهیه گردد به شرح زیر می باشد:

• فرم تائیدیه بدهی، طلب برای بدهکاران و بستانکاران تجاری، اسناد دریافتی و پرداختی، پیش دریافت ها، و پرداخت ها
• فرم تاییدیه پرسنل، به منظور ثبت مانده های بدهکاران پرسنل، صندوق، تنخواه گردان و…
• فرم تاییدیه کارفرما، برای کارفرمای پروژه (برای شرکت هایی که پیمانکاری پروژه ها را به کسی می سپارند)
• فرم تاییدیه پیمانکار، برای پیمانکار پروژه (برای شرکت هایی که خود کارفرمای دیگران است)
• فرم تاییدیه کالاهای امانی
• فرم تاییدیه سرمایه گذاری درسهام های شرکت

تهیه کاربرگ های فرعی هر حساب

لازم است که برای مانده های فرعی در هر قسمت، کاربرگ 14 ستونی تهیه شود.

رسیدگی به سر فصل نقد و بانک:

قسمت 4700 پرونده که مربوط به رسیدگی به سرفصل نقد و بانک می باشد، شامل موارد زیر است:

رسیدگی به موجودی بانک ها:

در صورتی که شرکت، صورت مغایرت بانکی را دریافت نکند، حسابرس باید برای تهیه صورت مغایرت بانکی به صورت زیر اقدام کند:

نکات قابل ذکر در رسیدگی به حساب بانکی برای حسابرسی شرکت ها

• حسابهایی که کم گردش یا راکد و غیر فعال هستند باید استخراج گردد.
• آن دسته از حساب هایی که به نام شرکت نمی باشند و یا صاحبان امضای آن دیگر حق امضا ندارند باید مشخص شوند.
• رسیدگی به اقلام باز صورت حساب های بانکی، و کنترل آن ها در صورت حساب سال بعدی
• گرفتن تاییدیه بانکی
• کسب مجوز هیئت مدیره در رابطه با افتتاح حساب های جاری
• بدست آوردن اطمینان از تسعیر ارز، و موجودی بانک های ارزی بر اساس نرخ ارز در پایان سال

رسیدگی به حساب صندوق و تنخواه گردان

در حسابرسی شرکت ها اگر شرکتی دارای حساب تنخواه گردان یا صندوق باشد، باید آیین نامه تنخواه و صندوق را دارا باشد و بر اساس آن اقدام کند.

بنابراین حسابرس بالا ترین گردش بدهکار صندوق و تنخواه گردان را بررسی می نماید و آن را با آیئن نامه تطابق می دهد.

زمانی که سقف مجاز تعیین شود، نباید مانده حساب صندوق و تخواه گردان از این سقف مجاز بیشتر گردد. اگر در این آئین نامه تضمین مشخص شده باشد، باید حسابرس آن را تطبیق دهد و اگر مشخص نشده باشد، حداقل تضمین معادل با سقف تعیین شده، اخذ می گردد.

نکات قابل پیگیری در رسیدگی به حساب صندوق و تنخواه گردان:

• مشخص کردن سقف حداکثری برای حساب های صندوق و تنخواه در طول سال و تطابق آن با آئین نامه یا مجوز سقف
• بررسی تضمین دریافت شده از صندوقدار و تنخواه گردان بر اساس بالا ترین سقف وجه
• بررسی دریافتی ها و پرداختی های عمده حساب های صندوق و تنخواه
• کسب اطمینان از تسعیر ارز نزد تنخواه و صندوق بر اساس نرخ ارز در پایان سال
• استخراج مانده تنخواه و صندوقی که راکد یا بدون استفاده می باشد و تسویه نشده است
• دریافت تاییدیه از تنخواه گردان و صندوقدار
• بررسی شمارش صندوق و تنخواه توسط مسئولین مالی

رسیدگی به حساب های دریافتنی تجاری و غیر تجاری و پیش پرداخت ها

در قسمت 4500 پرونده که مربوط به رسیدگی به حساب های دریافتنی تجاری و غیر تجاری و پیش پرداخت ها می باشد، دارای موردهای زیر است:

رسیدگی به حساب بدهکاران تجاری در حسابرسی شرکت ها

مطالبات شرکت از خریداران کالا و خدماتی که توسط شرکت ارائه می شود، بدهکاران تجاری شرکت هستند که اقلام بدهکار مانده حساب های این سر فصل، به سمت حساب فروش و درآمد کسب شده ثبت می شوند و اقلام بستانکار حساب های دریافتی آن به وجوه نقد دریافتی شرکت مربوط می گردد.

کنترل های مربوط به سندرسی اقلام عمده بدهکاران تجاری:

• کنترل ثبت صحیح و طرف حساب برای اقلام بدهکار و بستانکار حساب
• کنترل رسید دریافت وجه نقد اسناد که مربوط به اقلام بستانکار حساب می باشد
• کنترل مدارک دریافت وجه که مربوط به اقلام بستانکار حساب می باشد
• کنترل صورت حساب فروش برای اقلام بدهکار حساب

شما می‌توانید برای کسب اطلاعات بیشتر، مقاله بدهکار و بستانکار در حسابداری را نیز مطالعه بفرمایید.

پیگیری سال مالی بعد کلیه اقلام:

پس از آنکه رسیدگی به حساب بدهکاران تجاری و اخذ تاییدیه ها و پیگیری مجدد آنها انجام پذیرفت، اقلام مانده بدهکاران تجاری سال مالی بعد و پس از آن، وصول مطالبات تجاری سال بعد مورد بررسی قرار می گیرد.

جمع بندی اقلام راکد بدهکاران تجاری:

با بررسی های انجام شده در رابطه با مانده پایان سال و اول سال، اگر مانده ها تغییر نکند تمامی اقلام راکد در سرفصل جمع آوری می شوند و مورد بررسی مجدد قرار می گیرند.

این بررسی برای پی بردن به این است که مشمول ذخیره مالیات مستقیم می گردد یا خیر و آیا احتساب ذخیره لازم است یا نه.

رسیدگی به اسناد دریافتی تجاری در فرآیند حسابرسی شرکت ها

این اسناد شامل چک های دریافتی هستند که از مشتریان اخذ می گردند و وصول نشده اند. این چک ها لازم است که در سررسید به منظور وصول به بانک ارائه گردند.

شماره چک               عهده (مشتری واگذار کننده)                     مبلغ چک        سررسید چک

نکته: اخذ صورت ریز این اسناد باعث می شود که دیگر نیازی به سندرسی در سر فصل اسناد دریافتنی نباشد.

رسیدگی به سایر حساب های دریافتنی غیر تجاری:

در حسابرسی شرکت ها همه مطالبات شرکت غیر از مطالبات خریدار و اسناد دریافتی مربوط به آنها شامل این نوع حساب ها می باشد. در حقیقت می توان گفت که غیر از بدهکاران و اسناد دریافتی تجاری، سایر مطالبات با عنوان مطالبات غیر تجاری شناخته می گردند و مطالبات پرسنل و سپرده ها را نیز شامل می شود.

• گردش بستانکار این حساب به وصول مطالبات مربوط می باشد و مانند بدهکاران تجاری انجام می شود.
• گردش بدهکار این حساب باید به صورت ماهیتی مورد رسیدگی قرار گیرد و ماهیت آن در کاربرگ درج گردد زیرا به مطالبات فروش مربوط نیست.
• رسیدگی به سال مالی بعد و اقلامی که راکد مانده اند، باید همراه با سایر مطالبات صورت گیرد و برای آنها نیز تاییدیه صادر شود.
• برای مطالبات وام ها، لازم است که مدارک پرداخت وام، ضمانت نامه پرسنل و آئین نامه آنها مورد بررسی قرار گیرد.
• اگر از پرسنل قسط کسر نمی شود، باید دلایل عدم کسر، بررسی و ذکر شوند.

رسیدگی به پیش پرداخت ها و سفارشات خارجی:

به وجوهی که شرکت آنها را پرداخت نموده است و قرار است در آینده کالا یا خدمتی دریافت نماید، یا هزینه ای به شرکت تحمیل شود پیش پرداخت نیز گفته می شود.

رسیدگی به پیش پرداخت خرید کالا و خدمات:

پیش پرداخت خرید به وجوهی گفته می شود که بر اساس قرارداد یا توافق نامه، به کسی یا شرکتی پرداخت شده باشد و قرار باشد در آینده کالا یا خدمت را تحویل گیرد.

این پیش پرداخت ها، به منظور خرید اقلام سرمایه ای و دارایی صورت می گیرد که در سرفصل دارایی های ثابت دسته بندی می گردد.

کنترل های حسابرسی شرکت ها برای سندرسی پیش پرداخت خرید کالا ها و خدمات:

• کنترل صحت ثبت و طرف حساب (اقلام بدهکار و بستانکار)
• کنترل قرارداد یا توافق نامه (اقلام بدهکار)
• کنترل آئین نامه معاملات و اخذ استعلام بها به منظور انتخاب فروشنده یا پیمانکار (اقلام بدهکار)
• کنترل مدارک پرداخت وجوه (اقلام بدهکار)
• کنترل صورت حساب کالا ها و یا خدمات دریافت شده (اقلام بستانکار)
• کنترل رسید کالا ها و یا خدمات (اقلام بستانکار)

رسیدگی به پیش پرداخت هزینه ها:

سرفصل پیش پرداخت هزینه ها، وجوهی را در بر دارد که بابت هزینه های آتی پرداخت شده می باشد و پس از گذشت زمان به حساب هزینه واریز می شود.

رسیدگی به این حساب، بر اساس ماهیت آن است و احتیاجی به سندرسی ندارد و تاییدیه برای اقلام پیش پرداخت هزینه، ارسال نمی شود.

پیش پرداخت سود سنواتی آتی:

این نوع حساب به هزینه مالی سال های آتی تسهیلات مربوط می شود که در انتهای سال، در سرفصل تسهیلات دسته بندی می شود. رسیدگی به این سرفصل، در کاربرگ تسهیلات مالی صورت می گیرد و نیازی به قسمت پیش پرداخت ها نمی باشد.

سال مالی بعد، و جمع اقلام راکد نیز بر اساس  حساب های دریافتی، در برابر پیش پرداخت ها صورت می گیرد.

سفارشات خارجی:

این نوع به وجوهی ربط دارد که بابت خرید کالا یا خدمتی از خارج از کشور پرداخت می شوند و به وسیله اعتبارات بانکی صورت می گیرد. برخی از سفارشات خارجی به شرح زیر می باشد:

• وجه های ارزی پرداخت شده توسط بانک یا شرکت
• هزینه های ثبت سفارش
• هزینه حمل بار توسط کشتی یا هواپیما
• بیمه باربری
• مخارج گمرکی واردات کالا

رسیدگی به موجودی مواد و کالا در طی حسابرسی شرکت ها

این سر فصل که به قسمت 4300 پرونده مربوط می باشد، عمدتا شامل حساب های زیر است:

• موجودی مواد اولیه (مربوط به شرکت های تولیدی)
• موجودی محصول (مربوط به شرکت های تولیدی)
• موجودی کالا (مربوط به شرکت های بازرگانی)
• موجودی کالاهای در جریان ساخت (مربوط به شرکت های تولیدی)
• موجودی کالای امانی نزد دیگران
• موجودی قطعات و لوازم یدکی
• پروژه ها و پیمان های در جریان کار (مربوط به شرکت های پیمانکاری)

مراحل رسیدگی به حساب موجودی ها:

دریافت صورت گردش موجودی های کالا نیز که شامل موارد زیر می باشد:

• مواد اولیه
• محصول
• کالای در جریان ساخت
• قطعات و لوازم یدکی
• سایر موجودی ها
• باید به موارد زیر رسیدگی شود:
• تطابق مقداری و ریالی موجودی اول دوره، طبق صورت گردش با موجودی انتهای دوره، و گردش سال مالی قبل
• تطابق مقداری و موجودی آخر دوره با لیست شمارش شرکت درانبارگردانی پایان سال مالی
• تطابق مقداری و موجودی انتهای دوره، با لیست نمونه برداری حسابرس ناظر در انبارگردانی
• تطابق مقداری و ریالی موجودی های دارای گردش عمده با کاردکس حسابداری
• تطابق مقداری موجودی های دارای گردش عمده با کاردکس مقداری انبار
• تطابق ریالی موجودی آخر دوره با مانده تراز نهایی

رسیدگی به حساب خرید موجودی، مواد اولیه قطعات و لوازم یدکی:

در طی حسابرسی شرکت ها استخراج نمودن اقلام عمده خرید مواد اولیه در شرکت هایی که کالایی را تولید می کنند و همچنین خرید کالا در شرکت های بازرگانی از سیستم حسابداری، به منظور سندرسی و رسیدگی با استفاده از کنترل های کاربردی زیر:

• کنترل ثبت درست و طرف حساب
• کنترل درخواست خرید
• کنترل و تطابق خرید با آئین نامه معاملات شرکت
• کنترل مجوز خرید که باید توسط هیئت مدیره یا مصوبه کمیسیون معاملات یا امضای مدیریت صورت گیرد
• کنترل اخذ استعلام بها از فروشندگان مختلف
• کنترل فاکتور دارای اعتبار از فروشنده
• کنترل رسید انبار از لحاظ مقدار و سایر موارد مورد نیاز
• کنترل و تطابق خرید با قرارداد مربوطه و درج قرارداد

رسیدگی به مصرف موجودی ها در حسابرسی شرکت ها

رسیدگی به مصرف موجودی ها بر اساس روش های قیمت گذاری موجودی شرکت صورت می گیرد که در رویه حسابداری درج شده است.

اثبات وجود و ارزش موجودی ها:

بعد از رسیدگی به صورت گردش موجودی ها، لیست نمونه برداری حسابرس از انبار، بر اساس بهای کالاها، و بر اساس میزان اثبات وجود موجودی ها مشخص می شود.

این موضوع از طریق اثبات روش قیمت گذاری موجودی انتهای دوره کالا و مواد اولیه انجام می شود.

بررسی عدم نیاز به ذخیره کاهش ارزش موجودی ها:

زمانی که موجودی های شرکت فاسد شوند یا غیر قابل استفاده باشند، برای مانده کل موجودی ها، بایستی ذخیره کاهش ارزش در آنها درج شود.

اگر ارزش یک دارایی از قیمت تمام شده همان دارایی کمتر باشد، بایستی برای مابه التفاوت، ذخیره کاهش ارزش در دفاتر ثبت شود.

زمانی که موجودی های شرکت راکد و بدون استفاده بماند، باید حسابرس بررسی کند که آیا این موضوع به ذخیره کاهش ارزش نیاز دارد یا خیر.

رسیدگی به کالای امانی شرکت نزد دیگران در حسابرسی شرکت ها

تمامی کالاهای امانی شرکت که نزد دیگران هستند، باید برای بررسی مدارک تحویل کالا، برای ارسال تاییدیه اقدام کند.

عطف صورت گردش موجودی ها به بهای تمام شده:

مواد اولیه ای که در صورت گردش موجودی مواد اولیه درج شده اند، باید برای مصرف به بهای مواد مصرفی در جدول بهای تمام شده عطف ثبت گردند.

• ستون صادر شده صورت گردش انبار محصول، باید به بهای تمام شده محصول فروخته شده عطف متقابل شود.
• ستون وارد شده انبار محصول، در واقع تولیدات شرکت است که باید با آمار تولید شرکت تطابق داده شود.

سخن پایانی

در این مطلب صفر تا صد مراحل حسابرسی شرکت ها را بررسی کردیم. بسیاری از شرکت‌ها برای تهیه صورت های مالی پایان سال خود با حسابرسان داخلی و خارجی همکاری می‌کنند. در یک کار حسابرسی کامل، حسابرس یک بررسی کامل و جامع از صورت‌های مالی، از جمله تأیید منابع درآمد و هزینه‌های عملیاتی انجام می‌دهد و در پایان کار، حسابرس در مورد صحت صورتهای مالی نظر می‌دهد.

یک حسابرسی کامل به سرمایه گذاران، تنظیم کننده‌ها و سایر ذینفعان نسبت به موقعیت مالی شرکت اطمینان می‌دهد و سلامت و صحت اطلاعات مالی شرکت‌ها را تایید یا رد می‌کند.