صورت سود و زیان شرکت تولیدی چیست؟ این سند چه ساختاری دارد؟

مقدمه

صورت سود و زیان شرکت تولیدی با مقایسه درآمد و هزینه‌های تولید تعیین می‌شود. سود به معنای پولی است که از درآمد حاصل شده و بیش از هزینه‌های تولید یا فروش محصول است. ضرر به معنای مبلغ درآمدی است که کمتر از هزینه‌های تولید باشد. صورت سود و زیان شرکت تولیدی شامل دو دسته اصلی فروش و هزینه است و شامل فروش خالص، هزینه کالاهای فروخته شده، حاشیه ناخالص، هزینه فروش و اداری (یا هزینه عملیاتی) و سود خالص می‌باشد.

فهرست مطالب

به دلیل اینکه صورت سود و زیان شرکت تولیدی به شما میزان فروش و هزینه را نشان می‌دهد، با استفاده از آن می‌توانید جریان نقدینگی ورودی (و یا خروجی) از کسب و کارتان را به خوبی رصد کنید. تهیه صورت سود و زیان شرکت تولیدی تا زمانی که فوت و فن آن را یاد نگرفته باشید کار سختی به نظر می‌رسد، اما به محض یادگیری اصول آن، دیگر چندان سخت نخواهد بود.

چرا باید برای یک شرکت تولیدی، صورت سود و زیان تهیه کرد؟

در رابطه با هر کسب و کار یک سوال مهم و اساسی وجود دارد: “آیا من از کسب و کارم درحال کسب درآمد هستم؟” در واقع با داشتن صورت سود و زیان می‌توان بر عملیات‌های جاری در شرکت تولیدی نظارت همه جانبه داشت. یک صورت سود و زیان به طور منظم (به صورت فصلی یا ماهیانه برای مشاغل جدید) اطلاعات به هنگام و مهمی در مورد درآمد و هزینه‌ها داده و به صاحب شرکت می گوید که آیا برای جبران ضررها یا کاهش هزینه ها نیاز به انجام تغییرات هست یا نه.

ساختار کلی صورت سود و زیان شرکت تولیدی

صورت سود و زیان شرکت تولیدی در یک دوره زمانی (معمولا یک ماهه، سه ماهه یا یک سال مالی) به تصویر کشیده می‌شود. در صورت سود و زیان با استفاده از داده‌های کسب و کار و چند محاسبه ساده سود خالص (یا ضرر خالص) محاسبه می‌شود. با استفاده از نتایج این محاسبات، شما می‌توانید مسیر کسب و کار خود را پیشبینی کنید. این محاسبات شامل موارد زیر هستند:

بهای تمام شده کالاهای فروخته شده – فروش خالص = حاشیه سود ناخالص

هزینه‌های فروش و اداری – حاشیه سود ناخالص = سود عملیاتی خالص

هزینه‌های دیگر−درآمدهای دیگر+ سود عملیاتی خالص = سود خالص قبل از مالیات

مالیات بر درآمد – سود خالص قبل از مالیات = سود خالص (یا ضرر خالص)

در عنوان صورت سود و زیان شرکت تولیدی همیشه باید دوره‌ی زمانی محاسبه‌ی سود و زیان ذکر شده باشد. برخلاف ترازنامه (که تصویری از شرکت در یک تاریخ خاص در زمان ارائه می کند)، صورت سود و زیان شرکت تولیدی لیستی از آنچه که در یک دوره زمانی رخ داده است را نشان می‌دهد. در نتیجه عنوان این صورت باید حاوی عباراتی باشد که دوره زمانی مورد بررسی را نشان می‌دهد: برای مثال: “دوره زمانی یک ماهه-روز / ماه / سال”، ” دوره زمانی سه ماهه- روز / ماه / سال” و “دوره یکساله- روز / ماه / سال”.

مراحل تهیه صورت سود و زیان شرکت تولیدی

1- عنوان کاربرگ خود را با نام شرکت و دوره‌ی زمانی صورت سود و زیان شرکت تولیدی پر کنید.

 داده‌هایی که باید برای صورت سود و زیان شرکت تولیدی تهیه کنید به شرح زیر می باشند:

• فروش خالص
• هزینه کالاهای فروخته شده
• هزینه‌های فروش و مدیریت(اداری)
• سایر درآمدها و هزینه‌ها

فروش خالص

فروش خالص به معنی میزان کل فروش منهای هرگونه برگشتی‌ها و تخفیفات بازرگانی در طول دوره زمانی مد نظر است. نرخ مجاز برگشتی بین مشاغل مختلف به طور قابل توجهی متفاوت است. برای مثال یک فروشگاه خرده فروشی کوچک در مقایسه با یک کارخانه تولیدی بزرگ نرخ برگشتی کمتری دارد. میزان برگشتی معمولاً یک یا دو درصد از کل فروش محاسبه می‌شود. مبلغ مجاز برای تخفیف‌های بازرگانی عبارت است از تفاوت قیمت استاندارد یا قیمت “کاتالوگ” محصول با قیمت واقعی پرداخت شده توسط مشتریان.

باید توجه داشته باشید که قرار است هزینه فروش شما هنگام ثبت سفارش محاسبه شود یا هنگام حمل و یا دریافت کالا. در هر صورت اینکه هزینه‌ی فروش را بر حسب کدام مورد بالا محاسبه می کنید تابعی از سیستم حسابداری تولیدی شماست و تصمیمات آتی با توجه به آن اتخاذ و محاسبه خواهند شد.

2- فروش کل و سایر هزینه‌های صورت سود و زیان را پر کرده و فروش خالص را محاسبه کنید.

هزینه کالاهای فروخته شده برای شرکت تولیدی

برای تولیدکنندگان روش محاسبه هزینه کالاهای فروخته شده (یا به عبارت دقیقتر قیمت کالاهای تولید شده) متفاوت از روش خرده‌فروشان و عمده‌فروشان است. دلیل این امر هم آن است که هزینه‌های یک تولید کننده شامل هزینه تهیه مواد اولیه (برای ایجاد محصول) و هزینه‌های تولید و ساخت آن محصول می باشند.

برای یک تولید کننده، هزینه کالاهای فروخته شده به دو دسته تقسیم می‌شوند: هزینه‌های مستقیم و هزینه‌های غیرمستقیم.

هزینه‌های مستقیم شرکت تولیدی شامل الف) هزینه‌های کالای موجود بر اساس موجودی اولیه و پایان یافته است (به عبارت دیگر ارزش موجودی کالاها در ابتدای دوره حسابداری (موجودی اصلی)، اضافه کردن قیمت کالاهای خریداری شده در طول دوره حسابداری (موجودی جدید) و سپس کسر قیمت کالاهای باقی مانده در پایان دوره حسابداری(موجودی باقیمانده)) و ب) هزینه‌های مواد اولیه، که شامل هزینه‌ی کار کالای در حال ساخت، و همچنین هزینه‌های مستقیم کارگر است.

هزینه‌های غیر مستقیم شامل هزینه‌های غیرمستقیم نیروی کار، سربار کارخانه، مواد و لوازم است. به دلیل وجود این هزینه‌های اضافی، هزینه کالاهای تولید شده در شرکت های تولیدی غالباً در یک صورت جداگانه تنظیم می‌شود. اطلاعات این صورت هزینه‌ی جداگانه در ادامه وارد صورت سود و زیان اصلی شرکت تولیدی می‌شود.

از جمله هزینه‌های غیر مستقیم یک شرکت تولیدی که در صورت سود و زیان آن باید لحاظ شود به موارد زیر می‌توان اشاره کرد:

• هزینه نیروی کار: هزینه مستقیم نیروی کار، هزینه‌ای است که برای تبدیل مواد اولیه به محصولات نهایی به کارگر پرداخت می‌شود. هزینه غیرمستقیم نیروی کار شامل هزینه‌های پرداختی به سایر پرسنل کارخانه مانند پرسنل حمل و نقل یا کارگران بخش نگهداری و انبار را شامل می‌شود.
• سربار کارخانه: شامل استهلاک نیروگاه و تجهیزات؛ آب و برق کارخانه (نور،گرما و نیرو)، بیمه؛ مالیات بر املاک و مستغلات، و دستمزد سرپرستان و سایر افرادی که مستقیماً برای ایجاد محصول کار نمی کنند می باشد.
• مواد و ملزومات: هزینه مواد و ملزوماتی که در جریان تولید محصول مصرف می‌شود جزء هزینه مستقیم کالاهای فروخته شده برای تولیدکنندگان لحاظ می‌شود. ملزومات شامل وسایلی است که در طی مراحل تولید مصرف نشده و به عنوان هزینه‌های غیرمستقیم در نظر گرفته می‌شوند.

همچنین اگر ظروف یا بسته بندی محصول جزئی جدایی ناپذیر از آن باشد، هزینه‌ی آن در هزینه کالای فروخته شده لحاظ می‌شود ولی اگر بسته بندی جزئی از محصول تولیدی نباشد، هزینه‌ی آن باید جزء هزینه‌های فروش محاسبه شود.

3- اضافه کردن هزینه‌های فروش در صورت سود و زیان شرکت تولیدی.

یک شرکت تولیدی برای اینکه اطمینان یابد تمام هزینه‌های اجرایی محاسبه شده اند، باید این هزینه ها را در یک “برگه هزینه کالاهای تولید شده” جداگانه وارد کند. در ادامه می‌توان اطلاعات این برگه را به کاربرگ کلی منتقل کرده و از این کاربرگ نهایی برای محاسبه درآمد خالص عملکرد خود استفاده کرد.

حاشیه سود ناخالص

هنگامی که فروش خالص و هزینه کالاهای فروخته شده در صورت سود و زیان شرکت تولیدی وارد شد، می‌توان سود ناخالص دوره حسابداری را محاسبه کرد (گاها از سود ناخالص با عنوان حاشیه سود ناخالص نیز یاد می‌شود).

بهای تمام شده کالاهای فروخته شده -فروش خالص  = حاشیه سود ناخالص

4. محاسبه سود ناخالص شرکت تولیدی

هزینه‌های فروش و مدیریت

برای انواع شرکت ها دو نوع هزینه صورت سود و زیان ثبت می‌شود: هزینه‌های فروش و هزینه‌های عمومی و مدیریتی.

هزینه‌های فروش، شامل هزینه‌های مستقیم و غیرمستقیم در عملیات فروش است. این هزینه‌ها شامل حقوق فروشندگان، هزینه‌های دفتر فروش، حق کمیسیون، تبلیغات، انبارداری و حمل و نقل هستند. به طور کلی می‌توان گفت که هزینه‌های فروش شامل هزینه‌های ثبت سفارش و انجام سفارش هستند.

هزینه‌های عمومی و مدیریتی، این ها هزینه‌های عملیاتی هستند و مستقیماً با فروش کالا ارتباط ندارند. این هزینه ها شامل حقوق پرسنل، لوازم و سایر هزینه‌های عملیاتی لازم برای اداره‌ی یک کسب و کار می باشند. هزینه‌های عمومی و مدیریتی معمولاً جزء هزینه‌های “سربار” محسوب شده و در زمره هزینه‌های چون اجاره، آب و برق، تلفن، مسافرت و ملزومات شرکت قرار می گیرند.

هزینه‌های تعمیرات و بهسازی انجام شده برای تجهیزات یا املاک نیز ممکن است به عنوان هزینه در نظر گرفته شود. با این حال این هزینه‌ها فقط شامل هزینه‌های نگهداری اموال یا تجهیزات (مانند تعمیرات سقف، رنگ آمیزی مجدد و…) می‌باشند. ولی برای تعمیرات اساسی یا نگهداری تجهیزاتی که باعث افزایش عمر دارایی می‌شوند(یعنی طول عمر مفید دارایی را افزایش داده و بخاطر استهلاک آنها هزینه ای از درآمد کسر نمی‌شود) باید سرمایه گذاری صورت گیرد. هزینه‌هایی که برای اهداف مدیریتی مصرف می‌شوند، به معنی هزینه‌های هستند که در نتیجه‌ی تصمیمات مدیریتی به وجود می‌آیند. این تصمیمات و هزینه‌های متعاقب آن توسط مدیران شرکت گرفته شده و مستقیماً به فروش یا تولید وابسته نیستند.

5-هزینه‌های فروش، هزینه‌های عمومی و مدیریتی شرکت تولیدی خود را در کاربرگ بنویسید

سود عملیاتی خالص

سود عملیاتی خالص اختلاف بین حاشیه سود ناخالص و هزینه‌های فروش و مدیریت است.

هزینه‌های فروش و مدیریت(اداری) – حاشیه سود ناخالص = سود عملیاتی خالص

6-محاسبه سود عملیاتی خالص در کاربرگ مربوطه

آخرین مواردی که در صورت سود و زیان شرکت تولیدی وجود دارند شامل: سایر هزینه‌ها و درآمدها و مالیات بر درآمد هستند.

سایر هزینه‌ها و درآمدها

این دسته شامل اقلام تعهدی برای هرگونه درآمد یا هزینه غیرمعمول بوده و ارتباط مستقیمی با فعالیت های تجاری شرکت ندارد. سایر درآمدها شامل درآمد حاصل از سود، سود سهام، فروش متفرقه، اجاره، حق امتیاز و سود حاصل از فروش دارایی‌های سرمایه‌ای است. سایر هزینه‌ها نیز شامل اقلام تعهدی برای هرگونه ضرر و زیان غیرمنتظره و غیر مرتبط با روند عادی تجارت است و همچنین می‌تواند شامل ضرر ناشی بابت از بین رفتن تجهیزات نیز باشد. برای محاسبه سود خالص قبل از مالیات بر درآمد، سایر درآمدها باید به سود عملیاتی خالص اضافه شده و سایر هزینه ها از سود عملیاتی خالص کسر شود به بیان بهتر:

 (سایر هزینه ها – سایر درآمدها) +  سود عملیاتی خالص = سود خالص قبل از مالیات بر درآمد

7-هرگونه درآمد یا هزینه دیگر کسب و کار خود را در کاربرگ مربوطه وارد کرده و سپس سود خالص قبل از مالیات بر درآمد خود را محاسبه کنید.

سود خالص

سود خالص به صورت زیر محاسبه می‌شود:

مالیات بر درآمد – سود خالص قبل از مالیات بر درآمد = سود خالص

حالا دیگر همه چیز را راجع به صورت سود و زیان شرکت تولیدی میدانید

تهیه صورت سود و زیان شرکت تولیدی برای کسب و کارهای کوچک بسیار مهم است. صورت سود و زیان شامل مستنداتی از فروش محصولات تولیدی و هزینه‌های صرف شده است. در صورت سود و زیان معمولا اطلاعات ارزشمندی از جمله هزینه کالاهای فروخته شده، حاشیه سود ناخالص، هزینه‌های مدیریت و فروش و همچنین سود خالص در اختیار مدیران و مالکان کسب و کار قرار می‌گیرد. تدوین منظم صورت سود و زیان شرکت تولیدی یکی از مهمترین ابزارهایی است که صاحبان مشاغل کوچک می‌توانند از آن برای ارزیابی و ایجاد تغییرات در کسب و کار خود استفاده کنند.

منبع: https://edwardlowe.org/