عرضه اولیه سهام از آن‌جایی که عمدتا سودآور است، در تیر رأس‌ِ سهام‌داران قرار دارد و سپرده گذاری در آن برای افراد مختلف، از جذابیت مالی بالایی برخوردار است. به طور کلی، هرگاه سهام یک شرکت خصوصی که به تازگی و طی فرآیندی به یک شرکت عمومی بدل شده است، در بورس قرار گیرد از آن به عنوان عرضه اولیه سهام (IPO) یاد می‌شود. در این مقاله از گروه نرم افزاری محک با عرضه اولیه سهام و نکات مهم مربوط به آن آشنا می شویم با م همراه باشید.
فهرست مطالب
مقصود از عرضه اولیه سهام چیست؟
عرضه اولیه سهام یک شرکت (خرید و فروش سهام آن شرکت در بورس) به معنای تازه تاسیس بودن آن نیست، بلکه به این معناست که این شرکت به تازگی جواز خرید و فروش سهام خود در بورس را اخذ کرده است. عرضه اولیه سهام جدید باعث خواهد شد تا سرمایه‌گذاران نسبت به خرید سهام موجود در بورس سردتر شوند و به خرید سهام شرکت جدید روی آورند. از این‌رو تقاضای موثر برای خرید سهام موجود کمی کاهش خواهد یافت اما عرضه کل سهام روند افزایشی را پشت سر خواهد گذاشت. کاهش تقاضا برای خرید سهام موجود منجر به تنزل قیمت‌ها نیز می‌شود که می‌تواند زمان بسیار مناسبی برای خرید آن‌ها باشد.
تجربه به ما نشان داده است که 90% عرضه‌های اولیه با سودآوری همراه بوده‌اند، از این‌رو یکی دیگر از دلایلی که عرضه اولیه سهام بسیار محبوب است، می‌تواند سودآور بودن آن برای افراد تازه‌وارد باشد. اما باید توجه داشته باشید که شرایط خرید و فروش سهام اولیه با سهام عادی کمی تفاوت دارند.
خریدن یا نخریدن، مسئله این است
برای خریدن عرضه اولیه سهام راه‌های مختلفی وجود دارد که در مورد آن‌ها به طور مفصل توضیح خواهیم داد. تا چند سال گذشته، عرضه‌های اولیه به صورت حراج با اولویت‌بندی زمانی صورت می‌گرفتند به این معنا که سهام شرکت بدون دخالت سرمایه‌گذاران حقیقی مشخص می‌شدند و طی فرآیندی قیمت‌گذاری به روی آن‌ها انجام می‌گرفت. قیمت‌گذاری یعنی قیمت هر سهمی که سرمایه‌گذاران برای اولین‌بار می‌توانستند آن‌ها را خریداری کنند. پس از آن، نوبت مشخص کردن سقف تعداد خرید سهام برای افراد مختلف است. برای مثال، در تابلوی اعلانات بورس اعلام می‌شود که فروش 500 سهم از شرکت “الف” در ساعت 10 صبح فردا با قیمت 250 تومان برای هر سهم آغاز خواهد شد.
جالب است بدانید که برای تقاضای بیش از حد در این عرضه، ممکن است در همان دقایق نخستین تمامیِ سهام فروش برود و حتی فروش سهام از حد اعلام شده فراتر رود، اما اولویت با کسانی است که سفارش خود را سریع‌تر از دیگران ثبت کرده باشند.
بوک بیلدینگ؛ نحوه جدید خرید عرضه اولیه سهام
به تازگی روش نوین‌تری به نام بوک بیلدینگ برای خرید عرضه اولیه سهام مورد استفاده قرار می‌گیرد که کم شبیه مناقصه نیست. در روش بوک بیلدینگ می‌توان سفارش سهام را با قیمت‌های متفاوتی ثبت کرد و اولویت با کسانی نیست که سریع‌تر از دیگران ثبت سفارشات خود را نهایی کرده باشند، بلکه هرکس می‌تواند تا قبل از پایان وقت تعیین شده سهام خود را به ثبت برساند.
یکی از معایب عرضه اولیه سهام به روش بوک بیلدینگ، محدودیت مثبت و منفی 10 درصدی آن است. با توجه به آزاد بودن نحوه قیمت گذاری توسط خریداران، نهاد عرضه کننده برای قیمت هر واحد سهم یک کف قیمت مشخص می‌کند و خریداران می‌توانند تنها در بازه‌ی ده درصدی (بالاتر یا پایینتر) از کف قیمت سفارشات خود را قرار دهند.
به طور کلی، در روش بوک بیلدینگ روند ثبت سفارش بسیار راحت‌تر از روش حراج شده است و سرمایه‌گذار با تحلیل کافی از بازار، می‌تواند قیمت مورد نظر خود را با توجه به بازه مشخص شده انتخاب کند و نیازی به عجله کردن در روند ثبت سفارش ندارد.
صفر تا صد خرید عرضه اولیه سهام به روش بوک بیلدینگ
شرکتی که قرار است سهام خود را در بازار بورس و یا فرابورس قرار دهد ابتدا توسط یکی از شرکت‌های سرمایه‌گذار (تامین سرمایه) درج نماد شده است و سپس از ارزش‌گذاری خواهد شد. ارزش‌گذاری شرکت‌ها به چند فاکتور کلیدی مانند سودآوری شرکت در حال حاضر و آینده، پیش‌بینی راندمان کاری شرکت و تنزیل جریانات نقدی شرکت بستگی دارد.
پس از ارزش‌گذاری شرکت و مشخص شدن تعداد سهام عرضه شونده در بازار بورس، قیمت پایه‌ای به عنوان حداقل قیمت، مشخص خواهد شد و سقف قیمتی (ده درصد بیشتر از کف قیمت) نیز ارائه می‌شود تا تمامی علاقمندان به شرکت در این عرضه، با توجه به تحلیل خود تعداد سهام را با قیمت مورد نظر خود ثبت کنند.
روند تکمیلی بوک بیلدینگ
قبل از هر عرضه اولیه سهامی، سازمان بورس موظف است حداقل 48 ساعت قبل از آن، اطلاعیه کامل عرضه را در سایت سازمان بورس و یا فرابورس قرار دهد. اطلاعیه عرضه اولیه سهام شامل حداکثر تعداد سهام قابل سفارش، تاریخ انجام آن و بازه قیمتی مجاز می‌گردد.
در روز تعیین شده، اطلاعیه تکمیلی در مورد شروع عرضه اولیه سهام در سایت سازمان بورس توسط ناظر بازار اعلام می‌شود. پس از آن، خریداران بایستی در ظرف دو ساعت در خواست خود را ثبت کنند. پس از پایان مهلت پذیرش نویسی، سازمان بورس با توجه به تعداد ثبت‌نامی‌ها و سقف سهام قابل عرضه، شروع به تخصیص دادنِ سهام به متقاضیان می‌نماید.
برای درک بهتر تخصیص سهام به روش بوک بیلدینگ به مثال زیر توجه کنید:
کل تعداد سهام عرضه شده 50 میلیون در نظر گرفته شده است و تعداد متقاضیان (ثبت نامی‌ها) 50 هزار نفر است و سقف تعیین شده برای هر نفر، 2000 سهم می‌باشد. تمامی سرمایه‌گذاران در این عرضه اولیه سهام از بیشترین حد مجاز خود یعنی 2000 سهم استفاده کرده‌اند. اما با توجه به کثرت متقاضیان و تعداد محدود سهام عرضه شده، سازمان بورس به تک تک افراد، هزار سهم را تخصیص خواهد داد.
از اولین روزهای کارکرد بازار سهام به روش بوک بیلدینگ، تمامیِ قیمت‌ها روی سقف قیمتی آن‌ها بسته شده است، از این‌رو به خریداران توصیه می‌شود برای تخصیص یافتن سهام به آن‌ها، سقف قیمتی را در نظر داشته باشند.
سایت سازمان بورس قابل شارژ شدن و ایجاد یک حساب مالی می‌باشد. از آن‌جایی که در روز عرضه اولیه سهام شرکت‌ها، ترافیک سایت سازمان بورس بالا می‌رود و با کندی همراه خواهد شد، تقاضا می‌شود قبل از عرضه اولیه، حساب کاربری خود را ایجاد و مبلغ مورد نظر را در آن به عنوان سپرده قرار دهید.
تفاوت‌های بوک بیلدینگ با روش حراج
در روش بوک بیلدینگ هر سرمایه‌گذار می‌تواند تنها یک بار در اولین عرضه اولیه سهام یک شرکت درخواست بدهد. این بدان معنا است که شما به عنوان یکی کدِ بورسی، نمی‌توانید در یک سفارش 350 سهم و در سفارش بعدی خود 250 سهم دیگر را ثبت نام کنید. بلکه باید از همان ابتدا 600 سهم را خریداری کنید.
در روش حراجی، افراد بایستی از طریق چندین کارگزاری سفارش خود را ثبت می‌کردند تا بلکه یکی از آن‌ها به سفارش آن‌ها پاسخ مثبت دهد. اما در روش جدید با توجه به مهلت دو ساعته ارسال سفارش، این مشکل برطرف شده است.
افزایش قیمت سهام تنها در روز پس از اولین عرضه، منوط به حمایت آن از سوی سهام‌داران عمده و وجود تقاضای بالا از سوی سرمایه‌گذاران جدید است. افزایش قیمت سهم، به جز در چندین مورد، صورت پذیرفته و در نتیجه از بازدهی حداقل 15 درصدی برخوردار بوده است.
بدون سرمایه، در عرضه اولیه سهام مشارکت کن
کارگزاری‌های مختلفی وجود دارند که در راستای جذب مشتری، سهام مورد نظر افراد را به نمایندگی از آن‌های خریداری می‌کنند. در این روش کارگزاری به سرمایه‌گذار ارزش قائل می‌شود و در نیابت از او سهام را خریداری می‌کند. اما سرمایه‌گذار در ظرف چند روز کاری بایستی با کارگزاری تسویه حساب نماید، در غیر این‌صورت صاحب سهام نخواهد شد و کارگزاری سهام را می‌فروشد تا بدهی فرد را تسویه کند.
سوددهی در خرید عرضه اولیه سهام
با توجه به مسئله سوددهی حتمی (نزدیک به 90%) عرضه‌های اولیه، تقاضا برای کسب سهم‌هایی که برای اولین بار عرضه می‌شوند بسیار بالا است. دیده شده است که خرید در عرضه اولیه سهام برای سهام‌داران حداقل 20 تا 30 درصد سود داشته و حتی در مواقعی این سوددهی به بالای 100 درصد نیز رسیده است.
تقاضای بالای خرید نسبت به تعداد محدود سهامی که در بازار عرضه خواهد شد منجر خواهد شد که تا چند روز پس از خریداری سهام، شاهد صف خرید برای سهم‌تان باشید.
علت افزایش قیمت سهام شرکت‌ها پس از عرضه اولیه سهام
دو محدودیتی که بارها از آن‌ها نام برده شد یعنی محدودیتِ تعداد سهام قابل خریداری و محدودیت سهام عرضه شده در عرضه اولیه سهام در بازار بورس، باعث شکوفایی و رشد قیمت سهام شرکت‌ها می‌شود. یکی دیگر از دلایل افزایش چشمگیر قیمت، پس از عرضه در بازار بورس این است که کارشناسان عمدتا قیمت اولیه را کمی کمتر از ارزش ذاتی آن در نظر می‌گیرند تا از این‌جهت بتوانند سرمایه‌گذارانِ بیشتری را به سوی خود جذب کنند.
پس از پشت سر گذاشتن روزهای نخستین از عرضه اولیه سهام، کم کم تقاضا برای خریداری سهم کاهش چشمگیری پیدا می‌کند. به این دوره اصطلاحا می‌گویند سهام در حال متعادل شدن است، پس از آن نیز سرمایه‌گذاران با سهم مانند سایر سهام بازار برخورد خواهند کرد. زین پس رشد و افت قیمت سهام شرکت به عملکرد و سوددهی خود آن بستگی دارد. حتی اگر سهم به شکل غیرقابل توجیهی رشده کرده باشد، افت بسیار شدید آن نیز دور از انتظار نخواهد بود.
بهترین زمان برای فروش سهام عرضه اولیه
با آمدن عرضه اولیه سهام در کنار حفظ منابع سرمایه‌گذاران، رونق بازار بورس و توسعه اقتصادی نیز همراه خواهد شد. می‌توان گفت این گونه از عرضه‌ها، یک رابطه دو سر برد است. اما این بدان معنا نیست که سهام‌داران برای مدت بسیار طولانی، سهام عرضه اولیه را در حساب خود نگه‌داری کنند. قانون نانوشته‌ای در بازار بورس است که نمایانگر بازدهیِ حداقل 10 درصدی تا 20 درصدی برای سهام‌داران است.
اما در حقیقت زمان بی‌نقصی جهت فروش سهام عرضه اولیه وجود ندارد. هر عرضه در زمان‌های مختلفی رخ می‌دهد که با توجه به عوامل مرتبط با آن، زمان فروش سهام نیز تغییر خواهد کرد. سهام‌داران 24 ساعت پس از خریداری کردن سهام عرضه اولیه می‌توانند آن‌ها را برای فروش قرار دهند. اما قبل از دست زدن به چنین کاری باید به برخی از نکات مهم که در زیر خواهد آمد، توجه داشته باشید:
- ارزیابی وضعیت حال حاضر و آتی شرکت
- توجه به بزرگی و کوچکی شرکت عرضه شده در بازار بورس (از لحاظ پرسنل، نرخ فروش در سطح کشور)
- مطالعه تحلیلات فاندامنتال و بنیادی از عرضه اولیه سهام شرکت مزبور
- رفتارشناسی سهامدران عمده پس از روزهای اولین عرضه
- بررسی موشکافانه فعلی بازار بورس
سرمایهگذاری کوتاه مدت
به طور کلی در بازار بورس، سهام‌داران و سرمایه‌گذارانی که دید کوتاه‌مدت دارند و خواهان کسب سود در کمترین بازه زمانی هستند، عمدتا پس از اولین نشانه‌های کاهش قیمت و منفی شدن روند ارزشی سهم و همچنین در نخستین روزی که صف خرید آن سهم از بین برود، اقدام به فروش خواهند کرد.
این دسته از سهام‌داران از درجه خطرپذیری پایینی برخوردار هستند و نیازی به وقت تلف کردن‌های بیشتر برای یک سهم خاص نمی‌بینند.
سرمایهگذاری بلند مدت
عمدتا افرادِ با دید سرمایهگذاری بلند مدت، نیازی به برداشت سرمایه خود برای مدت طولانی ندارند از این‌رو عرضه اولیه‌ها را در سبد خریداری خود برای مدت طولانی نگه خواهند داشت. تجربه نشان داده است که عرضه اولیه‌ها در بلندمدت نیز روند صعودی و سوددهی بیشتری را برای سهام‌داران خود به ارمغان خواهند آورد.
خرید در عرضه اولیه سهام همیشه سودآور نیست
بازار بورس مانند تمامیِ حوزه‌های اقتصادی، یک روی سکه نامهربانی هم دارد. این بازار شاهد چندین نمونه از عرضه‌های اولیه بوده است که نه تنها پس از عرضه سودآور نبوده بلکه با افت شدید قیمت نیز مواجه شده‌اند. از این‌رو، تنها به خاطر این موضوع که 90 درصد از سرمایه‌گذاری‌ها در عرضه اولیه سهام با سود قابل توجهی روبه‌رو می‌شوند، بی‌گدار به آب نزنید.
سخن پایانی
ورود به هر زمینه اقتصادی جهت کسب سودآوری بیشتر، مستلزم شناخت ابعاد مختلف آن، سواد مالی و بهره‌گیری از افراد مجرب در آن زمینه است. در نگاه اول، بازار بورس محلی مناسب برای سرمایهگذاری و افزایش دارایی است و از این‌رو وارد شدن به این بازار هنگام عرضه اولیه سهام در اولویت افراد مختلف قرار دارد. چرا که تاریخ نشان داده‌است که در 90% مواقع، سرمایهگذاری در این گونه از عرضه‌ها از سود قطعی 10 تا 20 درصدی برخوردار بوده است.
اما این سوددهی همیشه دست‌یافتنی نیست و مستلزم داشتن دانش بسیار بالایی در بازار بورس و دیگر زمینه‌های مرتبط است. شما می‌توانید با بهره‌گیری از مطالب وب سایت گروه نرم افزار حسابداری محک که در زمینه‌های مختلف حسابداری – شرکتی، تولیدی و صنفی و نرم‌افزارهای مالی و مدیریتی نام نیکی را به جای گذاشته است، در سودآوری خود در بازار بورس و دیگر رشته‌ها اطمینان حاصل کنید.
