حسابداری صنعتی + طبقه بندی هزینه ها در حسابداری

حسابداری صنعتی یکی از انواع مهم حسابداری به شمار می رود که کاربردها و وظایف مختلفی میتوان برای آن متصور بود. در این مقاله ضمن تعریف حسابداری صنعتی به اهمیتی که حسابدارها برای آن قائل هستند خواهیم پرداخت و نکات مهمی پیرامون اصطلاحات رایج در حسابداری صنعتی را برای شما بیان خواهیم کرد. تا انتهای این مقاله از گروه نرم افزار حسابداری محک با ما همراه باشید.

فهرست مطالب

حسابداری صنعتی چیست؟

حسابداری صنعتی یا حسابداری بهای تمام شده یکی دیگر از انواع حسابداری است. حسابداری صنعتی با اتخاذ روش‌های هزینه‌یابی به‌‌‌ محاسبه بهای تمام شده محصولات و خدمات در صنایع و شرکت‌های تولیدی می‌پردازد. حسابداران صنعتی با جمع‌آوری داده‌ها و اطلاعات مربوط به عوامل هزینه و تجزیه و تحلیل گزارش‌ها بر کاهش بهای تمام شده محصولات نیز موثر هستند.

اهمیت حسابداری صنعتی

حسابداری صنعتی با جمع‌آوری و طبقه‌بندی اطلاعات مربوط به هزینه‌ها می تواند مدیران را در برنامه‌ریزی و کنترل فعالیت‌ها در بخش‌های گوناگون، و در تصمیم‌گیری برای توسعه تاسیسات و ماشین‌آلات به منظور افزایش تولید و فروش یاری نماید. برای مثال تصمیم‌گیری در مورد گزینه‌هایی چون خرید ماشین‌آلات جدید، اجاره ماشین‌آلات مورد نیاز و یا تعویض ماشین‌آلات موجود با ماشین‌آلات جدید، همواره نیازمند اطلاعاتی است که تنها به کمک روش‌های هزینه‌یابی در حسابداری صنعتی فراهم می‌شوند.پیشنهاد می شود برای کسب اطلاعات بیشتر مقاله ” حسابداری صنعتی چیست ” را مطالعه نمایید.

اهداف حسابداری صنعتی

یکی از مهم‌ترین اهداف حسابداری صنعتی تفکیک درآمد و هزینه و محاسبه سود و زیان در فرایند تولید و فروش هر محصول است. بدین‌ترتیب حسابداری صنعتی در جهت کاهش هزینه‌ها به تحلیل عناصر تشکیل دهنده یک محصول می‌پردازد و اطلاعات دقیقی را از هزینه‌های هر مرحله از تولید یک محصول به دست می‌دهد. به همین دلیل در محاسبات حسابداری صنعتی، با متغیرها و پارامترهای بسیار متنوعی سر و کار داریم که روند محاسبات را بسیار پیچیده‌تر از شاخه های دیگر دانش حسابداری می‌سازد.

تصور کنید قرار است کالایی در یک گروه تولیدی ساخته شده و به فروش برسد. گام نخست در حسابداری صنعتی این است که مشخص کنیم هزینه‌های تولید این کالا چقدر بوده است. در روند این محاسبه باید توجه داشته باشیم که برای تولید یک محصول با هزینه‌هایی چون هزینه مواد اولیه، هزینه سوخت، حقوق کارگران، هزینه استهلاک دستگاه‌ها، و هزینه‌های ثابت روبرو هستیم.

هر یک از این مواردی که گفته شد، بر قیمت تمام شده کالا موثر‌اند. در حالی که همین محصول زمانی که توسط یک بنگاه بازرگانی یا یک فروشنده در چرخه اقتصادی قرار می‌گیرد، به جز هزینه‌های ثابت، فقط قیمت خرید دارد و به این ترتیب با محاسبه هزینه های حمل و دستمزد پرسنل فروش، فرایند قیمت‌گذاری به مراتب ساده‌تر و سریع‌تر انجام می‌شود.

کاربردهای حسابداری صنعتی

اگرچه مشهورترین کاربرد حسابداری صنعتی در محاسبه بهای تمام شده تولیدات در کارخانه‌ها و صنایع تولیدی است ولی امروزه از این دانش و فنون آن در پایش فرایندهای مالی موسسات گوناگونی استفاده می‌شود. از جمله این موسسات می‌توان به شرکت‌های بیمه، دانشگاه‌ها، بانک‌ها، عمده‌‌فروشی‌ها، خرده‌فروشی‌ها، شرکت‌های حمل و نقل، شرکت‌های هواپیمایی و بیمارستان‌ها اشاره کرد. بدین‌ترتیب مدیران این موسسات نیز می‌توانند با اعمال کنترل بر هزینه‌های مواد اولیه و تولید و یا زمان و انرژی صرف شده به هنگام ارائه خدمات در مورد مدیریت هزینه‌ها و دستمزدها تصمیم‌گیری کنند.

وظایف حسابداری صنعتی چیست؟ (شرح وظایف حسابدار صنعتی)

وظایف حسابداری صنعتی با توجه به تفاوت جریان‌های مالی و فعالیت‌های صنایع و حرفه‌های گوناگون متفاوت است. با این وجود می‌توان به برخی روندهای مشترک در این فن اشاره کرد که به این شرح اند:

• آشنایی با تشکیلات سازمان واحد تجاری، آیین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌های تصویب‌ شده
• تعیین ارزش موجودی‌های بخش‌ها برای هزینه‌یابی، تعیین قیمت و کنترل میزان موجودی
• طراحی و تنظیم فرم‌های حسابداری صنعتی
• آشنایی با اصول محاسبه قیمت تمام شده کالا یا خدمات در واحد صنعتی یا خدماتی مورد نظر
• نگهـداری و کنترل حساب‌های انبار
• برقراری روش‌ها و شیوه‌های اعمال کنترل ، به منظور کاهش معقول هزینه‌ها
• تعیین کلی هزینه‌های انجام شده و به نسبت آن میزان سود به دست آمده
• پیش‌بینی هزینه‌های تولید برای یک دوره معین، به صورت بودجه‌بندی
• جمع‌آوری، طبقه‌بندی و ارائه گزارش‌های هزینه به مدیران با هدف دستیابی به راه‌حل‌های مناسب

شما می‌توانید برای کسب اطلاعات بیشتر مقاله ” وظایف حسابدار چیست؟ ” را مطالعه بفرمایید.

اصطلاحات متداول در حسابداری صنعتی

دانش‌ها و فنون مختلف، هر یک دارای اصطلاحاتی هستند که به‌کارگیری صحیح آن‌ها، فرایند یادگیری را ساده‌تر می‌سازد. در حوزه دانش حسابداری صنعتی نیز اصطلاحات گوناگونی مورد استفاده حسابداران قرار می‌گیرد که آشنایی با مفهوم برخی از پرکاربردترین این اصطلاحات، درک مطالب مقدماتی را آسان می‌سازد. در این قسمت برخی از این اصطلاحات را به طور خلاصه تعریف می کنیم:

مواد اولیه:

مواد اولیه عامل اصلی تولید است و شامل مواد مستقیم و غیر مستقیم می‌باشد.

دستمزد:

دستمزد حق‌الزحمه‌ای است که برای تبدیل مواد به کالا در فرایند تولید به کارگران پرداخته می‌شود.

هزینه:

هزینه حسابی موقت و دارای ماهیت بدهکار است که برای مخارج مصرفی به کار می‌رود. هزینه را می توان به چهار دسته کلی هزینه مالی، هزینه استهلاک اموال، هزینه توزیع و فروش و هزینه اداری و عمومی تقسیم کرد. برای مثال برخی از هزینه‌های توزیع و فروش عبارتند از هزینه‌های حمل و نقل، انبارداری، بازاریابی و بسته‌بندی. نمونه‌هایی از هزینه‌های اداری و عمومی نیز عبارتند از: هزینه‌های آب، برق و گاز، پست و تلفن، ایاب و ذهاب و پیک، آبدارخانه و پذیرایی و همچنین هزینه‌های نوشت‌افزار و ملزومات مصرفی مشابه.

از هزینه‌های استهلاک اموال می‌توان به هزینه‌های استهلاک وسایل نقلیه، ماشین‌آلات و ساختمان اشاره کرد. بعضی از هزینه‌های مالی نیز عبارتند از: هزینه‌های حسابداری و حسابرسی، بهره‌ها و کارمزدهای بانکی، جرائم بانکی و غیر بانکی و مشاوره‌های مالی.

هزینه سربار:

هزینه‌هایی است که به طور مستقیم نمی‌توان به تولید کالا ربط داد اما به صورت غیر مستقیم در تولید کالا نقش دارند. مانند هزینه‌های اداری و عمومی.

هزینه‌یابی:

به محاسبه بهای تمام شده کالای ساخته شده و موجودی کالای در جریان ساخت، هزینه‌یابی می‌گویند.

کالای در جریان ساخت:

به محصولات یا موجودی‌هایی گفته می‌شود که ساخت آنها هنوز به اتمام نرسیده باشد.

کالای ساخته شده:

به محصولاتی گفته می‌شود که جریان تولید را به طور کامل طی کرده و برای فروش آماده‌اند.

عوامل بهای تمام شده:

عوامل بهای تمام شده عبارت است از هزینه‌هایی که برای ساخت محصول به مصرف می‌رسند. این هزینه‌ها شامل مواد اولیه، دستمزد و دیگر هزینه‌های تولید، از جمله هزینه‌های سربار ساخت است.

تولید:

عبارت است از تغییر شکل و ماهیت مواد طی مراحل مختلف و تبدیل کالا. به طوری که پس از این تغییر شکل، مواد خام به کالای ساخته شده تبدیل شود.

انواع طبقه‌بندی هزینه‌ها در حسابداری صنعتی

نخستین شیوه طبقه‌بندی در حسابداری صنعتی، طبقه‌بندی طبیعی نام دارد که هزینه‌ها را به دو گروه هزینه‌های ساخت و هزینه‌های تجاری دسته می کند. هزینه‌های ساخت، آن هزینه‌هایی هستند که برای تولید محصول به کار می‌روند. مانند هزینه مواد اولیه، دستمزد کارگران و هزینه‌های سربار ساخت. در مقابل، هزینه‌های تجاری، همان هزینه‌های عملیاتی هستند که در بخش‌های غیر تولیدی به کار می‌روند. از جمله: هزینه‌های بخش اداری و بخش توزیع و فروش.

دومین شیوه طبقه‌بندی هزینه‌ها در حسابداری بهای تمام شده، بر اساس ارتبط هزینه با تولید محصول، هزینه‌ها را به دو گروه هزینه‌های مستقیم و غیر مستقیم طبقه‌بندی می‌کند. برای گروه‌بندی هزینه‌ها در این نوع طبقه‌بندی، کافی است توجه داشته باشیم که این هزینه‌ها برای تولید یک کالای خاص صرف شده‌اند یا جزئی از هزینه‌های روزمره و همیشگی هستند. برای مثال، گروه اول، همان هزینه‌های مستقیم اند که عبارتند از هزینه‌های مواد خام، نرم‌افزار، تجهیزات و کار کارگران. همچنین هزینه‌های غیر مستقیم عبارتند از هزینه‌های ارتباطات، تبلیغات و بازیابی، آب و برق و اجاره تجهیزات اداری.

سومین شیوه طبقه‌بندی هزینه‌ها در حسابداری صنعتی، بر اساس ارتباط هزینه با حجم و تعداد تولید، هزینه‌ها را به سه گروه هزینه ثابت، هزینه نیمه‌متغیر و هزینه متغیر گروه‌بندی می‌کند. هزینه‌های ثابت با افزایش یا کاهش تولید محصول، تغییر نمی‌کنند. مانند: حقوق کارگران و اجاره کارگاه. هزینه‌های متغیر، به طور مستقیم، به حجم تولید مربوط هستند. مانند: هزینه مواد اولیه. هزینه‌های نیمه‌متغیر در شرایطی تعریف می‌شوند که هزینه‌های ثابت و متغیر به طور همزمان در یک هزینه روی دهد. برای مثال اگر شما به طور ماهانه به کارکنان خود حقوق ثابتی دهید و همچنین در صورت فروش هر واحد محصول اضافی به آنها پاداش اختصاص دهید، حقوق کل آنها یک هزینه نیمه‌متغیر است.

روش‌های هزینه‌یابی در حسابداری صنعتی

به طور کلی ارزش محصول نهایی در کارخانه‌ها و شرکت‌های تولیدی ترکیبی از ارزش مواد و هزینه‌های تبدیل است و هزینه‌های تبدیل عبارتند از دستمزد نیروی کار مستقیم و هزینه‌های سربار. به همین علت در حسابداری صنعتی باید توجه خاصی به اقلام تشکیل‌دهنده بهای تمام شده داشته باشیم. از سوی دیگر باید بکوشیم تا اطلاعات مربوط به بهای تمام شده در کمترین زمان در اختیار مدیران قرار بگیرد تا بتوانند در راستای تصمیم‌گیری‌های مناسب از آن‌ها بهره ببرند. مهم‌ترین راهکار در این زمینه، طبقه‌بندی هزینه‌ها است که به شیوه‌های گوناگونی صورت می‌پذیرد. برخی از این شیوه‌ها عبارتند از:

هزینه‌یابی جذبی

هزینه‌ یابی جذبی یا کامل یکی از روش‌های حسابداری صنعتی است که بر اساس آن جمع هزینه‌های مستقیم و هزینه‌های ثابت در بهای کالای تولید شده، محاسبه می‌شود. منظور از هزینه‌های مستقیم، تمامی هزینه‌هایی است که به طور مستقیم در فرایند تولید کالا یا ارائه خدمات موثر اند. هزینه‌های مستقیم شامل هزینه مواد اولیه مستقیم و دستمزد مستقیم می‌شود.

هزینه‌یابی مستقیم

در شیوه هزینه‌یابی مستقیم، از آنجا که هزینه‌های متغیر با کاهش یا افزایش میزان تولید تغییر می‌کنند، جمع هزینه‌های متغیر محصول، مهم‌ترین مقیاس هزینه تولید آن در نظر گرفته می‌شود. در این روش همچنین، دستمزد مستقیم سربار ساخت، از اجزای هزینه‌های متغیر تولیدی تعریف می‌شود، و این هزینه در حساب کالای در جریان ساخت و در بهای تمام شده موجودی‌های آخر دوره منظور می‌گردد.

هزینه‌یابی برآوردی یا تخمینی

روش هزینه‌یابی برآوردی در شرایطی مورد استفاده قرار می‌گیرد که هزینه‌ای برای یک قرارداد یا تصمیم خاص پیش‌بینی شده است. علاوه بر این در این روش، مخارجی که پس از فروش ایجاد می‌شود نیز مدیریت می‌شوند.

هزینه‌یابی سفارش کار

در بین روش‌های هزینه‌یابی، این روش مناسب شرکت‌هایی است که تولیدات سفارشی دارند. بنابراین هزینه هر سفارش به طور مجزا و بر اساس زمان صرف‌شده برای تولید، ساعت کار کارگران و درخواست مواد از انبار محاسبه می‌شود.

هزینه‌یابی مراحل تولید

در صنایع و شرکت‌های بزرگ تولیدی، روند تولید کالا از مراحل مختلفی برخوردار است. در این مراکز برای هزینه‌یابی از روش هزینه‌یابی مراحل تولید یا هزینه‌یابی مرحله‌ای استفاده می‌شود. زیرا محصولات در این صنایع و شرکت‌ها به صورت انبوه و یکسان تولید می‌شوند. کارخانجات نساجی، مواد شیمیایی، صنایع نفت وکفش از نمونه‌های این مؤسسات هستند.

هزینه‌یابی استاندارد

در روش هزینه‌یابی استاندارد، نتایج واقعی تولید و فروش محصول را با نتایجی که برای تولید آن پیش‌بینی شده بود، مقایسه می‌کنیم و طی این مقایسه به بررسی دلایل اختلاف بین نتایج واقعی و نتایج برنامه‌ریزی شده می‌پردازیم.

سخن پایانی

هدف اساسی ارائه گزارش‌های مالی در حسابداری صنعتی، تهیه اطلاعاتی است که به مدیران و صاحبان صنایع و شرکت‌های تولیدی برای برنامه‌ریزی‌های مالی و کنترل بهتر فعالیت‌ها و فرایندهای تولید کمک می‌کند. در این زمینه وجود نرم‌افزارهای حسابداری شرکتی موجب سرعت بخشیدن به فرایندهای حسابداری می‌شود تا به واسطه آن‌ها اطلاعات مورد نیاز مدیران در کمترین زمان در اختیار آن‌ها قرار بگیرد.

گروه نرم‌ افزار حسابداری محک، یکی از پیشگامان حوزه‌های تولید و پشتیبانی نرم‌افزارهای مالی و مدیریتی است که با تولید نرم‌افزارهایی چون نرم‌افزار حسابداری شرکتی و خدماتی، به کمک حسابداران آمده است تا بتوانند هرچه سریع‌تر فرآیند ثبت، طبقه‌بندی و گزارش‌گیری را انجام دهند. در گروه نرم‌افزاری محک برای این مهم دو دسته محصولات شرکتی در قالب سری عمومی برای مجموعه‌هایی با فعالیت متوسط رو به پایین و سری تجاری برای مجموعه‌هایی با فعالیت متوسط رو به بالا طراحی شده است.