قانون کار در حسابداری – قوانینی که هر حسابداری باید آنها را بداند

قانون کار و حسابداری

به عنوان حسابدار حتماً از نقش قانون کار در حسابداری مطلع هستید و می‌دانید که باید تسلط خوبی بر این قوانین داشته باشید. در زمان تحصیل در این رشته تا حدودی با این قوانین و میزان تاثیر آنها بر محاسبات آشنا خواهید شد؛ با این حال برای تسلط کامل، به مطالعات بیشتر نیاز دارید. به عنوان یک حسابدار مجبور نیستید همه‌ی قوانین را بدانید و دانستن آن دسته از قوانینی که با امور حسابداری در ارتباط‌اند کفایت می‌کند. در این مقاله می‌خواهیم در مورد نقش قانون کار در حسابداری و نکات مربوط به آن بیشتر توضیح دهیم.

فهرست مطالب

دلایل اهمیت قانون کار در حسابداری

برای کسانی که تسلطی بر دروس حسابداری ندارند، احتمالاً اهمیت قانون کار در حسابداری مجهول است. حال آنکه دانشجویان این رشته به خوبی می‌دانند اطلاع از این قوانین تا چه حد بر پایه‌ و اساس امور حسابداری تاثیرگذار است. آشنایی با این قانون برای عقد قرارداد، تعیین حقوق پرسنل، اطلاع از روابط کارگر و کارفرما و بطور کلی حق و حقوق تمام افراد حاضر در شرکت الزامی است. به عنوان یک حسابدار باید بدانید که:

• قانون کار چه دستوراتی برای محاسبه حقوق، بیمه، دستمزد، پاداش، عیدی، سنوات و غیره صادر کرده است
• تعطیلی‌ها به چه صورتی محاسبه می‌شوند
• غیبت یا اضافه کاری کارگران چه تاثیری بر حق و حقوق آنها دارد
• تعداد مرخصی هر فرد چقدر است و چه میزان از آن به سال بعد منتقل می‌شود
• نحوه‌ی محاسبه‌ی حقوق روزهای تعطیل چگونه است
• ساعت کار قانونی یک کارگر چه مقدار است
• قوانین مربوط به ترک کار یا استعفا و پرداخت سنوات به چه صورت است

همانطور که در لیست بالا دیدید، همه‌ی کارهایی که یک حسابدار انجام می‌دهد تحت تاثیر قوانین کار است. بی‌اطلاعی از نقش قانون کار در حسابداری می‌تواند مشکلات زیادی را به همراه داشته باشد و باعث اشتباهات محاسباتی شود.

نقش قانون کار در حسابداری

بخش‌های مختلفی از محاسبات یک حسابدار، تحت تاثیر قانون کار در حسابداری است که در ادامه ما تنها به توضیح مختصری از بعضی از این موارد می‌پردازیم.

قانون تعیین حقوق و دستمزد

تعیین حقوق و دستمزد تاثیر زیادی بر شرایط کاری کارگران و حتی کیفیت انجام کار توسط آنها دارد. در این محاسبات نباید کوچکترین اشتباهی رخ دهد و هرکس باید بتواند به حق و حقوق خودش برسد. برای تعیین حقوق و دستمزد باید از حداقل حقوق تعیین شده در قانون کار آگاه باشید و براساس بندهای دیگر و متناسب با فرد مورد نظر، به مبلغ دریافتی بیافزایید.

هر سال طبق قانون کار باید درصدی به میزان پایه حقوق اضافه شود. به عنوان مثال این مقدار در سال 99 بعد از انجام تغییرات به 26 درصد رسید. در نتیجه با اطلاع از پایه حقوق سال قبل و انجام یک محاسبه‌ی ساده می‌توانید حقوق پایه‌ی سالی که در آن قرار دارید را محاسبه کنید.

علاوه بر حقوق پایه، هر کارگر طبق قراردادی که با او امضا شده است، باید مزد، حق عائله‌مندی، هزینه‌ی مسکن، خواربار، ایاب و ذهاب، مزایای غیرنقدی، پاداشِ افزایش تولید، سود سالانه و… را دریافت کند که میزان آنها نیز توسط شورای عالی کار اعلام می‌شود. هر کدام از این موارد شرایط دریافت ویژه یا نکات محاسباتی خاصی دارند که شاید نتوان در این مقاله به آنها پرداخت؛ اما بایستی بر اساس قانون کار آنها را اعمال کرد.

برای مثال، مزد بسته به قرارداد کارگر می‌تواند ساعتی یا براساس میزان تولید (کارمزد) باشد که هر کدام باعث ایجاد تغییرات خاصی در میزان حقوق می‌شوند. از این رو قانون کار در حسابداری نقش بسیار پررنگی دارد زیرا اطلاع یا بی‌اطلاعی از آن می‌تواند تاثیر تعیین کننده‌ای بر میزان دریافتی افراد داشته باشد.

قوانین مربوط به عیدی

مشابه حقوق و دستمزد، قوانینی نیز برای پرداخت عیدی وجود دارد که بر اهمیت قانون کار در حسابداری می‌افزایند. طبق قانون کار، کارگر باید در منافع کارگاهی سهیم باشد و از این رو یک پرداختی به عنوان عیدی برای او در نظر گرفته شده است. طبق این قوانین، کارفرما باید به هر کارگر بعد از یک سال کار، معادل شصت روز از حقوقِ همان سال، عیدی و پاداش پرداخت کند.

این حداقل میزان پرداخت عیدی بود، و برای آن یک سقف حداکثری نیز تعریف شده است. به این ترتیب که میزان عیدی نباید از نود روز حقوق کارگر بیشتر شود. این عیدی می‌تواند با حقوق اسفند یا بهمن پرداخت شود. بعلاوه عیدی کارگرانی که در پایان سال کمتر از یک سال کار کرده اند نیز باید به نسبت ماه‌های اشتغال محاسبه شود.

قوانین مربوط به سنوات

نقش دیگر قانون کار در حسابداری، موضوع محاسبه‌ی سنوات است. در صورت خاتمه‌ی قرارداد کاری ( چه به صورت موقت و چه در صورت اخراج)، کارفرما مکلف است به کارگری که مطابق قرارداد، یک سال یا بیشتر برای او کار کرده است، برای هر سال سابقه، ( چه این سابقه پشت سر هم باشد چه به صورت فصلی) یک پایه حقوق معادل یک ماه حقوق ( پایه حقوق همان سال) به عنوان سنوات بپردازد.

درست است که بیشتر کارگاه‌ها حق سنوات را در پایان سال پرداخت می‌کنند، اما لزومی ندارد که پرداخت آن سالانه باشد. برای کارگرانی که اخراج شده باشند، پرداخت سنوات منوط به تائید اخراج از سوي مراجع است. اگر کارگری استعفای خود را کتباً به اطلاع کارفرما رسانده باشد، مشمول دریافت سنوات می‌شود.

قوانین مربوط به روزهای تعطیل

نقش دیگر قانون کار در حسابداری در مورد تعیین قوانین مربوط به روزهای تعطیل است. این قوانین به صورت مستقیم بر میزان حقوق و دستمزد کارگران تاثیر می‌گذارند. در هر سال جمعه‌ها و سایر تعطیلات مناسبتی جزو روزهای تعطیل رسمی محسوب می‌شوند و طبق قانون کار، حقوق روزهای تعطیل رسمی (حتی با وجود اینکه که کارگر در حال کار نیست) باید به او پرداخت شود.

با این حال برخی از کارگاه‌ها شاید نتوانند در این روزها تعطیل باشند؛ پس لازم است به عنوان یک حسابدار بدانید که تعطیلی یک روز در هفته اجباری است و اگر کارگران به هر دلیلی ( به صورت توافقی) تمام هفته را کار کنند، یا روزهای تعطیل رسمی به سر کار بیایند، باید حقوق آن روزها با شرایط ویژه‌ای محاسبه شود.

دستمزد روزهای تعطیل طبق قانون کار، 40 درصد بیشتر از یک روز عادی است. با این حال قوانین کار همیشه به نفع کارگر هم نیستند و اگر روزهای کاری آنها در هفته کمتر از 6 روز باشد حقوق روز تعطیل به صورت یک ششم مجموع مزد یا حقوق دریافتی او در روزهای کاری خواهد بود. اگر کارگر دو روز تعطیلی داشته باشد ( هم پنجشنبه و هم جمعه) در صورت کار در هر کدام از این روزها، به اندازه‌ی حقوق یک روز عادی را دریافت می‌کند.

قوانین مربوط به غیبت و مرخصی

بخش دیگری از تاثیر قانون کار در حسابداری مربوط به قوانین مرخصی و غیبت است. طبق قانون کار، هر کارگر در ماه می‌تواند 2.5 روز مرخصی بگیرد با این حال کسانی که به مشاغل سخت مشغول‌اند می‌توانند سالانه 5 هفته مرخصی بگیرند. در پایان سال اگر کارگری مرخصی طلبکار باشد، می‌تواند تا 9 روز آن را به سال بعد انتقال دهد. برای تعیین روز مرخصی باید بین کارفرما و کارگر توافق انجام شود و اگر کارگری بدون هماهنگی سر کار حاضر نشود، غیبت محسوب می‌شود و کارفرما می‌تواند بسته به مدت و میزان غیبت تا یک سی‌ام از حقوق او را کم کند.

قوانین مربوط به ساعت کاری

اطلاع از میزان ساعت کاری هفتگی، تاثیر زیادی بر میزان حقوق و دستمزد کارگران دارد و یکی دیگر از روش‌های تاثیرگذاری قانون کار در حسابداری است. از این رو به عنوان یک حسابدار باید از آن اطلاع داشته باشید. طبق قانون کار، هر کارگر باید در ماه 176 ساعت کار کند با این حال برای مشاغل سخت این میزان به 144 ساعت کاهش می‌یابد. بنابراین در مورد مشاغل عادی، هر کارگر برای شش روز در هفته، روزانه باید 7 ساعت و بیست دقیقه کار کند. بر اساس قانون کار ساعت صبحانه و ناهار جزو ساعت کاری محسوب نمی‌شوند.

قوانین مربوط به ترک کار و استعفا

بخش مهم دیگری از قانون کار در حسابداری، قوانین مربوط به ترک کار و استعفا است. به عنوان یک حسابدار باید بدانید این قوانین چیست و چه تاثیری بر حقوق و مزایای کارگر می‌گذارند. از نظر قانون کار، قراردادی که بین کارگر و کارفرما بسته شده است را نمی‌توان به صورت یک طرفه فسخ کرد و اگر کارگر در دوران قراردادش سرِ کار حاضر نشود، ترک کار محسوب می‌شود. بر اساس این قانون، به کارگری که ترک کار کند؛ حق سنوات تعلق نمی‌گیرد. مسئله‌ی استعفا فرق دارد. در این شرایط کارگر از یک ماه قبل توسط یک نامه، استعفای خود را به کارفرما اعلام می‌کند و بعد از موافقت باید سنوات او معادل روزهایی که کار کرده است محاسبه شود.

مسئله‌ی بعدی اخراج است. دو نوع اخراج داریم، اخراج قانونی (که در اثر بی‌کفایتی کارگر انجام می‌شود) و اخراج غیرقانونی که به صورت ناعادلانه یا تعطیلی کارگاه به هر دلیل انجام می‌شود. در صورت اخراج قانونی، علاوه بر مطالبات و حقوق معوقه، کارفرما باید به نسبت هر سال سابقه‌ی کار، معادل یک ماه حقوق را به عنوان حق سنوات به کارگر پرداخت نماید.

در اخراج غیرقانونی، کارفرما مکلف است از تاریخ اخراج حقوق کارگر را پرداخت کرده و به ازای هر سال سابقه‌ی کار، معادل ۴۵ روز حقوق به عنوان حق سنوات به او پرداخت کند. در شرایط عادی (عدم اخراج) بر اساس ماده‌ی ۲۷ قانون کار، حق سنوات به ازای سابقه‌ی کار معادل یک ماه آخرین حقوق محاسبه می‌شود و اگر کارگری اخراج شود، حق سنوات به میزان هر سال سابقه معادل ۴۵ روز محاسبه خواهد شد.

یادگیری قانون کار توسط یک حسابدار

آنچه که در بالا گفته، شد را می‌توان اصلی‌ترین و پایه‌ترین نکات قانون کار در حسابداری دانست که خود به قوانین و نکات ریزتر و بندهای مختلف دیگری تقسیم می‌شود. گاهی اوقات اطلاع از یک بند کوچک از این قوانین می‌تواند تغییرات زیادی در محاسبات حسابداری ایجاد کند. حالا که از اهمیت قانون کار در حسابداری مطلع شدید، شاید به عنوان یک حسابدار بخواهید تسلط بیشتری بر آنها پیدا کنید. در طول دوره‌ی دانشگاهی به مرور بر این قوانین مسلط می‌شوید، اما برای کسب اطلاعات بیشتر و اطلاع از زیر و بم آنها، می‌توانید در کارگاه‌های آموزشی قوانین کار در موسسات حسابداری ثبت نام کنید.

بسته به نوع آموزشگاهی که انتخاب می‌کنید، دروس این دوره‌ها متفاوت خواهد بود با این حال کلیات آن به شرح زیر است:

• مرور کلی بر قانون کار در حسابداری
• تشریح انواع قراردادهای کاری و مفاد آنها
• محاسبه‌ی حقوق و دستمزد کارگران
• محاسبه‌ی بیمه و مالیات و معافیت‌های آن و …

افزونه حسابداری محک

با وجود تمام کلاس‌ها و دوره‌های آموزشی، یادگیری تمام نکات قانون کار در حسابداری کار بسیار دشواری است. یک روش برای آسان‌تر کردن امور حسابداری، استفاده از نرم‌افزارها و برنامه‌های مختلف است. یکی از اینها، افزونه‌ی حقوق و دستمزد محک است. این افزونه یک برنامه‌ی جدا نیست، بلکه آنها را می‌توانید به برنامه‌ی حسابداریتان اضافه کنید. این افزونه نه تنها به محاسبات راحت و بدون خطا کمک می‌کند، بلکه روند کار را سرعت می‌بخشد.

به کمک افزونه محک شما می‌توانید با یک دانش متوسط در مورد قوانین کار، به راحتی نسبت به محاسبه‌ی حقوق و دستمزدها اقدام نمایید، فیش حقوقی صادر کنید و حتی این فیش‌ها را تا هر زمان که می‌خواهید نگه دارید. به جز محاسبه‌ی حقوق، همه چیز از محاسبه‌ی ساعت کاری و ثبت تاخیرها گرفته تا محاسبه‌ی بیمه و اضافه کار یا کسر کار نیز توسط این افزونه قابل انجام است.

این افزونه با دستگاه‌های حضور و غیاب سازگار است و اطلاعات آنها را به صورت یک فایل اکسل دریافت می‌کند. از دیگر امکانات این افزونه می‌توان به تعریف حکم کارگزینی، تعریف مزایا و کسورات در سیستم، تغییر مبانی حقوق و دستمزد، صدور و چاپ فیش حقوقی تک یا حتی گروهی و … اشاره کرد.

سخن پایانی

قانون کار در حسابداری نقش پررنگی دارد و تنها بخشی از آن نیست. شما به عنوان یک حسابدار باید بر این قوانین تسلط پیدا کنید. تنها بعد از این کار است که می‌توانید مطمئن شوید محاسبات بدون نقصی خواهید داشت. تسلط بر این قوانین به شما کمک می‌کند محاسبات دقیقی انجام دهید و مطمئن شوید که هرکس به حق و حقوق واقعی‌اش می‌رسد.