حسابداری حق العمل کاری یکی از موضوعات مهم و چالشی در زمینه حسابداری است و بسیاری از حسابداران به دنبال اطلاعات کافی پیرامون این مطلب هستند. امروزه بسیاری از شرکتها و کسب و کارها برای دستیابی به سود بیشتر در تلاشاند که دامنه فعالیت خود را گسترده کنند و با افزایش تولید و فروش محصولات خود در بازارهای پر رقابت حضور جدی داشته باشند. به همین منظور با استفاده از روشهای مختلف اقدام به فروش محصولات خود میکنند در یکی از این روشها شرکت از طریق ایجاد ارتباط با فروشندگانی که در مناطق هدف هستند اقدام به فروش محصولات خود به صورت امانی میکنند. در این روش فروشنده یا واحد تجاری به نمایندگی از طرف شرکت اقدام به فروش محصولات میکند. این روش فروش را در اصطلاح حقالعمل کاری و مدیریت امور مالی آن حسابداری حقالعمل کاری مینامند. با ادامه این مقاله با ما همراه باشید تا بیشتر با حسابداری حقالعمل کاری و نکات مهم مربوط آن آشنا شویم.
حق العمل چیست؟
حق العمل همانطور که از ترجمه لفظی آن مشخص است به معنی حقی است که بابت انجام یک کار مشخص دریافت میشود، برای این مفهوم مواردی چون مزدکار و کارمزد نیز به کار میرود. در واقع میتوان گفت حقالعمل به مبلغی گفته میشود که جهت فروش کالا از صاحب آن دریافت میشود. حق العمل و حق العمل کاری از اصطلاحات مهم علوم حسابداری هستند. همچنین یک بخش کلی با موضوع حسابداری حق العمل کاری در این حوزه که در ادامه این مقاله بیشتر با آن آشنا خواهیم شد.
حق العمل کاری چیست؟
امروزه بسیاری از شرکتها و کسب و کارهای بزرگ برای توسعه و گسترش حیطه فعالیت خود از روشهای مختلفی برای فروش کالا و محصولات خود استفاده میکنند. این روشها میتواند فروش مستقیم کالا به خریدار یا فروش غیر مستقیم محصولات باشد. از روشهای مستقیم فروش محصولات میتوان به ایجاد واحدهای تجاری و شعب متعدد در نقاط مختلف اشاره کرد اما چنین کاری نیازمند سرمایه گذاریهای کلان، استقرار نیروهای انسانی و هزینههای جانبی زیادی است که ممکن است توجیه اقتصادی نداشته باشد به همین منظور بسیاری از شرکتهای بزرگ و کسب و کارهای مطرح از طریق ایجاد ارتباط با فروشندگان کالا در مناطق هدف، اقدام به فروش محصولات خود در آن مناطق میکنند.
به این ترتیب شرکتها بر اساس قرار دادی محصولات خود را به صورت امانت در اختیار یک شخص حقیقی یا حقوقی قرار میدهد تا آن شخص به نمایندگی از طرف شرکت محصولات را به فروش برساند. به زبان ساده حق العمل کاری، وکالت برای انجام امور تجاری میباشد. اما این تعریف تنها برای درک مفهوم کلی حق العمل کاری است و نمیتوان آن را تعریف دقیق و کاملی دانست. برای حق العمل کاری تعریفهای زیادی وجود دارد که در ادامه آنها را برسی میکنیم.
حق العمل کاری یک نوع قرارداد با رضایت طرفین معامله میباشد که بین شخص حقالعمل کار (نماینده فروش) و آمر (شرکت فروشنده کالا) منعقد میشود. در طی این قرارداد حقالعمل کار به نمایندگی از طرف شرکت فروشنده معاملهای را انجام میدهد. به طور کلی حقالعمل کاری به قراردادی گفته میشود که در آن یک شخص وکالت یا نمایندگی محصولات شرکت فروشنده را بر عهده میگیرد. این شخص می تواند حقیقی یا حقوقی باشد که در این صورت به او حق العمل کار گفته میشود.
مزایای حق العمل کاری
قراردادی که بین آمر (شرکت) و حق العمل کار منعقد میشود برای هر دو طرف معامله مزایایی دارد که منجر میشود هر دو طرف از معامله سود کنند. برای مزیتهایی حقالعمل کاری برای آمر دارد میتوان به توسعه دامنه فعالیت و ایجاد بازارهای گسترده در مناطق مختلف، کنترل نهایی فروش کالای امانی (محصول) و امکان دریافت کالاهایی که توسط حقالعمل کار فروش نرفتهاند اشاره کرد. همچنین از جمله مزایای که این معامله برای حقالعمل کار دارد این است که ریسک فروش نرفتن محصولات متوجه او نمیشود، نیازی به سرمایه اولیه برای خرید محصولات را ندارد و در صورت افت قیمت محصولاتی، زیانی متحمل نمیشود.
حق العمل کار کیست؟
طبق توضیحاتی که در بخش قبل ارائه شد یکی از روشهای غیر مستقیم فروش کالا، حق العمل کاری است که در آن شخصی تحت عنوان حق العمل کار نمایندگی فروش محصولات یک شرکت یا کسب و کار بزرگ را بر عهده میگیرد. به عبارت سادهتر به شخصی که حقالعمل کاری را انجام میدهد حقالعمل کار گفته میشود. همچنین طبق ماده ۳۵۷ قانون تجارت در ایران حقالعمل کار به کسی گفته میشود که با نام و اعتبار خود ولی به حساب شرکت فروشنده کالا معامله میکند و بابت انجام این کار حقالزحمه خود را دریافت میکند. در واقع حقالعملکار در مقابل خدمات و معاملاتی که انجام میدهد، اجرتی را از طرف شرکت دریافت میکند. در بیشتر موارد، در یک معامله خریدار حتی نام شرکت اصلی را هم نمیداند و معامله را کاملاً با حقالعملکار انجام میدهد.
وظایف و مسئولیتهای حق العمل کار چیست؟
قراردادی که بین حقالعمل کار و آمر بسته میشود حقالعمل کار را ملزم به انجام وظایف و مسئولیتهایی میکند که در این بخش با این وظایف آشنا خواهیم شد.
- حق العمل کار وظیفه دارد دستوراتی که از طرف شرکت به او داده میشود را انجام دهد.
- در صورت نیاز تمام معاملاتی که حق العمل کار انجام میدهد باید با نام خودش باشد.
- حق العمل کار باید شرکت را از جریان معاملات خود آگاه کند به ویژه هنگامی که معاملهای انجام شده باشد.
- حق العمل کار وظیفه دارد در صورت نیاز محصول به بیمه، آن را طبق قوانین شرکت بیمه کند.
- اگر محصولی که مورد معامله قرار میگیرد معیوب باشد، حق العمل کار موظف است این مورد را به شرکت گزارش دهد. همچنین مسئولیت دارد که اقدامات لازم برای محافظت و نگهداری از محصول را انجام دهد تا در صورت لزوم محصول را به شرکت مرجوع کند.
- درصورتیکه حق العملکار مقصر شناخته شود باید از عهده کلیه خساراتی که وارد نموده است برآید.
- درصورتیکه حق العملکار محصولی را به قیمت کمتر از آن چیزی که آمر تعین کرده است بخرد یا بیشتر از آن قیمتی که تعیین شده است به فروش برساند. در این صورت حق العمل کار حق استفاده از تفاوت قیمت محصول را نداشته و باید آن را به حساب آمر برگشت دهد.
- هرگاه حق العملکار بدون رضایت آمر(شرکت) محصول را به صورت نسیه یا قسطی به خریدار بفروشد. در صورت به وجود آمدن هرگونه ضرر یا زیان، اثرات آن متوجه حق العمل کار خواهد بود مگر اینکه آمر به این کار راضی باشد.
مزایای حق العمل کاری کدام است ؟
از مهمترین مزایایی که برای تنظیم قرارداد حق العمل کاری میتوان متصور بود، مواردی هستند که در ادامه به آنها اشاره خواهیم کرد:
- اعتبار بالای حق العمل کار در مقایسه با آمر در زمینه موضوع معامله
- نداشتن اطلاعات و تخصص لازم در زمینه عقد قرارداد و یا موضوع مورد معامله
- تمایل آمر به فاش نشدن نام و اطلاعات هویتی خود
- نداشتن شرایط حضور در جلسه معامله از نظر زمان و حضور در شهر محل عقد قرارداد
قرارداد حق العمل کاری چگونه منعقد می شود ؟
قرارداد حق العمل کاری یکی از قراردادهای مندرج در قانون کار است. طبق ماده 357 قانون تجارت، حق العمل کاری خدمتی محسوب می شود که در آن یکی از طرفین(آمر) مجوز انجام معاملات را به دیگری (حق العمل کار) می دهد؛ در نتیجه منعقد شدن این قرارداد، حق العمل کار به اسم خود ولی به حساب شخص دیگری که همان آمر است معامله ای را انجام می دهد. ذکر این نکته مهم است که نفع و ضرر این معامله متوجه آمر خواهد بود.
انواع قرارداد حق العمل کاری کدام است؟
در این قسمت به انواع قرارداد حق العمل کاری اشاره خواهیم کرد که عبارتند از:
- حق العمل کاری فروش
- حق العمل کاری خرید
- حق العمل کار حمل و نقل
- کارگزار گمرکی
تمدید قرارداد حق العمل کاری
تمدید قرارداد حق العمل کاری با تنظیم یک متمم که بیانگر تمدید مدت و احتمالا مبلغ حق العمل است امکان پذیر خواهد بود.
انقضای قرارداد حق العمل کاری در چه صورت رخ می دهد؟
قرارداد حق العمل کاری در صورت بروز دادن موارد زیر، منقضی خواهد شد:
- عزل حق العمل کار
- استعفای حق العمل کار
- فوت حق العمل کار یا آمر
- لغو قرارداد حق العمل کاری
- وقوع شرط فاسخی که قرارداد حق العمل کاری بر آن معلق بوده
- محال شدن اجرای موضوع حق العمل کاری به خاطر دلایل خارج از اراده طرفین
- انحلال شخص حقوقی که یکی از طرفین حق العمل کاری است
- پایان مدت قرارداد حق العمل کاری
اصطلاحات حق العمل کاری
حق العمل کاری یکی از انواع معاملات تجاری است در قانون تجارت برای آن اصطلاحات خاصی وجود دارد. در این بخش از مقاله با اصطلاحات مهمی که در حسابداری حقالعمل کاری وجود دارد آشنا خواهیم شد. هم شرکت فروشنده محصول و هم حقالعمل کار باید نسبت به اصطلاحات حسابداری حقالعمل کاری آگاهی کامل داشته باشند. برخی از این اصطلاحات شامل موارد زیر میشود.
آمر: به شرکت یا کسب و کاری که برای فروش محصولات خود در مناطق مختلف با یک حقالعمل کار معامله میکند آمر گفته میشود. در واقع آمر طبق قراردادی محصول خود را در اختیار حقالعمل کار قرار میدهد.
کالای امانی: به کالایی که از طرف شرکت (آمر) برای حقالعمل کار ارسال میشود کالای امانی گفته میشود. کالای امانی (محصول) در انبار حقالعمل کار نگهداری میشود اما جزو موجودی محصولات حقالعمل کار به حساب نمیآید. کلیه هزینههای مربوط به محصول، بر عهده شرکت است و حقالعمل کار وظیفهای نسبت به پرداخت هزینه در رابطه با محصول ندارد و اگر هزینهای پرداخت کند به حساب شرکت میباشد. همچنین شما میتوانید برای محاسبه هزینههای ناشی از ارسال کالاهای امانی که به شرکتهای دیگر فرستادهاید، از حسابداری کالای امانی استفاده کنید.
کمیسیون: از کمیسیون در قانون تجارت به عنوان به حقالعمل کاری تعبیر شده است و یکی از قراردادهای مهم مندرج در قانون کار است که طبق آن یکی از طرفین (آمر) اجازه انجام معاملات خود را به طرف دیگر (حقالعمل کار) میدهد. در نتیجه انعقاد این قرارداد حقالعمل کار با نام خود معاملهای را انجام میدهد که سود و زیان آن متوجه آمر است.
وکالت: میتوان گفت که وکالت نوع دستکاری شده حقالعمل کاری میباشد که در آن حقالعمل کار در عین حال که به وکالت از طرف آمر معامله میکند تعهدات موکل را نیز در برابر طرف معامله پذیرفته است.
قرارداد حقالعمل کاری: قراردادی میباشد که بین آمر و حقالعمل کار منعقد میشود و طبق آن حقالعمل کار وارد معامله با شخصی میشود که در طرف دیگر معامله قرار دارد.
طرف معامله قرار گرفتن حقالعمل کار: به این معنی میباشد که حقالعمل کار محصولی را که مأمور به فروش آن بوده را خود خریده باشد و محصولی را که مأمور به خرید آن بوده، خود به آمر (شرکت) بفروشد و در مقابل آمر مسئول اجرای تعهدات قرار گیرد.
تفاوت حق العمل کار با دلالی چیست؟
تفاوت بین حق العمل کاری با دلالی با توجه به تعاریف آنها کاملاً واضح است. تفاوت حقالعمل کاری و دلالی این است که یک دلال تنها وظیفه معرفی دو طرف معامله یا گاهاً نگارش معامله را دارد و اصولاً نمیتواند نمایندگی طرفین معامله را بر عهده داشته باشد، اما حقالعمل کار خودش بخشی از معامله و یکی از طرفین معامله نیز است. حقالعمل کار علاوه بر اینکه در برابر طرف مقابل معامله تعهداتی دارد، در برابر آمر نیز مسئولیتهایی خاصی دارد. اما دلال چنین تعهدات و مسئولیتهایی را ندارد.
حق العمل کار گمرک کیست؟
زمانی که شرکت ها و در یک کلام تمام صادر کننده ها و وارد کننده ها می خواهند کار های مربوط به امور گمرکات خود یعنی ترخیص نمودن کالا را انجام دهند، نیاز به برخی اقدامات قانونی دارند، که اصطلاحاً حق العمل کار گمرک نامیده می شود. انجام این کار باید طبق مفاد قانونی انجام شود. برخی از مواردی که شامل الزامات قانونی انجام کار می شود، و خود حق العمل کار را برایتان توضیح خواهیم داد.
تفاوت فروش با حق العمل کاری چیست؟
- در فروش یک محصول مالکیت آن نیز منتقل میشود اما در حقالعمل کاری مالکیت منتقل نمیشود.
- فروش محصول توسط فروشنده با سود و زیان همراه است اما حقالعمل کار، با فروش محصول حقالعمل دریافت میکند.
- در فروش محصول ریسک محصول متوجه خریدار است اما در حقالعمل کاری ریسک متوجه فروشنده اصلی (شرکت) است.
- در فروش مستقیم تمامی هزینههای خرید به عهده خریدار است اما در حقالعمل کاری تمامی هزینهها تا زمان فروش به عهده فروشنده اصلی شرکت است.
حسابداری حق العمل کاری چگونه است؟
همانطور که میدانیم حسابداری علم گسترده است و در مشاغل و کسب و کارهای مختلف کاربردهایی متناسب با نوع آن کسب و کارها دارد. در واقع هرجایی که صحبت از امور مالی میشود حسابداری نیز در آن جا کاربرد دارد. از جمله آنها حقالعمل کاری میباشد. حقالعمل کاری یکی از روشهای فروش محصول به شیوه غیر مستقیم است که در آن حقالعمل کار محصولی را، طی قراردادی که با شرکت دارد در مناطق مشخصی به فروش میرساند. در این بین، از ارسال محصول به حقالعمل کار تا خرید آن توسط خریدار هزینههایی وجود دارد؛ این هزینهها که شامل هزینه ارسال، هزینه بسته بندی، هزینه بیمه، هزینه حقالعمل کار و… میباشد همچنین سود حاصل است فروش محصول نیز در این دسته قرار میگیرد. به عبارتی به مدیریت و کنترل امور مالی و حسابداری در شرکتها از زمان ارسال محصول به دست حقالعمل کار و خرید آن توسط خریدار حسابداری حقالعمل کاری گفته میشود. حسابداری حقالعمل کاری نوعی از حسابداری میباشد که طبق قوانین و مقررات خاصی به مدیریت هزینهها میپردازد. در واقع شرکت برای رساندن محصول به حقالعمل کار متحمل هزینهها و هزینههایی میشود این هزینهها بدون توجه به این که توسط چه کسی انجام شده در حسابداری حقالعمل کاری به دودسته تقسیم میشود.
هزینههای قابل انتقال به محصول: هزینههایی هستند که تا رسیدن محصول به انبار حقالعمل کار محاسبه میشوند و منجر به افزایش قیمت محصول میشوند. این هزینهها در حسابداری حقالعمل کاری به نوعی ماهیت دارایی را دارند و در پایان دوره نسبت به قیمت تمام شده محصولی که فروش رفته و موجودی محصول نزد حقالعمل کار تخصیص مییابند. هزینههای بسته بندی، هزینههای بارگیری، حمل و نقل، بیمه، گمرک و تخلیه بار نمونههایی از این نوع هزینهها هستند.
هزینههای غیر قابل انتقال به محصول: هزینههایی هستند که بعد از رسیدن محصول به انبار حقالعمل کار محاسبه میشوند. این نوع از هزینهها ماهیت دورهای دارند و تنها به بهای تمام شده محصول طی دوره حسابداری تخصیص مییابند؛ هزینهها انبارداری، آگهی و تبلیغات، حقی که حقالعمل کار بابت فروش محصول میگیرد و همچنین هزینه تعمیر محصول نمونههایی از این نوع هزینهها هستند.
تمایز بین هزینهها قابل انتقال و غیر قابل انتقال به محصول از آن جهت اهمیت دارد که در محاسبه قیمت تمام شده محصول در پایان دوره تأثیر گذار است. هزینههای قابل انتقال بخشی از قیمت تمام شده محصول را تشکیل میدهند و باید نسبتی از این هزینهها به موجودی محصول در پایان دوره تخصیص یابد، اما در عوض هزینههای غیر قابل انتقال تنها به قیمت تمام شده محصول در طی دوره سرشکن شده و به موجودی محصول در پایان دوره تخصیص نمییابد.
انواع حسابها در حسابداری حق العمل کاری کدام است؟
نوع حسابها و نحوه انجام حسابداری حقالعمل کاری باید به نحوی باشد که در پایان دوره مالی مواردی از قبیل سود و زیان حاصل از فروش محصول، مانده طلب یا بدهی حقالعمل کار، موجودی محصول در انبار حقالعمل کار و… را به وضوح نشان دهد. به همین منظور برای ثبت عملیات مربوط به حسابداری حقالعمل کاری در دفاتر حسابداری شرکت از حسابهای مختلفی استفاده میشود که عبارتاند از:
حساب محصول: این حساب به عنوان حساب عملکرد و سود و زیان به شمار میرود و برای ثبت کلیه فعالیتهای مرتبط با محصول به کار میرود بدین ترتیب قیمت تمام شده محصول ارسالی به حقالعمل کار و هزینههای انجام شده توسط شرکت یا حقالعمل کار تحت عنوان بدهکار ثبت شده و فروشهای انجام شده به عنوان بستانکار ثبت میشود. در واقع میتوان گفت که مانده حساب محصول، سود و زیان حاصل از قرارداد بین شرکت و حقالعمل کار را نشان میدهد.
حساب جاری حقالعمل کار: این حساب یک حساب شخصی است و باقی مانده آن نشان دهنده حساب بین شرکت و حقالعمل کار است. زمانی که محصول توسط حقالعمل کار به فروش میرسد این حساب بدهکار شده و هنگام پرداخت هزینهها مرتبط با محصول و همچنین ارسال وجه از طرف حقالعمل کار به شرکت این حساب بستانکار میشود.
حساب موجودی محصول: در صورتی که در پایان دوره مالی تعدادی از محصولات به فروش نرسیده باشد و در انبار حقالعمل کار باقی مانده باشد در این صورت از حساب محصول خارج شده و در حساب موجودی محصول ثبت میشود. این موجودی محصول، ابتدای دوره مالی بعد دوباره در حساب محصول ثبت میشود. حساب موجودی محصول در ترازنامه شرکت به عنوان دارایی جاری شناسایی و گزارش میشود.
حساب محصول ارسال: این نوع حساب، یک حساب موقت میباشد که هنگام ارسال محصول برای حقالعمل کار بستانکار میشود و در پایان دوره مالی، مانده این حساب به حساب خلاصه سود و زیان منظور میشود.
نرم افزار حسابداری حق العمل کاری
حسابداری یکی از علوم کاربردی است که در بیشتر سازمانها، شرکتها و کسب و کارها کاربرد فراوانی دارد. امروزه با توجه به گسترش و رونق کسب و کارها، نیازهای حسابداری فراتر از حد معمول رفته و تنها با وجود یک حسابدار نمیتوان همه امور مالی و حسابداری را درستی انجام داد به همین منظور با پیشرفت حوزههای مختلف از جمله برنامه نویسی، نرمافزارهای حسابداری پیشرفتهای متناسب با نوع کسب و کارهای مختلف طراحی و ساخته شد.
این نرم افزارهای حسابداری با امکانات قابل توجهی که داشتند در مدت زمانی کوتاهی در بسیاری از سازمانها، شرکتها و کسب و کارها استفاده شدند. یکی از بخشهای مهم شرکتها و کسب و کارها که نیاز ویژهای به نرم افزار حسابداری دارد بخش فروش میباشد. شرکتها و کسب و کارها برای فروش محصولات خود از شیوههای مختلف فروش استفاده میکنند یکی از این شیوهها حقالعمل کاری میباشد و مدیریت مالی و امور حسابداری مربوط به آن از اهمیت بالایی برخوردار است.
به همین منظور نرم افزار حسابداری حق العمل کاری با مدیریت و کنترل امور مالی در بخش فروش دغدغه بسیاری از شرکتها و کسب و کارها را رفع کرده است. نرمافزار حسابداری حقالعمل کاری با ساده سازی فرایندهای حسابداری کنترل دقیقی بر مدیریت امور مالی در اختیار شرکتها و کسب و کارها قرار میدهد همچنین با محاسبه، تحلیل دادهها و ارائه گزارشهای کاربردی از حسابها، صورتهای مالی و… باعث بهبود فعالیتهای مالی شرکت میشود. در چند سال اخیر شاهد عرضه انواع نرمافزارهای حسابداری بودهایم که هر کدام با مزایا و معایبی همراه بودند اما یکی از نرمافزارهای حسابداری که متناسب با رشد و توسعه کسب و کارها همچنان مورد انتخاب بسیاری از سازمانها، شرکتها و کسب و کارهای مختلف بوده، نرمافزار حسابداری محک میباشد. نرمافزار حسابداری محک با ایجاد بستری امن و دارابودن امکانات پیشرفته، توانسته پاسخگوی تمام نیازهای مالی و حسابداری سازمانها، شرکتها و کسب و کارها باشد.
استاندارد حسابداری حق العمل کاری ، مهارتی که باید آموخت
همانطور که در این مقاله اشاره شد، امروزه یکی از روشهای فروش محصول در مناطق مختلف استفاده از روش حقالعمل کاری است. روشی که در آن یک شرکت با یک شخص حقیقی یا حقوقی (حقالعمل کار) برای فروش محصولات خود معاملهای انجام میدهد. در این معامله حق العمل کار در قبال دریافت هزینهای (حقالعمل) به نمایندگی از طرف شرکت محصولات او را به فروش میرساند. شرکتها با استفاده از روشهای حسابداری حقالعمل کاری تمام امور مالی مربوط به این معامله را از زمان ارسال محصول به دست حقالعمل کار و خرید آن توسط خریدار مدیریت و کنترل میکنند.
در این مقاله در مورد حق العمل کاری، حسابداری حق العمل کاری و نرم افزار حسابداری حق العمل کاری و سایر نکات مهم در این خصوص توضیحاتی ارائه شد. امروزه بسیاری از شرکتها و کسب و کارها برای مدیریت امور مالی خود از جمله حسابداری حقالعمل کاری به نرم افزار حسابداری حق العمل کاری نیاز دارند که بتواند پاسخگویی نیازشان باشد.
نرم افزار حسابداری محک با امکانات و قابلیتهای ویژهای که در اختیار شرکتها و کسب و کارها قرار میدهد کمک میکند تا آنها مدیریت و کنترل دقیقی بر امور مالی و حسابداری خود داشته باشند. شما عزیزان میتوانید جهت خرید یا کسب اطلاعات بیشتر در خصوص نرمافزار حسابداری محک با کارشناسان و مشاورین مجرب گروه نرمافزاری محک تماس حاصل کرده تا بهصورت رایگان اطلاعات تکمیلی را دراینخصوص را دریافت کنید.
منبع: accountingtoday و harwardbusinessreview