مفروضات حسابداری چیست؟ | انواع مفروضات حسابداری کدام‌اند؟

امروزه هر علمی دارای اصول و قواعد خاصی است که پایه و اساس آن را تشکیل می‌دهد و به نوعی منشأ بسیاری از قوانین آن نیز می‌باشد. در علوم حسابداری نیز این اصول و قواعد وجود دارد. در واقع فرض‎های اولیه‎ای که پایه و اساس استانداردها و اصول و قوانین حسابداری را تشکیل می‌دهند، مفروضات حسابداری نام دارند.

فهرست مطالب

به عبارتی می‌توان گفت که مفروضات حسابداری مفاهیم و قواعدی را شامل می‌شود که مبنای تهیه آن اصول حسابداری می‌باشد. همچنین می‌توان گفت هرکدام از این مفروضات حسابداری به نوعی می‌تواند منشأ اصول حسابداری باشد. مفروضات حسابداری در گزارشگری مالی شرکت‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار هستند؛ به عبارت دیگر، این فرضیات حسابداری زبان مشترک بین حسابداران برای ارائه صورت‌ها و گزارش‌های مالی شرکت است.

در واقع هدف ما در این مقاله بررسی و پاسخ به این پرسش‌ها می‌باشد مفروضات حسابداری چیست؟ مفروضات حسابداری شامل چه مواردی می‌باشد؟ مفروضات حسابداری برای شرکت‌های تضامنی به چه صورت است؟ با ادامه این مقاله با ما همراه باشید تا با مفروضات حسابداری و مفاهیم مربوط به آن بیشتر آشنا شویم.

مفروضات حسابداری چیست؟

علم حسابداری نشئت گرفته از اصول، قواعد و روش‌هایی است که بین اکثر حسابداران پذیرفته شده است و همچنین در نرم‌ افزار حسابداری پیاده سازی می‌شود. درواقع می‌توان گفت که اصول حسابداری می‌بایست توسط حسابداران پذیرفته شود. اصول و قواعد پذیرفته شده در علوم حسابداری، مجموعه‌‌ای از مفاهیم و روش‌هایی را شامل می‌شود که توسط اساتید این حوزه برای انجام عملیات حسابداری اعم‌از ثبت، کنترل، گزارش‌گیری و… همچنین تعیین نتایج حاصل از فعالیت‌های مالی شرکت‌ها، پیشنهاد می‌شود و پس از بحث و تجزیه و تحلیل در هیئت تدوین استانداردهای حسابداری مورد تأیید قرار می‌گردد و اجرا می‌شود.

فرض‎های اولیه‎ای که بنیان و اساس استانداردهای حسابداری، اصول و روش‌های حسابداری را شکل می‎دهند، مفروضات حسابداری نام دارند. مفروضات حسابداری مفاهیم و قواعدی است که مبنای تهیه آن اصول حسابداری می‌باشد. در واقع این مفروضات تا حد زیادی بین حسابداران جا افتاده است به طوری که به صورت مشخص بیان نمی‌شوند در واقع فرض بر این می‌باشد که همه حسابداران آن‌ها را پذیرفته و به کار می‌گیرند. از این رو مفروضات حسابداری نیازی به اثبات ندارند.

به طور کلی مفروضات حسابداری منشأ اصول و قواعد حسابداری و مبنای تهیه و تنظیم صورت‌ها و گزارش‌های مالی شرکت‌ها و واحد‌های تجاری می‌باشد. به عبارتی هرکدام از مفروضات حسابداری می‌تواند منشأ اصول حسابداری باشد. مفروضات حسابداری در گزارشگری مالی شرکت‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار هستند؛ به عبارت دیگر، این فرضیات حسابداری زبان مشترک بین حسابداران برای ارائه صورت‌ها و گزارش‌های مالی شرکت است. به همین منظور آگاهی از این اصول جزو وظایف مهم یک حسابدار است.

انواع مفروضات در حسابداری کدام اند؟

در این بخش با انواع مفروضات حسابداری آشنا خواهیم شد:

فرض تفکیک شخصیت

در این فرض شخصیت مالک سازمان یا شرکت با شخصیت کلی آن سازمان متفاوت در نظر گرفته شده است و حساب‌ها، هزینه‌ها و درآمد‌های شرکت به صورت جداگانه از فعالیت‌های مالی مالک آن شرکت بررسی و تجزیه تحلیل می‌شود و می‌بایست بین آن‌ها تمایز قائل شد. حتی در شرایطی که شرکت توسط مالک اداره می‌شود. به عنوان مثال، اگر فردی دارای چهار شرکت باشد، شخصیت هر شرکت از لحاظ حساب‌ها و صورت‌های مالی جداگانه مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار می‌گیرد و هیچ یک از اموال شخصی، حساب‌ها و درآمد‌های مالک در دارایی‌های شرکت ثبت نمی‌شود همچنین مالک یک شرکت نمی‌تواند هزینه‌های جاری زندگی خود را از طریق شرکت پرداخت نماید. زیرا شرکت‌ها شخصیت مالی متفاوت از شخصیت مالی مالک شرکت دارد.

در واقع حسابدار به هر واحد تجاری به عنوان یک شخصیت مستقل نگاه می‌کند و فعالیت‌های حسابداری را برای آن شخصیت انجام می‌دهد. به طور کلی فرض تفکیک شخصیت به این موضوع اشاره می‌کند که شخصیت حسابداری شرکت از شخصیت حقیقی مالک آن شرکت مستقل و جدا می‌باشد. فرض تفکیک شخصیت مرز مشخص می‌کند که چه اطلاعاتی باید در صورتهای مالی و گزارش‌ها منعکس شود. باید توجه داشت که شخصیت حسابداری قادر است که دارایی‌ها و اموال را تحت مالکیت خود درآورد و در برابر این دارایی‌ها تعهداتی داشته باشدبه عبارتی می‌توان گفت که فرض تفکیک شخصیت یکی از مفاهیم حسابداری است و ساختار قانونی جداگانه‌‌ای ندارد به همین منظور در محاکم قانونی هیچ کاربردی ندارد.

فرض دوره مالی

وجود اطلاعات مالی شفاف از ارکان مهم در تصمیم گیری مدیران بوده و در رشد و توسعه اقتصادی شرکت تأثیر بسیار زیادی دارد. اگر چه این اطلاعات مالی را از منابع مختلفی می‌توان استخراج کرد اما در حال حاضر صورت‌های مالی هسته اولیه گزارشگری مالی شرکت را تشکیل می‌دهد و حسابداران مسئول تهیه و ارائه این صورت‌های مالی هستند. در واقع گزارش گری مالی شامل اطلاعات طبقه‌بندی‌شده درباره وضعیت مالی، عملکرد و انعطاف‌پذیری شرکت می‌باشد. تجزیه و تحلیل این اطلاعات به مدیران در بررسی و تحلیل وضع مالی شرکت کمک زیادی می‌کند. جهت بررسی وضعیت واحد‌های مختلف تجاری از نظر میزان سود و زیان، مدت فعالیت آن‌ها را به دوره‌های کوتاه مدت زمانی تقسیم می‌کنند که به هر کدام از آن‌ها، دوره مالی می‌گویند. دوره‌های مالی متناسب با نیاز واحد تجاری به دوره‌های ماهانه، سه ماهه، شش ماهه و سالانه تقسیم می‌شوند. یک حسابدار درآمدها و هزینه‌های یک شرکت را برای دوره مالی مشخصی ثبت می‌کند و براساس سود و زیان محاسبه شده آن دوره، عملکرد شرکت را ارزیابی و به مدیران گزارش می‌دهد. در واقع به کمک گزارش‌های حاصل از یک دوره مالی تصمیم‌های مالی مهمی در یک شرکت اتخاذ می‌شود. به عنوان مثال بانک‌ها و مؤسسات مالی و اعتباری برای اعطای وام به شرکت‌ها به گزارش‌های مالی شرکت‌ها در دوره‌های مشخص نیاز دارند.

فرض تداوم فعالیت

منظور از تداوم فعالیت یک شرکت، ادامه دار بودن فعالیت آن شرکت می‌باشد که از منظر دانش حسابداری از موضوعات مهمی است که با شکل گیری شرکت و ماهیت آن ارتباط تنگاتنگی دارد. بر همین اساس به طور کلی فرض بر این است که واحد تجاری یا شرکت برای یک دوره زمانی نامحدود تشکیل می‌شود. و درنتیجه عملیات و فعالیت‌های مالی آن تداوم خواهد داشت و در آینده قابل پیش بینی خواهد بود. مگر اینکه شواهدی مبنی بر عدم تداوم فعالیت برای آن شرکت وجود داشته باشد.

درواقع فرض تداوم فعالیت بدین معنا می‌باشد که در صورت نبود شواهد عدم فعالیت، فرض می‌شود شرکت تا آیند‌ه‌ای نامعلوم به فعالیت‌های خود ادامه خواهد داد، این آینده، تا زمانی است که شرکت بتواند به برنامه‌ها و قراردادهای خود عمل کند. چنانچه مشخص شود یک شخصیت حسابداری، تداوم فعالیت ندارد؛ در این صورت تغییر روش حسابداری و گزارشگری برای آن شخصیت مناسب بخواهد بود. به طور کلی حسابداری شخصیت‌هایی که در فعالیت خود تداوم ندارند معمولاً در مباحث حسابداری پیشرفته مطرح می‌شود.

فرض واحد اندازه گیری

ازآنجاکه پول مقیاسی مشترک در سنجش و اندازه گیری معاملات است، در حسابداری نیز برای ارزیابی و گزارشگری اطلاعات مالی از این مقیاس استفاده می‌شود در ایران، مبادلات در قالب ریال صورت می‌گیرد. فرض واحد پولی بدین معنی است که کلیه فعالیت‌های مالی، عملیات و معاملات یک شرکت باید برحسب واحد پول اندازه گیری و گزارش شود. زیرا پول مقیاس مشترک اندازه گیری ارزش در همه مبادلات و فعالیت‌های اقتصادی می‌باشد.

فرض واحد پولی یا اندازه گیری به حسابداران اجازه می‌دهد تا مبادلات و فعالیت‌های اقتصادی را در قالب واحد ریال که فرض می‌شود دارای قدرت خرید ثابت است اندازه گیری کنند. در صورت وجود تورم، رکود یا تغییر در قدرت خرید ریال، استفاده از ریال به عنوان یک واحد اندازه گیری در گزارشگری مالی، باعث ایجاد سؤالاتی در اذهان مردم خواهد شد. یکی از راه‌های معمول برای پاسخ به سؤال، این است که ریال می‌بایست بابت تغییرات صورت گرفته در قدرت خرید عمومی، تعدیل گردد.

فرض تعهدی

فرض تعهدی یکی از مهم‌ترین مفروضات حسابداری است که رشد و توسعه حسابداری تا حد زیادی مدیون این فرض است. بر اساس فرض تعهدی، درآمدها به محض تحقق و هزینه‌ها به محض تحمیل، می‌بایست بدون توجه به زمان دریافت و پرداخت وجه، شناسایی و در سیستم و دفاتر حسابداری ثبت شوند. در واقع فرض تعهدی در مقابل فرض نقدی قرار دارد. در فرض نقدی هرگونه دریافت وجه توسط شرکت که از سمت صاحبان شرکت و یا به صورت وام نباشد به عنوان درآمد برای شرکت محسوب می‌شود و هرگونه پرداخت وجهی که توسط شرکت صورت پذیرد به عنوان هزینه تلقی خواهد شد.

اما در فرض تعهدی زمان وصول وجه مورد توجه قرار نمی‌گیرد بلکه زمان تحقق درآمد، شناسایی و ثبت آن اهمیت دارد. همچنین در این فرض، شناسایی و ثبت هزینه‌ها، زمانی انجام می‌شود که هزینه‌ها تحقق یابند و هنگامی که کالا یا محصولی دریافت می‌گردد یا خدمتی انجام می‌شود، معادل بهای تمام شده کالا یا خدمت انجام گرفته، بدهی قابل پرداخت برای شرکت ایجاد می‌شود. به طور کلی در حسابداری، ثبت فعالیت‌ها و معاملات مالی بدون در نظر گرفتن چگونگی و نحوه گردش پول انجام می‌شود. در واقع، چگونگی دریافت وجه نقد نباید در شناسایی درآمدها و هزینه‌ها در یک شرکت تأثیر داشته باشد. درنتیجه فرض تعهدی در حسابداری به عنوان یکی از فرض‌های مهم و زیربنایی مطرح شده است.

مفروضات حسابداری در شرکت تضامنی

شرکت تضامنی نوعی شرکت است که برای انجام امور تجاری بین چند نفر با مسئولیت تضامنی تشکیل می‌شود. اگر دارایی شرکت برای پرداخت بدهی‌های شرکت کافی نباشد، هر یک از شرکا شرکت مسئول پرداخت تمام بدهی‌های شرکت هستند. به عبارتی بسیاری از فعالیت‌های تولیدی، بازرگانی و خدماتی که در جامعه به عنوان یکی از اشکال حقوقی قانون تجارت به ثبت نرسیده‌‌اند از نظر قوانین کشور فعالیتی تضامنی محسوب می‌شوند و مسئولیت شرکا در قبال اشخاص ثالث نامحدود است. بعد از توافق شرکا برای تشکیل شرکت تضامنی، ابتدا یک حساب جاری به نام شرکت افتتاح می‌شود و سرمایه نقدی به آن حساب واریز می‌شود.

بعد از واریز وجوه نقدی و ارزیابی دارایی‌های غیر نقدی به ارزش متعارف، شرکا از بین خود، مدیر یا مدیرانی انتخاب می‌کنند و به همراه کلیه مدارک لازم برای تأسیس شرکت به اداره ثبت شرکت‌ها مراجعه و بعد از طی مراحل قانونی، شرکت را به ثبت می‌رسانند. هر نوع تغییر در سرمایه شرکت باید در شرکت نامه منعکس شود و در اداره ثبت شرکت‌ها به ثبت برسد، به همین منظور هر یک از شرکا دارای حساب جاری و حساب برداشت مخصوص به خود هستند. سهم سود و زیان هر یک از آن‌ها به حساب جاری منتقل می‌شود. همچنین در شرکت‌های تضامنی علاوه بر حساب شرکا، حساب‌های دیگری نیز وجود دارد که در آن‌ها معمولاً عملیات جاری شرکت‌های تضامنی منعکس می‌شود این حساب‌ها عبارت‌اند از: حساب جاری شرکا، حساب برداشت شرکا، حساب وام شرکا.

حساب جاری شرکا

حساب جاری شرکا، نوعی حساب است که به منظور ثبت دریافتی‌ها و پرداختی‌های شرکا شرکت مورد استفاده قرار می‌گیرد. در واقع این نوع حساب، تبادل مالی که بین شرکت و شرکا رخ می‌دهد را برای حسابدار روشن می‌کند. زمانی که گردش حساب شرکا در شرکت زیاد شود، افزایش تورم رخ خواهد داد. همچنین شرکت‌ها برای پنهان کردن بخشی از درآمد‌های خود که باعث ورود و خروج نقدینگی می‌شوند، از حساب جاری شرکا استفاده می‌کنند.

حساب برداشت شرکا

حساب برداشت حسابی است که به نام هر یک از شرکا باز می‌شود و هر یک از شرکا در طی دوره‌های مالی در قسمت بدهکار این حساب ثبت می‌شوند. حساب برداشت شرکا یک حساب موقت است که در پایان دوره مالی، مانده آن به حساب جاری شرکا منتقل می‌شود.

حساب وام شرکا

در بعضی مواقع ممکن است شرکت به وجوه نقد نیاز پیدا کند و این وجوه نقد از طریق یکی از شرکا شرکت تأمین شود. به همین منظور شریک وامی را در اختیار شرکت قرار نی دهد و هر ساله به خاطر وامی که به شرکت داده است، مبلغی به عنوان سود وام از شرکت دریافت می‌کند. مبلغی که به عنوان وام از طرف شرکا به شرکت داده می‌شود در حسابی به نام حساب وام شرکا ثبت می‌شود، این نوع حساب یکی از حساب‌های پرداختی شرکت است.

سودی که به وام تعلق می‌گیرد، در حساب وام شرکا ثبت نمی‌شود بلکه در حساب جداگانه و یا در حساب جاری شرکا ثبت می‌شود. علاوه بر این ممکن است شرکت از وضعیت مالی مناسبی برخوردار باشد و شرکا نیاز به وام داشته باشند، در صورت، وام دریافتی توسط هر یک از شرکا، در قسمت بدهکار حساب وام شرکا ثبت می‌شود. در واقع بدهی شرکت به شرکا به عنوان بدهی، و طلب شرکت از شرکا به عنوان دارایی در ترازنامه شرکت گزارش می‌شود.

اصول حسابداری چیست؟

علاوه بر مفروضات حسابداری، برای ثبت و گزارشگری مالی، به اصول، قواعد و دستورالعمل‌های روشن‌تری نیاز است این دستورالعمل‌ها اصول حسابداری نام دارد که در مقایسه با مفروضات حسابداری، به صورت کاربردی و اجرایی می‌باشند. درواقع می‌توان گفت که چهار چوب اولیه و زیربنایی علوم حسابداری به وسیله مفروضات حسابداری شکل می‌گیرد و سپس به وسیله این اصول و قواعد به صورت عملی اجرایی می‌گردد. به طور کلی اصول حسابداری شامل موارد زیر است.

• اصل بهای تمام شده: بر اساس اصل بهای تمام شده، معاملات حسابداری در زمان وقوع به بهای تمام شده در دفاتر حسابداری ثبت می‌شوند. این بهای تمام شده در واقع مبلغی است که نشان دهنده ارزش دارایی‌های به دست آمده در معاملات عادی بوده و مبتنی بر حدس و گمان نمی‌باشد همچنین مبالغ اضافی که به علت خرید‌های نسیه و مدت دار پرداخت می‌شود جزو بهای تمام شده محسوب نمی‌شوند. به‌مرور زمان که ارزش این دارایی‌ها دچار تغییر می‌شود، اما این تغییر ارزش، در بهای تمام شده دارایی بی‌اثر می‌باشد. علاوه بر این کاربرد اصل بهای تمام شده به دارایی‌ها محدود نمی‌شود، بلکه در محاسبه بدهی‌ها و هزینه‌ها نیز از آن استفاده می‌شود.
• اصل تطابق: بر اساس اصل تطابق، هزینه‌های انجام شده به منظور کسب درآمد، باید در حساب دوره‌ای که درآمد در آن کسب شده ثبت شود. درواقع سود هر دوره متفاوت از درآمدهای کسب شده و هزینه‌های متحمل شده برای کسب درآمد در همان دوره می‌باشد. مطابق اصل تطابق بسیاری از هزینه‌هایی که در دوره جاری انجام می‌شود به دلیل داشتن منافعی در آینده به عنوان دارایی در دفاتر و صورت‌های مالی ثبت می‌شوند.
• اصل تحقق در آمد: طبق اصل تحقق درآمد، درآمد زمانی شناسایی خواهد شد که فرایند کسب سود کامل شده و مبادله‌ای انجام گرفته باشد. درواقع کامل شدن فرایند کسب سود زمانی اتفاق می‌افتد که فروش، دریافت وجه، انتقال مالکیت از فروشنده به خریدار و … انجام شده باشد.
• اصل افشاء کامل: بر اساس اصل افشاء کامل شرکت‌ها موظف هستند کلیه فعالیت‌ها و اطلاعات مالی خود را به بهترین وجه در صورت‌ها و گزارش‌های مالی وارد کنند. در واقع تمام اطلاعاتی که عدم افشای آن‌ها در گزارش‌های مالی موجب شود که این گزارش‌ها گمراه کننده باشد، لازم است به بهترین وجه افشاء گردد. به طور کلی تمام اطلاعاتی که منجر به تغییر در تصمیم‌گیری‌ها شود می‌بایست افشاء شود مگر اینکه هزینه تهیه این اطلاعات، بیش از منافع حاصل از به‌کارگیری اطلاعات باشد .

سخن پایانی

همان‌طور که در ابتدای مقاله اشاره کردیم مفروضات حسابداری مجموعه‌‌ای از مفاهیم و قواعدی است که پایه و اساس اصول حسابداری را تشکیل می‌دهد. در واقع فرض بر این می‌باشد که همه حسابداران آن‌ها را پذیرفته و به کار می‌گیرند. مفروضات حسابداری در گزارشگری مالی شرکت‌ها نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار هستند و در تصمیم گیری‌هایی مدیران شرکت تأثیر بسیار زیادی دارند.

مفروضات حسابداری به انواع مختلفی تقسیم می‌شود که عبارت‌اند از: فرض تفکیک شخصیت، فرض دوره مالی، فرض تعهدی، فرض تداوم فعالیت و فرض واحد اندازه گری. همچنین علاوه بر مفروضات حسابداری، برای ثبت و گزارش فعالیت‌های مالی، نیاز به اصول و قواعد خاصی نیاز است این دستورالعمل‌ها در واقع اصول حسابداری نام دارد. به عبارتی می‌توان گفت که اساس اولیه و زیربنایی علوم حسابداری به وسیله این مفروضات تعیین می‌شود و سپس به وسیله این دستورالعمل‌ها به صورت عملی اجرایی می‌گردد.

منبع : wallstreetmojo و accountingtools