اشخاص حقیقی و حقوقی در حسابداری

اشخاص حقیقی و حقوقی در حسابداری از جمله مباحث مهم و پراهمیت می‌باشد که موضوعاتی چون پرداخت مالیات و اظهار نامه مالیاتی را در بر می‌گیرد. هدف ما در این مقاله پاسخ به این سؤالات می‌باشد: اشخاص حقیقی و حقوقی چه کسانی هستند؟ اشخاص حقیقی و حقوقی در حسابداری به چه صورت می‌باشد؟ حسابداری مالیاتی اشخاص حقیقی و حقوقی چگونه است؟ تفاوت اشخاص حقیقی و حقوقی در حسابداری چیست ؟ در ادامه این مقاله از گروه نرم افزار حسابداری محک با ما همراه باشید تا با اشخاص حقیقی و حقوقی در حسابداری و نکات مهم مربوط به آن بیشتر آشنا شویم.

فهرست مطالب

اشخاص حقیقی چه کسانی هستند؟

شخص حقیقی، شخص طبیعی نیز نامیده می‌شود و در واقع فردی است که در قید حیات باشد و با اتکا به شخصیت خود دارای حقوق و تکالیفی است که می‌بایست آن‌ها را اجرا کند. به عبارتی می‌توان گفت که همه انسان‌ها اشخاص حقیقی محسوب می‌شوند و هر انسانی از زمانی که به متولد می‌شود تا زمانی که فوت می‌کند دارای شخصیت حقیقی است. اشخاص حقیقی مدت‌دار هستند به این معنی که وجودشان با تولد شروع می‌شود و از زمان تولد است که این شخص طرف حق قرار می‌گیرد و می‌تواند از حقوق متعددی برخوردار شود. علاوه بر این وجود او با مرگ خاتمه می‌یابد. در واقع انسان با مرگ، شخصیت حقوقی خود را از دست می‌دهد. به طور کلی اشخاص حقیقی دارای ویژگی‌هایی هستند که در ادامه به بررسی آن‌ها می‌پردازیم.

نام و نام خانوادگی

طبق قانون هر فرد می‌بایست دارای یک نام و نام خانوادگی واحد باشد. زمانی که فرد به دنیا می‌آید والدین او می‌بایست برای او نام و نام خانوادگی تعیین کنند. داشتن نام و نام خانوادگی حق هر فرد می‌باشد و به نوعی برای او تکلیف محسوب می‌شود.

اقامتگاه

اقامتگاه مانند نام و نام خانوادگی یکی از ویژگی‌های اشخاص حقیقی است و او را به لحاظ حقوقی به مکان معینی وابسته می‌کند. منظور از اقامتگاه، محلی است که شخص در آنجا سکونت داشته و بخش مهمی از امور او نیز در آن جا انجام می‌شود. طبق قانون هر شخص حقیقی باید یک اقامتگاه داشته باشد داشتن اقامتگاه مزایای زیادی برای اشخاص حقیقی دارد برای نمونه می‌توان گفت که برای رسیدگی به دعاوی در دادگاه‌ها داشتن اقامتگاه ضروری است.

تابعیت

تابعیت یکی از وجوه تمایز بین اشخاص حقیقی است که با محل زندگی فرد و اقامتگاه او ارتباط نزدیکی دارد. درواقع تابعیت یک رابطه‌ی سیاسی، حقوقی میان یک شخص و یک کشور است که اساس حقوق و تکالیف هر فرد است. در اکثر کشورها داشتن تابعیت جزو الزامات است و هر شخصیت حقیقی می‌بایست تابعیت یک کشور را داشته باشد.

اشخاص حقوقی چه کسانی هستند؟

امروزه با پیچیده شدن زندگی‌ها و جوامع، انسان‌ها به منظور زندگی بهتر و ایجاد ارتباطات قوی‌تر به کمک و همکاری یکدیگر نیاز دارند از همین رو به منظور اهداف مختلف گروه‌ها، مؤسسه و یا شرکت‌هایی را تشکیل می‌دهند و از این طریق به انجام فعالیت‌های مختلف می‌پردازند. به دلیل پیچیدگی‌های جوامع انسانی قانون برای این گروه‌ها، شخصیت مستقلی تحت عنوان اشخاص حقوقی تعریف کرده است تا آن‌ها هم دارای حق و تکلیف شوند و از منافع و حمایت‌های قانونی بهره‌مند شوند.

درواقع می‌توان گفت که شخصیت حقوقی نوعی شخصیت تجاری محسوب می‌شود. در بیشتر کشورها برای هر سازمان یا شرکت، شخصیتی حقوقی در نظر گرفته می‌شود. به عبارتی برای اینکه این سازمان‌ها و شرکت‌ها بتوانند به اهداف خود دست پیدا کنند می‌بایست صاحب حق و تکلیف شوند یعنی این امکان برای آن‌ها فراهم می‌شود که اموال مختلف را خریداری کنند و آن را اداره کنند. هنگامی که گروهی از اشخاص که دارای منافع و اهداف مشترک هستند در یک سازمان یا شرکت باشند و قانون برای آنها شخصیت مستقلی قائل شود شخصیت حقوقی ایجاد شده است. شخصیت حقوقی به منظور اهداف مختلف و همچنین فعالیت‌های تجاری پدید می‌آید. برای مثال برخی اشخاص حقوقی به خاطر دستیابی به اهداف مالی ایجاد می‌شوند مانند انواع شرکت‌های تجاری اما برخی دیگر از اشخاص حقوقی به منظور ارائه انواع خدمات ایجاد می‌شوند مانند شهرداری‌ها یا دانشگاه‌ها. شخصیت حقوقی هم مانند شخصیت حقیقی دارای ویژگی‌هایی است که با آنها آشنا خواهیم شد.

آغاز و پایان

شخصیت حقوقی هم مانند شخصیت حقوقی یک آغاز و پایان مشخص دارد. در واقع برای این که شخصیت حقوقی ایجاد شود می‌بایست هدف مشخصی برای ایجاد آن باشد همچنین اشخاص حقوقی به منظور این که صاحب شخصیت حقوقی شناخته شوند باید در مراجع ذی‌ربط ثبت شوند. علاوه بر این اشخاص حقوقی با انحلال و یا ورشکستگی ممکن است که شخصیت حقوقی خود را از دست بدهند. به عبارتی می‌توان گفت پایان شخصیت حقوقی، مانند مرگ یک شخصیت حقیقی به شمار می‌رود.

نام و نشان

یکی از الزامات برای شخصیت‌های حقوقی داشتن نام و نشان معتبر است که به نوعی نشان دهنده هویت آن نیز می‌باشد و در برقراری ارتباط و انجام فعالیت‌های مختلف بیانگر اعتبار آن نیز می‌باشد.

اقامتگاه و تابعیت

اشخاص حقوقی هم مانند اشخاص حقیقی دارای اقامتگاه هستند درواقع اقامتگاه اشخاص حقوقی محل انجام فعالیت آن‌ها است که در آن شخص حقوقی و ارکان مهم آن مانند هیئت مدیره و مدیرعامل و… حضور دارند و تصمیمات مهم در آن جا گرفته می‌شود. همچنین هر شخصیت حقوقی که ایجاد می‌شود می‌بایست دارای تابعیتی باشد. به عبارتی تابعیت هر شخصیت حقوقی تابع کشوری است که اقامتگاه او در آن قرار دارد.

حقوق و تکالیف

همان گونه که شخصیت حقیقی دارای حقوق و تکالیف قانونی مشخصی است شخصیت حقوقی نیز دارای حقوق مشخصی است. در واقع شخصیت حقوقی از همه حق و حقوقی که شخص حقیقی از آن برخوردار است برخوردار می‌باشد به جز مواردی که به طور طبیعی مخصوص انسان است؛ باید به این نکته توجه کرد که شخص حقوقی فرض و اعتبار قانون‌گذار است و بر خلاف شخص حقیقی، در عمل وجود خارجی ندارد. همچنین شخص حقوقی نمی‌تواند خارج از اساس‌نامه خود حقوقی داشته باشد درواقع حقوق و تکالیف هر شخص حقوقی متناسب با اهدافی است که برای او در نظر گرفته شده است.

حسابداری اشخاص حقیقی و حقوقی

حسابداری سیستمی است که با فراهم کردن اطلاعات لازم در زمینه‌های مختلف کمک می‌کند تا اشخاص حقیقی و حقوقی، سرمایه گذاران، مدیران و… در مورد مسائل اقتصادی بهتر بتوانند تصمیم بگیرند. درواقع حسابداری به منظور پاسخگویی به نیازهای انسان به وجود آمده است به همین دلیل با گذر زمان و گسترش فعالیت‌های اقتصادی و پیچیدگی آن، روش‌ها و قوانین حسابداری به منظور رفع این نیازهای اطلاعاتی، توسعه یافته است چرا که اشخاص حقیقی و حقوقی برای تصمیم گیری در مورد توزیع مناسب منابع مالی نیاز به اطلاعات و گزارش‌هایی قابل اتکا دارند. این اطلاعات را به کمک حسابداری می‌توان به دست آورد.

حسابداری، موفقیت اشخاص حقیقی و حقوقی را در تحقق اهداف خود اندازه گیری می‌کند و به آن‌ها کمک می‌کند تا درک کنند که چه مقدار از منابع اقتصادی خود استفاده کنند. در بخش قبل با شخصیت‌های حقیقی و حقوقی آشنا شدیم. به طور کلی شیوه حسابداری اشخاص حقیقی و حقوقی تفاوتی باهم ندارد بلکه مهم‌ترین تفاوت آن‌ها در حسابداری مالیاتی آنهاست.

حسابداری مالیاتی یکی از زیرمجموعه حسابداری می‌باشد که به پرداخت مالیات و نحوه تکمیل اظهارنامه مالیاتی می‌پردازد. امروزه حسابداری مالیاتی یکی از موضوعات مهم حسابداری است که توسط اشخاص حقیقی و حقوقی مانند سازمان‌ها، شرکت‌ها و کسب و کار‌ها استفاده می‌شود و بر روی سود و زیان سرمایه گذاری‌ها، درآمدها، هزینه‌ها و معافیت‌ها تمرکز می‌کند. هدف از حسابداری مالیاتی این است که ورودی یا خروجی منابع مالی مشخص شوند. امور مالیاتی مربوط به اشخاص حقوقی پیچیدگی‌های بیشتری نسبت به اشخاص حقیقی دارد. در حسابرسی امور مالیاتی برای اشخاص حقوقی به دلیل مصرف منابع زیاد و پیچیدگی‌های مالیاتی آن سخت گیری‌های زیادی می‌شود.

حسابداری مالیاتی برای اشخاص حقیقی

بر اساس بندهای ۲ و ۳ ماده ۱ قانون مالیات‌های مستقیم در ایران، هر شخص حقیقی نسبت به درآمدهایی که از ایران یا خارج از ایران کسب می‌کند مشمول پرداخت مالیات است همچنین هر شخص حقیقی مقیم خارج از ایران نیز نسبت به درآمدهایی که در ایران کسب می‌کند مشمول پرداخت مالیات می‌باشد. حسابداری مالیاتی یک شخص حقیقی، مواردی همچون درآمد، معافیت‌های قانونی، سود و زیان سرمایه‌گذاری و… را در بر می‌گیرد. قانون عمومی مالیات شامل بررسی و شناسایی همه منابع مالی است که به مالکیت شخص حقیقی درآمده‌اند. مطابق آیین نامه اجرایی ماده ۹۵ قانون مالیات‌های مستقیم صاحبان کلیه مشاغل (اشخاص حقیقی) در ایران به ۳ گروه، اول دوم و سوم تقسیم بندی شده‌‌اند و هر کدام می‌بایست حقوق و وظایف مربوط به خود را انجام دهند.

گروه اول: اشخاص حقیقی گروه اول، اشخاصی هستند که وظایفی از قبیل تسلیم اظهارنامه مالیاتی، نوشتن دفاتر قانونی بر اساس استانداردهای حسابداری و… دارند. این گروه طبق گزارش سازمان امور مالیاتی به لحاظ حجم فعالیت شامل افراد زیر هستند:

• صاحبان کارخانه‌ها و واحدهای تولیدی
• اشخاصی حقیقی که از معادن بهره برداری می‌کنند.
• صاحبان مراکز آموزشی و پرورشی، دانشگاه‌ها و..
• صاحبان مؤسسه‌های حمل و نقل دریایی، زمینی و هوایی
• فروشگاه‌های زنجیره‌ای دارای مجوز فعالیت از وزارتخانه ذی‌ربط
• دارندگان کارت بازرگانی (صادرات و واردات)
• و…

گروه دوم: اشخاص گروه دوم، اشخاص حقیقی هستند که باید نسبت به تهیه و ارائه صورت‌های مالی به اداره امور مالیاتی اقدام کنند همچنین این گروه نیازی به دریافت دفاتر تجاری ندارند. اشخاص حقیقی که در این گروه قرار دارند حجم فعالیت و مجموع درآمد (یک تا سه میلیارد تومان) بیشتر است.

گروه سوم: اشخاص حقیقی که در این گروه قرار می‌گیرند می‌بایست بابت فعالیت‌هایی که انجام می‌دهند خلاصه درآمد و هزینه سالانه خود را همراه با اظهارنامه مالیاتی به اداره امور مالیاتی ارائه کنند. همچنین میزان درآمد حاصل فعالیت این اشخاص کمتر از یک میلیارد تومان در سال است و بسیاری از اشخاص حقیقی در این گروه قرار می‌گیرند.

حسابداری مالیاتی برای اشخاص حقوقی

در حسابداری مالیاتی اشخاص حقوقی مانند حسابداری مالیاتی اشخاص حقیقی می‌بایست درآمد‌ها و منابع مالی شناسایی و محاسبه شوند. اما پیچیدگی‌هایی در پرداخت وجود دارد. همچنین در روند تهیه و ارائه اظهار نامه مالیاتی می‌بایست اطلاعات بیشتری آنالیز شود. به طور کلی از لحاظ قانونی لازم نیست که یک کسب و کار از حسابدار مالیاتی استفاده کند اما سازمان‌ها و شرکت‌های بزرگ به دلیل پیچیدگی‌های مالی از حسابدار مالی استفاده می‌کنند. همچنین سازمان و شرکت‌هایی نیز هستند که باوجوداینکه از پرداخت مالیات معاف هستند باز هم از حسابداری مالیاتی استفاده می‌کنند زیرا که از لحاظ قانونی باید اظهارنامه مالیاتی ارائه دهند.

اظهارنامه مالیاتی اشخاص حقیقی و حقوقی

اظهار نامه مالیاتی، نوعی کارنامه مالی است که هرساله، اشخاص حقیقی و حقوقی که مشمول پرداخت مالیات هستند، به منظور محاسبه مالیات خود، به سازمان مالیاتی کشور ارائه می‌کنند. در حال حاضر تکمیل و ارائه اظهارنامه مالیاتی به صورت الکترونیکی انجام می‌شود و اشخاص حقیقی و حقوقی برای ثبت اظهارنامه مالیاتی خود باید در مدت زمانی که از سوی اداره مالیاتی تعیین می‌شود به سامانه عملیات الکترونیک مالیاتی مراجعه کنند و از آن طریق اقدام به ارسال اظهارنامه مالیاتی خود کنند.

ارائه اظهارنامه مالیاتی یک وظیفه قانونی برای اشخاص حقیقی و حقوقی محسوب می‌شود و در صورتی که آن‌ها در انجام این وظیفه کوتاهی کنند مشمول جریمه‌های مالیاتی و مجازات‌های تعیین شده توسط قانون خواهند شد. امروزه مالیاتی که از اشخاص حقیقی و حقوقی گرفته می‌شود بخش قابل توجهی از درآمد مالیاتی کشور را تشکیل می‌دهد. اشخاص حقیقی طبق قانون تا ۳۱ خرداد ماه هر سال و اشخاص حقوقی حداکثر تا ۴ ماه پس از سال مالیاتی می‌بایست حساب سود و زیان و درآمد و هزینه‌های یک سال گذشته خود را همراه با فهرست سهام‌داران و شرکا و اطلاعات آنان در قالب اظهارنامه مالیاتی به سازمان مالیاتی کشور تسلیم کنند.

در این مطلب با اشخاص حقیقی و حقوقی در حسابداری آشنا شدید

وقتی ما در مورد فردی صحبت می‌کنیم، هدف مشخصی داشته و منظورمان فرد یا افراد مشخصی هستند اما وقتی از لحاظ حقوقی در مورد شخصی صحبت می‌کنیم منظورمان تنها خود آن فرد نیست بلکه شخص از لحاظ حقوقی هم مورد بررسی و ارزیابی قرار می‌گیرد. در این مقاله اشاره کردیم که افراد از لحاظ حقوقی به دو دسته شخصیت‌های حقیقی و شخصیت‌های حقوقی تقسیم می‌شوند. این دو دسته از لحاظ مختلف تفاوت‌ها و شباهت‌هایی با هم دارند. که در این مقاله به بررسی تفاوت اشخاص حقیقی و حقوقی در حسابداری پرداختیم.

اشخاص حقیقی و حقوقی دو مورد از اصطلاحات مهم و پرکاربرد علوم حسابداری هستند. حسابداری اشخاص حقیقی و حقوقی از اهمیت بالایی برخوردار است. نحوه حسابداری اشخاص حقیقی و حقوقی تفاوتی با هم ندارد بلکه مهم‌ترین تفاوت آن‌ها در نحوه پرداخت مالیات و تکمیل و ارائه اظهار نامه مالیاتی است که در این مقاله به صورت کامل به آن پرداخته شد. در صورت نیاز به کسب اطلاعات بیشتر در مورد اشخاص حقیقی و حقوقی در حسابداری می‌توانید از طریق تماس با کارشناسان گروه نرم‌ افزار حسابداری محک اطلاعات تکمیلی در این خصوص را دریافت کنید.

منبع: Elsevier و Taxmanager