حتما این روزها نام شرکت دانش بنیان و عباراتی مثل معافیت مالیاتی شرکت های دانش بنیان را زیاد شنیده‌اید. توسعه فناوری‌های جدید در دهه‌های اخیر و افزایش سرعت فرایند جهانی‌سازی باعث شده تا جوامع مختلف تلاش کنند تا خود را همگام با این پیشرفت نگه دارند. در 50 سال اخیر، پیشرفت‌های اقتصادی متحمل نوعی تغییر شده‌اند که بر مبنای توسعه دانش و اطلاعات استوار است. در یک اقتصاد دانش‌محور، سرمایه و دارایی اصلی دانش است. در چنین اقتصادی، تولید، توزیع و استفاده از دانش، منبع اصلی پیشرفت و ایجاد ثروت تلقی می‌شود.
فهرست مطالب
حالا که اقتصاد قرن 21 بر پایه دانش بنا شده است، چاره‌ای نیست جز اینکه شرکت‌ها و کسب و کارهای دانش بنیان نیز ظهور کنند. اما شرکت دانش بنیان دقیقا چیست؟ چه خصوصیاتی باید داشته باشد؟ و چه مزایا و امتیازاتی برای این نوع شرکت‌ها در نظر گرفته شده است؟ در این نوشته از گروه نرم افزار حسابداری محک به شرح این موضوعات خواهیم پرداخت.
شرکت دانش بنیان چیست؟
منظور از شرکت دانش بنیان شرکتی است که دارایی اصلی آن دانش و فناوری است. طبق ماده 1 قانون حمایت از شرکت‌ها، شرکت دانش بنیان این‌طور تعریف می‌شود: “شرکت‌ها و موسسات دانش بنیان، شرکت‌ها یا موسسات خصوصی یا تعاونی هستند که به منظور هم‌افزایی علم و ثروت، توسعه اقتصاد دانش‌محور، تحقق اهداف علمی و اقتصادی (شامل گسترش و کاربرد اختراع و نوآوری) و تجاری‌سازی نتایج تحقیق و توسعه (شامل طراحی و تولید کالا و خدمات) در حوزه فناوری‌های برتر و با ارزش افزوده فراوان به‌ویژه در تولید نرم‌افزارهای مربوط تشکیل می‌شوند.”
همان طورکه می‌بینید، این شرکت‌ها در زمینه گسترش و توسعه اختراعات، نوآوری و فناوری‌های برتر فعالیت می‌کنند. در واقع هدف اصلی یک شرکت دانش بنیان تبدیل علم به عمل است، به این صورت که با کمک دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی، ایده‌های نو و دانش موردنیاز خلق شده و توسعه می‌یابد و بعد به واسطه فناوری‌های جدید به این ایده‌ها جامه عمل می‌پوشانند. شرکت‌های دانش بنیان از طریق تجاری‌سازی ایده‌ها ایجاد ثروت و ارزش افزوده می‌کنند که البته این ثروت می‌تواند در سطوح بالا و فناوری‌های پیشرفته بسیار هنگفت و قابل توجه باشد.
معمولا شرکت‌های دانش بنیان شرکت‌های کوچک و متوسط، و مبتنی بر فناوری هستند که توسط یک گروه کوچک تاسیس شده‌اند و این پتانسیل را دارند که به شرکت‌های بسیار بزرگ تبدیل شوند. یک شرکت دانش بنیان ممکن است هیچ گونه دارایی قابل لمسی مثل ماشین آلات و تجهیزات صنعتی و تولیدی نداشته باشد و صرفا روی علم، دانش و پژوهش تمرکز داشته باشد. در تعریف یک شرکت دانش بنیان وجود ویژگی‌های زیر لازم است:
- سطح بالای مهارت
- حضور نیروی کار با سطح آموزش عالی
- سطح بالای تحقیق و توسعه
- گرایش زیاد به صادرات
- درصد بالای محصولات و دارایی‌های نامشهود
- ارائه خدمات با حاشیه سود ناخالص و عمر کوتاه
ضمنا، شرکت‌های دانش بنیان می‌توانند از نوآوری و فناوری‌های پیشرفته در تولید محصول، ارائه خدمات و فرایندهای عملیاتی خود استفاده کنند. دانش‌پژوهان و اساتید دانشگاه نقش مهم و پررنگی در شرکت‌های دانش بنیان ایفا می‌کنند.
شرکت دانش بنیان در چه حوزه‌هایی فعالیت می‌کند؟
یک شرکت دانش بنیان ممکن است بدون تولید کالای جدید و فقط از طریق ایجاد دانش و وخلق ایده‌های جدید کسب درآمد و ثروت کند. مبحث حفظ مالکیت معنوی و مالکیت فکری دغدغه همیشگی شرکت‌های دانش بنیان است. حیطه فعالیت شرکت‌های دانش بنیان می‌تواند شامل این موارد باشد:
- انجام تحقیقات علمی و کاربردی
- ارائه مشاوره تخصصی
- تولید و توسعه محصولات یا فناوری‌های جدید
- ارائه خدمات نظارتی بر تحقیقات پژوهشی و اجرا
- ارائه خدمات توسعه کارآفرینی
- ارائه خدمات توسعه محصولات جدید
- ارائه خدمات جهت ورود کسب و کارها به بازار جهانی
- برنامه ریزی و اجرای طرح‌های توسعه کارآفرینی در سطوح محلی، منطقه‌ای و ملی
تمامی این فعالیت‌ها می‌تواند در زمینه‌های مختلف اعم از فناوری‌های زیست محیطی، پزشکی و دارویی، غذایی، کشاورزی و دامی، فناوری نانو، مخابرات، انرژی‌های فسیلی و انرژی‌های نوین و تجدیدپذیر، فناوری اطلاعات و علوم رایانه‌ای، انواع نرم افزارهای کاربردی، سخت افزار و تجهیزات پیشرفته، تولید محصولات، ساخت فناوری‌های پیشرفته هوافضایی مثل ماهواره و پهپاد و موارد دیگر انجام شوند.
انواع شرکت دانش بنیان کدامند؟
به طور کلی شرکت‌های دانش بنیان به دو دسته خصوصی و دولتی تقسیم می‌شوند.
- شرکت های دانش بنیان خصوصی شرکت‌هایی هستند که مالکیت آنها به اعضای هیئت علمی تعلق دارد و سهم دانشگاه‌ها کمتر از 50 درصد است.
- شرکت های دانش بنیان دولتی شرکت‌هایی هستند که سهم مالکیت دانشگاه‌ها 50 درصد یا بیشتر است.
برای تشخیص یک شرکت دانش بنیان از یک شرکت معمولی معیارهایی تعریف شده‌اند که باید توسط شرکت‌ها رعایت شوند. طبق معیارهای آیین نامه ارزیابی شرکت‌ها و موسسات دانش بنیان، شرکت‌های دانش بنیان به پنج دسته تقسیم می‌شوند:
- نوپا نوع 1: شرکت‌هایی که هنوز درآمد مالی ندارند اما نمونه آزمایشگاهی محصول خود را با سطح فناوری بالا ارائه کرده‌اند.
- نوپا نوع 2 شرکت‌هایی که همچنین درآمد مالی ندارند ولی نمونه آزمایشگاهی محصول خود را با سطح فناوری پایین‌تر از نوع یک ارائه کرده‌اند.
- تولیدی نوع 1: شرکت‌هایی که محصول خود را به تولید رسانده و از آن درآمد کسب کرده‌اند و سطح فناوری محصول آنها بالا است.
- تولیدی نوع 2: شرکت‌هایی که محصول خود را به تولید رسانده و از آن درآمد کسب کرده‌اند ولی سطح فناوری محصول آنها پایین‌تر از نوع یک است.
- شرکت دانش بنیان مستعد (نوع سه): شرکت‌های خصوصی یا تعاونی که در حال حاضر دارای سطح فناوری پایین هستند اما پتانسیل رشد و توسعه فناورانه را دارند.
معافیت مالیاتی شرکت های دانش بنیان چه شرایطی دارد؟
طبق قانون امتیازات خاصی، مثل معافیت از پرداخت حقوق گمرکی و عوارض، مشاور مالیاتی و حسابداری، بخشودگی جرائم بیمه، ارتقای رتبه اعضای هیئت علمی، تسهیلات مالی و تامین محل کار و موارد دیگر، برای شرکت‌های دانش بنیان درنظر گرفته شده است. از جمله این امتیازات معافیت مالیاتی شرکت های دانش بنیان است.
شرکت‌هایی که مشمول قوانین حمایت از شرکت‌ها و موسسات دانش بنیان هستند می‌توانند به مدت 15 سال از پرداخت مالیات بر درآمد معاف شوند. اما معافیت مالیاتی شرکت های دانش بنیان به تمامی این شرکت‌ها تعلق نمی‌گیرد. در واقع، معافیت مالیاتی شامل شرکت‌های دانش بنیانی می‌شود که توسط کارگروه ارزیابی و تشخیص صلاحیت شرکت‌ها و موسسات دانش بنیان و نظارت بر اجرا موردتایید قرار گرفته باشند.
طبق ماده 1 آیین نامه ارزیابی شرکت‌ها و موسسات دانش بنیان، کالا یا خدمات ارائه‌شده توسط شرکت دانش بنیان باید معیارهای مشخصی را برآورده کند. از جمله این معیارها، سطح فناوری است که باید در سطح بالا یا متوسط به بالا باشد، یعنی دانش فنی طراحی و ساخت نمونه آزمایشگاهی یا دانش فنی فرایند تولید محصول از لحاظ پیچیدگی باید:
- به سختی قابل کپی برداری باشد.
- برای حصول آن نیاز به تیم فنی خبره و تحقیق و توسعه قابل توجه باشد.
- منجر به ایجاد خواص یا کارکردهای پیچیده‌ای در محصول شده باشد.
همین 3 معیار به میزان پیچیدگی و دانش فنی محصول یا خدمات مربوط می‌شوند. این معیارها تعیین کننده نوع شرکت دانش بنیان هستند، چه نوع 1 باشند و چه نوع 2. نکته‌ای که باید به آن توجه کرد این است که تمام محصولات یا خدمات یک شرکت دانش بنیان شامل معافیت مالیاتی نمی‌شوند. فقط آن محصولات و خدماتی از مالیات معاف هستند که به عنوان دانش بنیان موردتایید کارگروه ارزیابی قرار بگیرند.
شرکت‌های دانش بنیان برای 15 سال از مالیات بر درآمد فعالیت‌های تحقیق و توسعه، تجاری سازی و تولید محصولات یا خدمات دانش بنیان با فناوری برتر و ارزش افزوده چشمگیر معاف هستند. این فعالیت‌ها شامل تولید نرم افزارهای مربوطه نیز می‌شوند. کارگروه ارزیابی هر ساله موضوعات معافیت مالیاتی را بررسی می‌کند.
لطفاً توجه داشته باشید که شرکت‌های دانش بنیان از مالیات بر حقوق کارکنان و ارزش افزوده معاف نیستند. برای درخواست معافیت مالیات بر درآمد، شرکت‌های دانش بنیان باید به کارگروه ارزیابی مراجعه کنند. کارگروه پس از تایید درخواست‌ها، گزارش آنها را در نیمه دوم سال به سازمان امور مالیاتی کشور اعلام می‌کند.
میزان معافیت مالیاتی شرکت های دانش بنیان صرف چه اموری می‌شود؟
طبق قانون، شرکت‌های دانش بنیانی که از مالیات معاف می‌شوند موظف هستند کل مبلغ معافیت را در راه توسعه حوزه دانش بنیان شرکت خود در یک یا چند مورد از زمینه‌های زیر هزینه کنند:
- تولید محصول دانش بنیان جدید
- ارتقای سطح محصولات دانش بنیان فعلی
- خرید تجهیزات آزمایشگاهی و تجهیزات بخش تحقیق و توسعه
- توسعه صادرات محصولات دانش بنیان
- ایجاد شرکت یا موسسه دانش بنیان جدید
- گسترش همکاری‌های تحقیقاتی با موسسات داخلی و خارجی
- سرمایه‌گذاری در شرکت‌ها یا موسسات دانش بنیان نوپا
دقت داشته باشید که گزارش هزینه‌ها باید در هر زمان آماده ارائه باشد، چرا که در صورت بازرسی کارگروه ارزیابی و عدم ارائه گزارش هزینه‌ها، دبیرخانه می‌تواند شرکت متخلف را از لیست شرکت‌های دانش بنیان حذف کند.
معافیت مالیاتی شرکت‌های دانش بنیان مستقر در پارک علم و فناوری
معافیت مالیاتی شرکت های دانش بنیان که در پارک علم و فناوری مستقر هستند کمی متفاوت است. این شرکت‌ها از مدیریت پارک مجوز استقرار و فعالیت دریافت می‌کنند و بر اساس قوانین مالیاتی اداره مناطق آزاد تجاری، از مالیات معاف هستند. در واقع، شرکت‌های دانش بنیان خارج از پارک، برای معافیت مالیاتی باید از کارگروه ارزیابی مجوز دریافت کنند، درحالی‌که شرکت‌های مستقر در پارک علم و فناوری نیازی به دریافت مجوز از کارگروه ندارند.
سخن آخر
با پیشرفت سریع و روزافزون فناوری و تاثیرات آن روی الگوهای اقتصادی، نیاز به ظهور شرکت‌ها و کسب و کارهایی که در زمینه تولید دانش و به کارگیری این دانش در ایجاد ثروت فعالیت می‌کنند اهمیت خاصی پیدا کرده است. به همین دلیل، حمایت از شرکت‌های دانش بنیان در دستور کار دولت‌ها قرار گرفته است. معافیت مالیاتی شرکت های دانش بنیان یکی از امتیازاتی است که طبق قانون برای این شرکت‌ها لحاظ شده است.
نحوه اخذ این معافیت‌ها توسط کارگروه ارزیابی و تشخیص صلاحیت شرکت‌ها و موسسات دانش بنیان به تفضیل شرح داده شده و برای برخورداری از آنها، شرکت‌ها باید تایید کارگروه را دریافت کنند. البته حضور یک مشاور مالیاتی توانمند در کنار شرکت های دانش بنیان می تواند بسیار راهگشا بوده و از اشکالات احتمالی جلوگیری کند.
