حسابداری شرکت‌ های سهامی به چه صورت می‌باشد؟

حسابداری شرکت‌ های سهامی به چه صورت می‌باشد؟ شرکت‌ های سهامی از جمله شرکت‌های مهم در کشور می‌باشند که از اهمیت بالایی برخوردار هستند. بر این شرکت‌ها قوانین و مقررات ویژه‌ای از طرف دولت اعمال می‌شود به همین دلیل حسابداری شرکت‌ های سهامی از حساسیت ویژه‌ای برخوردار است و نیاز به استفاده از نرم‌ افزارهای حسابداری پیشرفته دارد. با ادامه این مقاله با ما همراه باشید تا با حسابداری شرکت‌ های سهامی و سایر نکات مربوط به آن بیشتر آشنا شویم.

فهرست مطالب

شرکت سهامی چیست؟

یکی از انواع شرکت‌های تجاری که در ماده ۲۰ قانون تجارت از آن نام‌برده‌شده است، شرکت سهامی می‌باشد. شرکت سهامی یکی از رایج‌ترین نوع شرکت‌ها در جهان می‌باشد. شرکت سهامی بر اساس قانون تجارت، شرکتی است که سرمایه آن به سهام تبدیل شده و مسئولیت صاحبان سهام محدود به مبلغ اسمی آن سهام می‌باشد.

شرکت‌ های سهامی دو نوع مختلف تقسیم می‌شوند: شرکت سهامی عام و شرکت سهامی خاص. در ماده ۲ قانون تجارت بیان شده است که شرکت سهامی نوعی شرکت بازرگانی شناخته می‌شود ولو این که موضوع و حیطه فعالیت آن امور بازرگانی نباشد. سرمایه هر شرکت سهامی به طور مساوی تقسیم می‌شود و به هر قسمت آن یک سهم گفته می‌شود همچنین مسئولیت صاحبان سهام در مقابل بدهی‌های شرکت محدود بوده به میزان سرمایه‌شان است.

شرکت سهامی نمونه‌ای از یک شرکت سرمایه است به این دلیل که سهام شرکا بدون انجام هیچ گونه تشریفاتی قابلیت نقل و انتقال را دارد و صاحبان سهام در مقابل طلبکاران مسئولیت محدودی دارد.

انواع شرکت‌ های سهامی

به طور کلی شرکت‌های سهامی بر اساس قانون تجارت به دو نوع شرکت‌های سهامی عام و شرکت‌های سهامی خاص تقسیم می‌شوند شرکت سهامی عام شرکتی است که سرمایه آن از طریق فروش سهام به مردم تأمین می‌شود، در واقع سهام شرکت‌های سهامی عام در بورس اوراق بهادار قابلیت خرید و فروش و معامله دارد. در قبل یا بعد از اسم شرکت‌های سهامی عام می‌بایست عبارت (شرکت سهامی عام) قید شود. هنگام تشکیل شرکت‌های سهامی عام، می‌بایست حداقل ۲۰ درصد از سرمایه شرکت سهامی عام توسط مؤسسان آن به صورت نقدی یا به صورت تعهدی تأمین شود.

شرکت سهامی خاص شرکتی که تمام سرمایه آن در هنگام تأسیس شرکت توسط مؤسسین آن تأمین می‌شود. در نام گذاری شرکت‌های سهامی نیز می‌بایست عبارت (شرکت سهامی خاص) قبل یا بعد از اسم شرکت آورده شود. همچنین تعداد شرکا برای ثبت این شرکت نباید کمتر از سه نفر باشد. بر اساس ماده ۲۱ قانون تجارت، شرکت‌های سهامی خاص حق ارائه سهام در بورس، بانک و تبلیغات جهت فروش سهام را ندارند.

مزایای شرکت‌ های سهامی

به طور کلی تمامی شرکت‌ها ذکر شده قانون تجارت دارای مزایا و معایبی هستند. در این بین شرکت‌های سهامی نیز از این قاعده مستثنی نیستند. در شرکت‌های سهامی نیز سهام‌داران با در نظر گرفتن این مزایا و معایب نسبت به مشارکت در تشکیل شرکت یا خرید و فروش سهام شرکت اقدام می‌کنند. مزایای شرکت‌های سهامی نسبت به معایب آن بیشتر می‌باشد. در ادامه با برخی از مهم‌ترین مزایای شرکت‌های سهامی آشنا خواهیم شد.

• سهولت نقل و انتقال سهام: در شرکت‌های سهامی سرمایه سهام‌داران به بخش‌های کوچک‌تری به نام سهام تقسیم می‌شود. سهام این شرکت‌ها به راحتی قابلیت نقل و انتقال و خرید و فروش در بورس اوراق بهادار را دارد از این رو باعث می‌شود حسابداری شرکت‌ های سهامی نیز به آسانی انجام شود.
• تجمع سرمایه جهت تشکیل شرکت: در شرکت‌های سهامی سرمایه اندک سهام‌داران با هم جمع می‌شود و امکان تشکیل شرکت‌های بزرگ سهامی را فراهم می‌آورد. در این شرکت‌ها افرادی که امکانات و سرمایه لازم برای انجام فعالیت‌های تجاری را ندارند می‌توانند از طریق اصول و قوانین حسابداری شرکت‌ های سهامی و جمع‌آوری سرمایه‌های اندک سهام‌داران به فعالیت تجاری خود بپردازند.
• مسئولیت محدود سهام‌داران شرکت‌های سهامی: یکی از ویژگی‌های شرکت‌های سهامی محدود بودن مسئولیت سهام‌داران شرکت در قبال سهامشان است در شرکت‌های سهامی هر سهام‌دار به میزانی سهامی که دارد مسئولیت دارد.  
• استمرار شرکت‌های سهامی: در شرکت‌های سهامی شخصیت حقوقی مالکان شرکت از خود شرکت جدا می‌باشد به همین منظور با توجه به استمرار فعالیت این شرکت‌های سهامی با خروج یک یا چند نفر، شرکت منحل نخواهد شد و به فعالیت خود ادامه خواهد داد.
• مدیریت شرکت‌های سهامی: مطابق با ماده ۱۷۰ قانون تجارت تمامی شرکت‌های سهامی به وسیله هیئت مدیره‌ای که از طریق رأی سهام‌دار شرکت انتخاب می‌شود اداره می‌گردد بنابراین سهام‌داران شرکت‌های سهامی قادر خواهند بود در انتخاب هیئت مدیره شرکت نقش داشته باشند و خواسته‌ها و مطالبات خود را از طریق آنان پیگیری کنند. 

معایب شرکت‌ های سهامی

شرکت‌های سهامی در کنار تمام مزایا، معایبی نیز دارند اما همانطور که در بخش قبل گفته شد مزایای آن‌ها بسیار بیشتر از معایب آن‌ها می‌باشد. در ادامه با برخی از معایب این شرکت‌ها آشنا خواهیم شد.

وجود مقررات بیشتر در شرکت‌های سهامی: شرکت‌های سهامی برخلاف سایر شرکت‌ها از اهمیت و پیچیدگی‌های زیادی برخوردار هستند از این رو قوانین و مقررات زیادی نیز بر نحوه‌ی تقسیم سود و زیان شرکت، نگهداری دفاتر مالی، نحوه‌ی تشکیل مجامع عمومی و … اعمال شده است. این قوانین و مقررات پیچیده موجب اهمیت و لزوم استفاده از حسابداری شرکت های سهامی شده است. 

وجود مالیات بر درآمد در شرکت‌های سهامی: در این شرکت‌های سهامی به دلیل وجود کنترل‌های قانونی و مالیاتی، ۱۰ ٪ از درآمد به عنوان مالیات بر درآمد شرکت محاسبه می‌شود. همچنین کنترل‌های خاصی به دلیل حساسیت دولت بر وضع مالیات وجود دارد که موجب اهمیت ثبت حسابداری شرکت‌ های سهامی و ارائه گزارش مالی منطبق بر واقعیت می‌شود. علاوه بر این تهیه اظهارنامه مالیاتی در شرکت‌های سهامی نسبت به سایر شرکت‌ها از حساسیت بیشتری برخوردار است به همین منظور برای تهیه اظهارنامه مالیاتی در شرکت‌های سهامی به نرم‌ افزار حسابداری پیشرفته نیاز است.

اصول حسابداری شرکت‌ های سهامی عام و خاص

شرکت‌های سهامی یکی از مهم‌ترین انواع شرکت‌ها هستند که علوم حسابداری در مدیریت آن‌ها نقش بسزایی دارد. به همین دلیل در تأسیس آن‌ها می‌بایست با اصول و قوانین حسابداری شرکتهای سهامی آشنا بود. درحسابداریشرکت‌های سهامی، عبارت شرکت سهامی عام و عبارت شرکت سهامی خاص باید قبل یا بعد از نام شرکت در همه اوراق، اطلاعیه‌ها و همچنین آگهی‌های شرکت سهامی به طور روشن قید شود.

هنگام تأسیس شرکت‌های سهامی عام و خاص نباید سرمایه شرکت به ترتیب از پنج میلیون و یک میلیون ریال کمتر باشد. در صورتی که سرمایه شرکت‌های سهامی عام و خاص بعد از تأسیس شرکت به هر علت از حداقل سرمایه ذکر شده کمتر شود باید ظرف مدت یک سال نسبت به افزایش سرمایه اقدام به عمل آید یا شرکت به نوع دیگری از شرکت‌های عنوان شده در قانون تجارت تغییر شکل دهد در غیر این صورت هر ذی‌نفعی می‌تواند انحلال شرکت را از طریق دادگاه‌های صلاحیت‌دار پیگیری کند.

حسابداری شرکت‌ های سهامی عام با حسابداری شرکت‌ های سهامی خاص تفاوت زیادی با هم دارند. شرکت سهامی عام معمولاً زمانی تأسیس می‌گردند که سرمایه شخصی صاحبان شرکت برای تأسیس و فعالیت‌های این نوع شرکت کفایت نکند. ایجاد سدها، استخراج معادن، تأسیس بانک‌های داخلی و خارجی، تجارت با کشورهای خارجی و تأسیس کارخانه‌ها نمونه‌هایی از این نوع‌اند که نیاز به جذب سرمایه از طریق شرکا دارد.

برای تأسیس شرکت سهامی عام مؤسسین می‌بایست حداقل ۲۰ درصد سرمایه شرکت را خودشان تأمین کنند و حداقل ۳۵ درصد از این سرمایه را در حسابی به نام حساب شرکت در شرف تأسیس در یکی از بانک‌ها سپرده گذاری کنند. از طرفی برای تأسیس شرکت سهامی خاص می‌بایست تمام سرمایه آن موقع تأسیس شرکت منحصراً توسط مؤسسین تأمین شود. در شرکت‌های سهامی خاص پذیره نویسی و انتشار اوراق قرضه امکان‌پذیر نیست.

انواع سهام در شرکتهای سهامی

یکی از نکات مهمی که حسابداران می‌بایست در حسابداری شرکت‌ های سهامی به آن توجه کنند آشنایی با انواع سهام، ثبت و تجزیه و تحلیل عملیات مالی مربوط به آنها می‌باشد. در این بخش با این سهام آشنا خواهیم شد.

سهام با نام: در این نوع سهام، نام سهام‌دار بر روی برگه سهام قید می‌شود و هنگام انتقال آن به یک شخص دیگر می‌بایست در دفتر سهام شرکت به ثبت برسد همچنین در انتقال آن می‌بایست سهام‌دار یا موکل قانونی او حضور داشته باشد.

سهام بی نام: در این نوع سهام، نام سهام‌دار بر روی برگه سهام قید نمی‌شود. در واقع سهام بی نام به صورت وجه حامل صادر می‌شود و انتقال آن با قبض صورت می‌گیرد. سهام بی نام بیشتر در شرکت‌های سهامی عام استفاده می‌شود.

سهام ممتاز: به سهامی گفته می‌شود که شرکت سهامی برای آن مزایای ویژه‌ای در نظر گرفته باشد. به طور کلی برای اوراق سهامی امتیازی در نظر گرفته نمی‌شود و سهام ممتاز توسط همه شرکت‌ها صادر نمی‌شود. سهام ممتاز در گذشته توسط برخی از شرکت‌ها برای اعضای شرکت صادر می‌شدند.

سهام نقدی: سهام نقدی به سهامی گفته می‌شود که ارزش آن نقداَ پرداخت شده باشد و یا بخشی از آن به صورت نقدی و بخش دیگر تعهد پرداخت شده باشد.

سهام غیرنقدی: سهام غیر نقدی سهامی است که قیمت آن در قالب آورده غیر نقدی مثل ساختمان، خودرو، ماشین آلات، مواد اولیه و غیره تامین شده باشد.

سهام انتفاعی: به طور معمول، سهم انتفاعی امتیازی است که به منظور انتقال صنایع به مناطق محروم یا انجام نوعی خدمت در مناطق خاص از سوی دولت به یک شرکت اعطا می‌شود و آن شرکت نیز متعهد است در پایان فعالیت ، دارایی خود را به دولت واگذار نماید.

سهام موسس: سهام موسس سهامی است که به لحاظ فعالیت هیات موسس و ابتکار و خلاقیت آن‌ها، بنا به تجویز اساسنامه، به موسسین شرکت تعلق می‌گیرد.

ارزش اسمی سهام در شرکت‌ های سهامی

به طور کلی ارزش اسمی سهام برابر با مبلغی است که در اساس نامه شرکت برای هر سهم تعیین شده است. در واقع تعیین ارزش اسمی سهام و قید کردن آن روی اوراق سهامی به معنی قیمت فروش آن نیست بلکه با توجه به وضعیت بازار سهام و شرایط شرکت سهامی، سهم به قیمت بیشتر یا کمتر از ارزش اسمی آن به فروش برسد. به عبارتی می‌توان گفت که حاصل‌ضرب بین ارزش اسمی سهام هر شرکت در تعداد اوراق مشارکتی آن شرکت سرمایه کلی شرکت سهامی را تشکیل می‌دهد.

نحوه حسابداری شرکت‌ های سهامی

در شرکت‌های سهامی تعداد سهام‌داران ممکن است بسیار زیاد باشد و حتی ممکن است به هزاران نفر نیز برسد به همین دلیل افتتاح یک حساب سرمایه برای هر یک از آنها در دفاتر قانونی شرکت امکان‌پذیر نخواهد بود. در شرکت‌هایی که یک نوع سهام صادر می‌کنند برای هر طبقه یک حساب سرمایه سهام باز می‌شود. همچنین مانده بستانکار حساب سرمایه سهام شرکت معادل ارزش اسمی همه سهام سهام‌داران شرکت خواهد بود.

در حسابداری شرکت‌ های سهامی اگر یک شرکت سهامی بیش از یک نوع سهام صادر کند برای هر طبقه، حساب سرمایه ویژه‌ای صادر می‌شود. برای مثال اگر شرکت سهامی دو نوع اوراق مشارکت صادر کرده باشد دو نوع حساب سرمایه برای آن در دفاتر حسابداری شرکت سهامی افتتاح خواهد شد. در حسابداری شرکت های سهامی، حساب سرمایه اوراق بیانگر ارزش اسمی آن‌ها است و اگر این اوراق به ارزشی کمتر و یا بیشتر از ارزش اسمی خود به فروش برسد اختلاف آن در حساب‌های مخصوص هرکدام ثبت خواهد شد.

ثبت حسابداری شرکتهای سهامی

شرکت‌های سهامی نیز همانند سایر شرکت‌ها ثبت‌های حسابداری مخصوص به خود را دارند. در ثبت حسابداری شرکت‌ های سهامی در مرحله اول با توجه به نوع شرکت سهامی که می‌تواند عام یا خاص باشد و دستورالعمل‌های لازم برای حداقل سرمایه شرکت و درصد تعهد شده از این میزان سرمایه در حسابی به نام حساب شرکت در شرف تأسیس سپرده گذاری می‌شود. سپس تمامی این رویداد در دفاتر غیررسمی شرکت سهامی ثبت می‌شود.

در مرحله بعد شرکت‌های سهامی عام اقدام به پذیره نویسی می‌کنند و بخشی از سهام تعهد شده به حساب جاری واریز می‌شود. پس از انجام مراحل قبل و تشکیل مجمع عمومی و انتخاب مدیران، شرکت سهمی تشکیل می‌شود و می‌بایست در اداره ثبت شرکت‌ها به ثبت برسد. در مرحله بعد حساب شرکت در شرف تأسیس بسته شده و مانده آن به دفاتر رسمی شرکت سهامی منتقل خواهد شد.

سخن پایانی

همان‌طور که گفته شد شرکت‌های سهامی شرکت‌هایی هستند که در آن سرمایه شرکت به سهام مشخصی تقسیم شده و مسئولیت هر کدام از سهام‌داران شرکت سهامی نیز، محدود به مبلغ اسمی سهامشان است. درواقع از آنجایی که مبلغ اسمی سهام در این شرکت‌ها تعیین کننده مسئولیت سهام‌داران است به همین منظور در هنگام ورشکستگی یا انحلال شرکت، مسئولیت سهام‌داران با توجه به میزان سهام آنها تعیین می‌شود.

شرکت‌های سهامی نسبت به سایر شرکت‌ها از اهمیت بالایی برخوردارند به همین دلیل حسابداری آن‌ها نیز بسیار حساس‌تر است. بر این شرکت‌ها قوانین سخت‌گیرانه و کنترل‌های ویژه‌ای از طرف دولت اعمال می‌شود. در حسابداری شرکت‌ های سهامی با توجه به حساسیت و پیچیدگی‌های زیاد استفاده از نرم‌افزار حسابداری پیشرفته جزو الزامات است. زیرا که نرم افزارحسابداری شرکت‌ های سهامی در مدیریت و کنترل تامی امور حسابداری و همچنین تهیه اظهارنامه مالیاتی شرکت نقش مهمی دارد.

نرم‌ افزار حسابداری محک یکی از نرم‌افزارهای حسابداری پیشرفته با قابلیت‌های ویژه می‌باشد که توانایی مدیریت و کنترل تمامی امور مالی و حسابداری تمامی شرکت‌ها از جمله شرکت‌های سهامی را به بهترین وجه ممکن می‌سازد.