حسابداری شرکت‌ های تعاونی چگونه است؟

شرکت تعاونی شرکتی است که به منظور فعالیت در امور مربوط به تولید و توزیع و در جهت کمک به بهبود وضع اقتصادی و رفاه شرکا تشکیل می‌شود. حسابداری شرکت‌ های تعاونی با توجه ماهیت و نوع فعالیتی که انجام می‌دهند با حسابداری سایر شرکت‌ها تفاوت‌های زیادی دارد.

فهرست مطالب

امروزه بسیاری از شرکت‌های تعاونی به منظور مدیریت امور مالی و حسابداری از نرم‌افزارهای حسابداری ویژه‌ای استفاده می‌کنند که متناسب با نیاز آن ها باشد. نرم‌افزار حسابداری محک یکی از نرم‌افزارهای حرفه‌ای حسابداری است که با ارائه امکانات پیشرفته مدیریت و کنترل دقیقی بر امور مالی و حسابداری شرکت‌ های تعاونیی ارائه می‌دهد. با ادامه این مقاله با ما همراه باشید تا بیشتر با حسابداری شرکت‌ های تعاونی و قوانین مربوط به آن آشنا شویم.

شرکت‌ های تعاونی

شرکت تعاونی نوعی شرکت است که به منظور به منظور ریشه‌کن کردن فقر، برآوردن نیازها و تأمین شرایط و امکانات در جهت اشتغال‌زایی، بهبود وضع اقتصادی اعضا از طریق خودیاری و کمک متقابل و بر اساس قوانین قانون تجارت تشکیل می‌شود. بر اساس ماده ۸ قانون تجارت، تنها افراد حقیقی مجاز به عضویت در شرکت‌ های تعاونی هستند. همچنین در تابلوها و سربرگ‌های شرکت تعاونی، می‌بایست عبارت تعاونی وجود داشته باشد.

به طور کلی ماهیت شرکت‌های تعاونی تجاری نیست زیرا که هدف از تشکیل این نوع از شرکت‌ها رفع نیازهای مشترک اعضا شرکت است نه کسب سود. از طرفی این شرکت‌ها در ماده ۲۰ قانون تجارت، به عنوان شرکت‌های تجاری شناخته شده‌اند، بنابراین تاجر هستند و برای مدیریت امور مالی خود از اصول حسابداری شرکت های تعاونی استفاده می کنند. در شرکت‌های تعاونی تعداد اعضای شرکت نباید کمتر از ٧ نفر باشد. در این شرکت‌ها تمام یا حداقل ٥١% سرمایه شرکت به وسیله اعضا و شرکا تأمین می‌شود.

همچنین وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها و شرکت‌های دولتی می‌توانند جهت اجرای بند ٢ اصل ٤٣ قانون اساسی از طریق اعطای وام بدون بهره یا از طریق مشارکت، مضاربه و… در تأمین یا افزایش سرمایه شرکت‌های تعاونی کمک کنند. به طور کلی شرکت‌های تعاونی به منظور رسیدن به اهدافی که در ماده ١ قانون تجارت بخش تعاون ذکر شده است می‌توانند تشکیل شده و فعالیت‌های خود را آغاز کنند.

مزایای شرکت تعاونی

شرکت‌های تعاونی جزو شرکت‌هایی هستند که نسبت به شرکت‌های بخش خصوصی از حمایت دولتی ویژه‌ای برخوردار هستند. در ادامه با برخی از مهم‌ترین مزایای شرکت‌های تعاونی آشنا خواهیم شد.

• شرکت‌های تعاونی از یارانه ۲۰ درصدی حق بیمه کارفرما بهره‌مند هستند.
• برای شرکت‌های تعاونی ردیف مستقل بودجه‌ای تحت عنوان شکل‌گیری و توانمندسازی تعاونی‌ها پیش‌بینی شده است.
• مدیریت امور مالی و حسابداری شرکتهای تعاونی آسان است.
• شرکت‌های تعاونی مشمول دریافت تخفیف ۲۵ درصدی مالیات بر درآمد هستند.
• اگر اعضای شرکت‌های تعاونی جزو سه دهک اول درآمدی جامعه باشند از کمک‌های رایگان و پرداخت قرض‌الحسنه جهت تأمین تمام یا بخشی از آورده‌های شرکت بهره‌مند می‌شوند.
• ارائه مشاوره، آموزش‌های عمومی، کمک به بهبود بهره‌وری، کارآفرینی، مهارت و کارآموزی به صورت رایگان
• پرداخت یارانه جهت سود تسهیلات بانکی و سایر هزینه‌های اولیه جهت راه‌اندازی تعاونی
• همکاری و کمک در انجام مطالعات، تهیه طرح‌های ویژه، راه‌اندازی بانک اطلاعاتی، آماده سازی اراضی

ارکان شرکت تعاونی و نحوه اداره آن

ارکان شرکت تعاونی عبارتند از :

• مجمع عمومی: مجمع عمومی از طریق اجتماع اعضا، شرکا یا نمایندگان شرکت تشکیل می‌شود به دو صورت مجمع عمومی عادی و فوق‌العاده منعقد می‌گردد. از وظایف مجمع عمومی عادی می‌توان به انتخاب هیئت مدیره و بازرس، رسیدگی و بررسی ترازنامه و گزارش‌های مالی شرکت و همچنین تصویب بودجه و تعیین سیاست‌ها کلی شرکت اشاره کرد. از طرفی اتخاذ تصمیمات مهم در خصوص افزایش یا کاهش سرمایه شرکت و همچنین تصمیم گیری در خصوص انحلال شرکت از اختیارات مجمع فوق‌العاده محسوب می‌شود.
• هیئت مدیره: یکی از ارکان مهم شرکت‌های تعاونی هیئت مدیره آن می‌باشد. هیئت مدیره شرکت تعاونی حداقل ۳ عضو و حداکثر ۷ نفر عضو دارند و از میان شرکا شرکت انتخاب می‌شوند. اعضای هیئت مدیره مسئولیت اداره امور کلی شرکت تعاونی را بر عهده دارند. همچنین وظایفی از قبیل اجرای اساسنامه شرکت، اتخاذ تصمیمات مهم، تهیه صورت‌ها و گزارش‌های مالی برای ارائه به مجمع عمومی و… بر عهده هیئت مدیره شرکت می‌باشد.
• بازرس شرکت: بازرس شرکت‌های تعاونی از طریق مجمع عمومی عادی انتخاب می‌شود. بازرس شرکت مسئول بررسی و نظارت بر عملکرد هیئت مدیره، شرکا و اجرای تصمیم‌های اتخاذ شده در مجمع است. همچنین بازرس شرکت می‌بایست از روند تهیه گزارش‌ها و صورت‌های مالی شرکت اطمینان حاصل کند و سپس گزارش خود را به مجمع عمومی ارائه نماید.

انواع شرکت‌ های تعاونی

در این قسمت از مقاله شما را با انواع شرکت های تعاونی آشنا خواهیم کرد:

شرکت تعاونی به لحاظ نوع فعالیت

• شرکت تعاونی تولید: نوعی شرکت تعاونی است که به منظور اشتغال اعضاء و شرکا در امور مربوط به کشاورزی، دامداری، دامپروری، شیلات، پرورش و صید ماهی، صنعت، معدن و… فعالیت می‌کنند.
• شرکت تعاونی توزیع: نوعی شرکت تعاونی است که در زمینه مربوط به تهیه و توزیع کالا، خدمات، مسکن و سایر نیازمندی‌های اعضاء و شرکا خود فعالیت می‌کند. 

شرکت‌ تعاونی به لحاظ عضویت

• شرکت تعاونی عام: نوعی شرکت تعاونی است که عضویت در آن برای همه اشخاص آزاد می‌باشد و مؤسسین شرکت می‌بایست برای تأمین سرمایه اولیه و یا افزایش سرمایه شرکت، سهام آن را به عموم عرضه کنند. 
• شرکت تعاونی خاص: نوعی شرکت تعاونی است که عضویت در آن تنها برای گروهی خاصی از افراد مانند کارمندان، دانشجویان، ایثارگران، کشاورزان، زنان و… آزاد می‌باشد. بر این اساس شرکت‌های تعاونی موظف به پذیرش متقاضیان و اشخاص واجد شرایط هستند و از این نظر محدودیتی برای عضویت وجود ندارند. 
• شرکت تعاونی بزرگ: این نوع شرکت‌های تعاونی بیش از ۵۰۰ عضو دارند.

حسابداری شرکت های تعاونی

در ماده‌ی ۱۹۳ قانون تجارت بیان شده است که ثبت و حسابداری شرکت‌ های تعاونی ممکن است مطابق با اصول شرکت‌های سهامی یا بر اساس قوانین و مقررات خاصی باشد که با رضایت شرکا شرکت ترتیب داده شده است. در واقع اصول حسابداری شرکت ‌ها و مفروضات آن از جمله  مفاهیم مهمی است که آشنایی با آن برای تمام افراد فعال در زمینه حسابداری شرکتها ضروری است. شرکت‌های تعاونی با توجه به نوع شرکت می‌توانند در قالب شرکت سهامی عام یا شرکت سهامی خاص تشکیل شوند که هرکدام از قوانین خاصی تبعیت می‌کنند.

در حسابداری شرکت‌ های سهامی حداقل میزان سرمایه و تعداد شرکا از قبل مشخص و تعیین شده است اما در حسابداری شرکت‌ های تعاونی حداقل سرمایه‌ی لازم جهت ثبت شرکت و تعداد شرکا، متغیر و نامحدود است. به همین دلیل در شرکت‌های تعاونی شرکا شرکت به آسانی می‌توانند سهام خود را معامله کنند و محدودیتی در این زمینه ندارند علاوه بر این در شرکت‌های تعاونی تمامی اشخاص می‌توانند بدون نیاز به برگزاری مجمع عمومی فوق‌العاده و تصمیم‌گیری پیرامون افزایش سرمایه یک یا چند سهم شرکت تعاونی را خریداری کنند.

در ثبت حسابداری شرکت‌ های تعاونی می‌بایست حداقل یک سوم سرمایه به صورت نقدی پرداخت شود و دو سوم باقی مانده نیز باید به صورت تعهدی در زمان مشخص شده پرداخت شود. اگر در اساسنامه شرکت عدم پرداخت مابقی سرمایه توسط تعهد کنندگان پیش بینی شود، می‌توان قسمت پرداخت شده سرمایه را به عنوان سرمایه شرکت به‌حساب آورد.

تعداد سهام‌داران شرکت‌های تعاونی نباید کمتر از هفت نفر باشد و هنگام ثبت شرکت می‌بایست حداقل ۵۱ درصد از سرمایه‌ی کل شرکت را تقبل کرده باشند. در شرکت‌های تعاونی سه رکن اصلی شامل هیئت مدیره، مجامع و بازرسان فعالیت می‌کنند.

وظایف حسابدار شرکت های تعاونی

حسابداری شرکت های تعاونی تفاوت خیلی زیادی با حسابداری سایر شرکت ها ندارد چرا که اصول حسابداری در همه کسب و کار ها ثابت است از این رو وظایف حسابدار شرکت های تعاونی نیز با حسابداری سایر مشاغل تفاوت زیادی ندارد. حسابدار شرکت های تعاونی باید علاوه بر تسلط کامل به اصول و مبانی حسابداری، با اصول شرکت‌های سهامی و قوانین و مقررات آن نیز آشنا باشد.

تفاوت حسابداری شرکت‌ های تعاونی با دیگر شرکت‌ها

همان طور که می‌دانیم حسابداری شرکت‌ های تعاونی از لحاظ نحوه ثبت با حسابداری سایر شرکت‌ها تفاوت‌های اساسی دارد از این رو قانون و مقررات مربوط به این شرکت‌ها نیز متفاوت است. در قانون شرکت‌های تعاونی در بند الف ماده‌ی ۳ ذکر شده است که عضویت در شرکت تعاونی تولیدی برای عموم اشخاص واجد شرایط که در اساس‌نامه‌ی شرکت تعیین گردیده با تصویب هیئت مدیره آزاد است.

همچنین بر اساس تعریف قانون تجارت، شرکای شرکت‌های تعاونی می‌بایست در شرکت فعالیت کنند. این در حالی است که در سایر شرکت‌ها، شرکا تنها قادر به سرمایه‌گذاری در شرکت هستند و به دنبال آن شریک نیز هستند اما فعالیتی در شرکت ندارند.

در شرکت تعاونی مصرفی نیز به طور کلی اشخاصی که در سطوح طبقاتی و اجتماعی یکسان هستند، عضویت می‌یابند. بر اساس قانون حسابداری شرکت‌ های تعاونی، تقسیم سود در شرکت‌های تعاونی به این صورت می‌باشد که هم سود هر سهم در پایان سال مالی به شرکا پرداخت می‌شود و هم منافع به نسبت خرید هریک از شرکا تقسیم می‌شود.

اصول قانونی و حسابداری شرکت‌ های تعاونی

طبق ماده ۳ دستورالعمل ثبت و حسابداری شرکت‌ های تعاونی‌، شرکت‌های تعاونی می‌بایست تابع اصول و قوانین زیر باشند.

• عضویت در شرکت‌های تعاونی برای تمامی افراد واجد شرایطی که در اساسنامه شرکت ذکر شده با تصویب هیئت مدیره شرکت تعاونی آزاد است.
• تمامی اعضاء شرکت تعاونی دارای حقوق و وظایف مساوی نسبت به هم می‌باشند.
• در مجامع عمومی هر یک از اعضا بدون در نظر گرفتن تعداد سهامشان دارای یک حق رأی می‌باشد. در مواردی ممکن است از طریق وکالت کتبی این حق رأی به یکی دیگر از سهام‌داران یا اعضای شرکت واگذار شود.
• نماینده شرکت عضو شده در اتحادیه شرکت‌های تعاونی، نسبت به اعضای آن شرکت حق رأی دارد.
•  استرداد سهام شرکت و پرداخت مبلغ آن تا میزانی که موجب وقفه در فعالیت شرکت نشود مجاز است.
• بر اساس حسابداری شرکت‌ های تعاونی سهام شرکت غیر قابل تقسیم است و بهای آن می‌بایست به صورت نقدی پرداخت شود. انتقال سهام شرکت نیز به افراد غیر عضو شرکت نیز ممنوع است.
• میزان سود حق‌السهم شرکت‌های تعاونی که پایان هر سال به شرکا شرکت داده شود در اساسنامه شرکت تعیین خواهد شد.
• درآمد سالیانه شرکت‌های تعاونی پس از کسر هزینه‌ها و با توجه به نسبت معاملاتی که هر یک از اعضاء و مشتریان غیر عضو شرکت در طول سال مالی با شرکت انجام داده‌اند بین آنان تقسیم خواهد شد.

نحوه تقسیم سود در شرکتهای تعاونی

نحوه تقسیم سود شرکت های تعاونی در هر سال مالی به ترتیب زیر می‌باشد :

1. با تصویب مجمع عمومی عادی، حداقل پنج درصد سود خالص به عنوان ذخیره قانونی به حساب تعاونی منظور می‌شود. این ذخیره قانونی باید به میزان یک چهارم معدل سرمایه سه سال اخیر شرکت باشد و منظور کردن آن الزامی است. ( تبصره 1 ماده 25 ق. ب. ت)
2. به پیشنهاد هیات مدیره و تصویب مجمع عمومی عادی، حداکثر پنج درصد از سود خالص به عنوان اندوخته احتیاطی به حساب مربوط منظور می‌گردد. منظور کردن آن اختیاری است. ( تبصره 2 ماده 25 ق. ب. ت )
3. چهار درصد از سود خالص به عنوان حق تعاون و آموزش به صندوق تعاون واریز می‌گردد. منظور کردن آن الزامی است. ( تبصره 2 ماده 25 ق. ب. ت )
4. به پیشنهاد هیات مدیره و تصویب مجمع عمومی عادی، درصدی از سود جهت پاداش به اعضا، کارکنان ، مدیران و بازرسان تخصیص داده می‌شود. منظور کردن آن اختیاری است. ( تبصره 2 ماده 25 ق. ب. ت )
5. پس از کسر وجوه فوق، باقیمانده سود خالص به ترتیبی که در اساسنامه و شرایط ضمن عقد پذیرفته می‌شود تقسیم می‌گردد. ( تبصره 2 ماده 25 ق. ب. ت )
6. حداکثر سود سالانه سهام نباید از 6 % تجاوز کند.

افزایش سرمایه در شرکت‌ های تعاونی

همان طور که گفته شده اعضا در شرکتهای تعاونی محدودیت‌هایی دارند، از این رو شرکتهای تعاونی می‌توانند با قبول اعضای جدید سرمایه خود را افزایش دهند. افزایش سرمایه در شرکت‌های تعاونی از سه طریق صورت می‌گیرد که در ادامه به بررسی هر کدام خواهیم پرداخت.

افزایش سرمایه از طریق صدور سهام جدید

صدور سهام جدید در شرکت‌های تعاونی می‌بایست به اطلاع تمامی سهام‌داران و شرکا شرکت برسد. از طرفی سهام‌داران و شرکا می‌توانند سهام عرضه شده شرکت نعاونی را خریداری یا پذیره نویسی کنند. شرکت می‌تواند سهام جدید را برابر با مبلغ اسمی تعیین شده بفروشد. ارزش اسمی سهام جدید نیز باید برابر با بهای اسمی سهام هنگام تأسیس شرکت تعاونی باشد.

افزایش سرمایه از طریق افزایش ارزش اسمی سهام

در این نوع از افزایش سرمایه در حسابداری شرکت‌ های تعاونی، تعداد سهام شرکت تعاونی بدون تغییر مانده و برخلاف افزایش سرمایه از طرق صدور سهام، بر مبلغ اسمی سهام شرکت افزوده خواهد شد. برای نمونه یک شرکت که دارای سرمایه یک میلیون ریال با تعداد ۱۰۰۰ سهم است و تصمیم به افزایش سرمایه خود به میزان دو برابر را دارد با حفظ تعداد سهام موجود، مبلغ اسمی هر سهم را به دو هزار ریال می‌رساند.

افزایش سرمایه از محل سود انباشته

شرکت‌ها می‌بایست در پایان سال مالی مقداری از سود خود را که  در طول سال به دست آورده‌اند، به عنوان سود انباشته در حساب شرکت ذخیره کنند. سود انباشته در حسابداری شرکت‌ های تعاونی سودی است که در سال‌های گذشته بین شرکا تقسیم نشده است. بر اساس قانون، شرکت‌ها می بایست سالانه حداقل به میزان ۱۰ درصد از سود هر سهم را به عنوان اندوخته شرکت ذخیره کنند. این مقدار می‌تواند تا ۹۰ درصد هم افزایش داشته باشد.

کاهش سرمایه در شرکت‌ های تعاونی

در بسیاری از مواقع ممکن است شرکت‌ها تصمیم به کاهش سرمایه بگیرند. کاهش سرمایه در شرکت‌های تعاونی به دلایل مختلفی صورت می‌گیرد. از مهم‌ترین دلایل کاهش سرمایه در شرکت‌های تعاونی می‌توان به خروج اعضا و شرکا شرکت و همچنین زیان ده بودن شرکت اشاره کرد. در صورت خروج هر یک از اعضای شرکت، میزان سهام به نرخ روز محاسبه شده و پرداخت می‌شود. از طرفی در صورتی که یک شرکت تعاونی زیان ده شود یا سرمایه شرکت نصف شود، سرمایه شرکت تعاونی با تصویب مجموع فوق‌العاده کاهش خواهد یافت.

سخن پایانی

شرکت تعاونی، نوعی شرکت است که میان اعضای یک گروه یا صنف با هدفی مشترک تشکیل می‌شود. در واقع شرکت‌های تعاونی برای مدت زمان نامحدود و جهت رفع نیازهای شرکا و بهبود وضع مادی و اجتماعی آنها تشکیل می‌شود. این نوع شرکت از لحاظ فعالیت، به دو گروه شرکت تعاونی تولیدی و توزیعی (مصرفی) تقسیم می‌شوند. هیئت مدیره، مجامع عمومی و بازرسان سه رکن اصلی در شرکت‌های تعاونی هستند.

این شرکت‌ها جزو شرکت‌هایی هستند که از حمایت‌های ویژه دولتی بهره‌مند هستند. حسابداری شرکت‌ های تعاونی از جهات مختلفی با حسابداری سایر شرکت‌ها تفاوت دارد در شرکت تعاونی اعضا نباید کمتر از ۷ نفر باشند. بر اساس قانون حسابداری شرکت‌ های تعاونی عضویت در این شرکت‌ها برای تمامی افراد واجد شرایطی که در اساسنامه شرکت ذکر شده با تصویب هیئت مدیره آزاد است.

شرکت‌های تعاونی، با توجه به نوع فعالیت‌هایی که انجام می‌دهند به نرم‌ افزار حسابداری حرفه‌ای نیاز دارند تا مدیریت امور مالی و حسابداری آن ها را به بهترین شکل انجام دهد. نرم‌ افزار حسابداری محک یکی از نرم‌افزارهای حرفه‌ای در حوزه حسابداری است که با ارائه امکانات پیشرفته، امنیت و پشتیبانی بی نظیر بستر امنی را برای مدیریت امور مالی و حسابداری شرکت‌ های تعاونی فراهم کرده است.

منبع : ica – https://companyregister.ir/