حسابداری مؤسسات غیر انتفاعی به‌عنوان یکی از زیرشاخه‌های اصلی علم حسابداری شناخته می‌شود. اگر شما هم یک سازمان غیر انتفاعی را اداره می‌کنید، قطعاً از اهمیت مدیریت و دقیق بودن حساب و کتاب‌های خود باخبر هستید. مدیریت فرایندهای مالی، در هر سازمان یا کسب‌وکاری مهم است و مؤسسات غیرانتفاعی نیز به‌عنوان یک نهاد مستقل، از این قاعده مستثنی نیستند. وجود ابزارهایی که مدیریت سیستم مالی را ساده‌تر کند، برای هر مؤسسه غیرانتفاعی ضروری است. در ادامه این مقاله از گروه نرم افزاری محک، با مفهوم حسابداری مدارس غیر انتفاعی و مؤسسات غیر انتفاعی آشنا خواهید شد.
فهرست مطالب
منظور از مؤسسه غیر انتفاعی چیست؟
طبق تعریفی رایج در مؤسسات غیرانتفاعی، افراد قرار نیست به سود برسند. اگر فردی در مؤسسات غیر انتفاعی مشغول به کار باشد صرفاً به صورت داوطلبانه یا تحت قراردادی مشخص است. اگر به‌عنوان یک عضو اجرایی در مؤسسه غیرانتفاعی مشغول به کار باشید از منافع و سود مجموعه، حقوق مشخصی دریافت خواهید کرد به عبارتی، قانونی برای تقسیم سود وجود ندارد و کارمندان مؤسسات غیرانتفاعی به‌عنوان سهام دار معرفی نشده‌اند.
با توجه به این شرایط، نحوه رسیدگی به حسابداری مؤسسات غیر انتفاعی که ورودی مشخصی دارند اما خروجی آنها در قالب سود به اعضای هیئت مدیره پرداخت نمی‌شود، مستلزم استفاده از روش‌ها و تکنیک‌های خاصی از حسابداری است که آن را حسابداری مؤسسات غیر انتفاعی می‌نامند.
نکته بسیار مهم آن است که سازمان غیر انتفاعی ممکن است فعالیت اقتصادی هم انجام دهد و مدل کسب‌وکار و مدل درآمد هم داشته باشد و حتی ارزش افزوده اقتصادی هم ایجاد کند. اما این ارزش افزوده دوباره به‌عنوان منابع جدید در اختیار سازمان قرار می‌گیرد تا اهداف خود را به پیش ببرد. بعنوان مثال مدارس غیر انتفاعی ایران منابع جدیدی که توسط اولیا و دانش‌آموزان تأمین می‌شود را در معرض استفاده مجدد قرار می‌دهند.
مدرسه غیر انتفاعی چیست؟
تا به اینجا به تعریف کلی و رایج مؤسسات غیر انتفاعی که در بسیاری از منابع مطرح شده است پرداختیم اما مدارس غیر انتفاعی در ایران هم از این تعاریف پیروی می‌کنند؟ پاسخ به این سوال منفی است. این مدارس به دنبال سود و مسائل مادی هستند و با عملکردی برعکس تعاریف بالا به ارائه خدمات می‌پردازند. امکاناتی که این مدارس در اختیار دانش‌آموزان قرار می‌دهند به شرح زیر است:
سرویس – ناهار و صبحانه – آزمایشگاه و کارگاه – تورهای گردشی و علمی – تجهیزات کمک آموزشی هوشمند – مدرسین نخبه و معروف و با تفریحات سالم.
در صورت ارائه همه موارد به شکل یک پکیج آموزشی، شهریه این مدارس بسیار بالا می‌رود که از این تعاریف موسسات غیر انتفاعی به دور است. اثربخشی این دوره‌ها و برنامه‌های فوق‌برنامه این مدارس نیز جای تأمل دارد. به ندرت پیش آمده که این دوره‌ها برای دانش‌آموزان مفید باشد و برگزاری این کلاس‌ها توسط مدارس غیردولتی بیشتر جنبۀ تبلیغاتی دارد. اشاره به این دوره‌ها هنگام ثبت‌نام والدین، تأثیر روانی مناسبی روی آنها می‌گذارد و خانواده‌ها را ترغیب میکند که فرزندشان را به این مدارس بفرستند که بیشترین امکانات موجود را در مقایسه با سایر مدارس دارد.
البته نباید منکر این شد که بعضی از امکانات مدارس غیر انتفاعی به کشف استعدادهای کودکان و شکوفا کردن آنها نیز کمک بسیار شایانی کرده است. در مدارس غیرانتفاعی معمولاً دوره‌های فوق برنامۀ زیادی در گرایش‌های متعدد (ورزشی، هنری، علمی و غیره) برگزار می‌شود و دانش‌آموز می‌تواند عمیق‌تر خودش را بشناسد و علایق خودش را کشف کند و به سمت آنها برود. حسابداری مدارس غیر انتفاعی نیز یکی از این دوره‌ها است. حسابداری مدارس غیر انتفاعی می‌تواند به دانش‌آموزان کمک کند تا با مفاهیم و اصول حسابداری آشنا شوند و مهارت‌های مالی خود را افزایش دهند.
حسابداری مدارس غیر انتفاعی
حسابداری مدارس غیر انتفاعی یکی از شاخه‌های حسابداری خدماتی است که برای ثبت و گزارش عملیات مالی مدارسی که از طریق شهریه، کمک‌های مردمی، کلاس‌های تقویتی و فوق برنامه و غیره درآمد دارند، انجام می‌شود. این نوع حسابداری با توجه به ماهیت و اهداف مدارس غیر انتفاعی، از حسابداری مدارس دولتی متفاوت است.
آموزش حسابداری مدارس غیر انتفاعی
آموزش حسابداری مدارس غیر انتفاعی یکی از مهارت‌های مورد نیاز برای مدیریت امور مالی مدارسی است که از طریق شهریه، کمک‌های مردمی، کلاس‌های تقویتی و غیره درآمد دارند. برای یادگیری این مهارت، شما می‌توانید از منابع مختلفی استفاده کنید، مانند:
- کتاب‌ها و مقالات تخصصی در زمینه حسابداری مدارس غیر انتفاعی
- دوره‌ها و کلاس‌های آموزشی که توسط مراکز و آموزشگاه‌های معتبر برگزار می‌شوند.
- نرم‌افزارهای کمکی که به شما امکان ثبت و گزارش انواع درآمد و هزینه‌های مدارس را می‌دهند.
تفاوت مدارس غیر انتفاعی و دولتی چیست؟
شاید برای شما نیز این سوال مطرح شود که تفاوت موسسات انتفاعی و غیر انتفاعی چیست؟ تا سال‌ها قبل که مدارس غیر انتفاعی وجود نداشتند، تمام بچه‌ها کنار هم در مدارس دولتی مشغول به تحصیل بوده و فارغ‌التحصیل می‌شدند. اما چند سالی است که این مدارس حضور فعالی در صنعت آموزش دارند و توانسته‌اند دانش‌آموزان زیادی را جذب کنند. دلیل این تمایل به مدارس و مؤسسات غیر انتفاعی آموزشی چیست؟ آیا این موضوع فقط به خاطرِ کیفیت بالای این مدارس است؟
مدارس غیر انتفاعی در شروع کار برای کسانی طراحی شد که توانمندی‌های کمتری داشتند. به این ترتیب با خلوت کردن کلاس‌ها دبیران می‌توانستند بیشتر با دانش‌آموزان کار کرده و پایۀ تحصیلی آنها را تقویت کنند. اما امروزه شرایط تغییر کرده و این موضوع برعکس شده است. والدین اگر احساس کنند فرزندشان توانایی زیادی دارد تلاش می‌کنند او را به مدارس خاص (تیزهوشان، نمونه دولتی و غیره) یا مدارس غیرانتفاعی بفرستند تا استعدادشان کشف شود.
همچنین تفاوت بین حسابداری مدارس غیر انتفاعی و دولتی در منبع تأمین سرمایه و درآمد آنها است. مدارس دولتی درآمد خود را از وزارت آموزش و پرورش دریافت می‌کنند و بر اساس حسابداری نقدی عمل می‌کنند. مدارس غیر انتفاعی درآمد خود را از شهریه والدین و کمک‌های مردمی و سایر خدماتی که ارائه می‌دهند تأمین می‌کنند و بر اساس حسابداری تجاری عمل می‌کنند. این تفاوت باعث می‌شود که حسابداری مدارس غیر انتفاعی پیچیده‌تر و دقیق‌تر از حسابداری مدارس دولتی باشد.
مزایای مدارس غیرانتفاعی نسبت به مدارس دولتی چیست؟
چون بعضی از والدین شاغل هستند و کمتر در خانه حضور دارند، با ثبت‌نام فرزندشان در مدارس غیردولتی خیالشان راحت است که تا پایان ساعت کاری، فرزندشان تنها نیستند و در مدرسه مشغول فعالیت هستند. تعداد ثبت‌نام‌ها در مدارس دولتی زیاد بوده و شلوغ هستند. اما مدارس غیر انتفاعی به نسبت کلاس‌های خلوت‌تری دارند و حتی امکان برگزاری کلاس‌ها حتی در دوران کرونا نیز وجود دارد.
هدف از حسابداری مدارس غیر انتفاعی چیست؟
حسابداری مدارس غیر انتفاعی فرایند منحصر به فردی است که مؤسسات غیر انتفاعی برای برنامه ریزی، ثبت و تهیه گزارشات مالی خود از آن استفاده می‌کنند. همانطور که بالاتر اشاره کردیم مؤسسات غیر انتفاعی برای کسی سهام در نظر نمی‌گیرد و هدف آنها کسب سود نمی‌باشد. ولی در مقابل، حسابداری مدارس انتفاعی در درجه اول بر سود کسب‌وکار تمرکز دارند. مدارس غیرانتفاعی از مجموعه‌ای از قوانین و رویه‌ها پیروی می‌کنند تا با کمک آنها پاسخگوی سرمایه گذاران خود باشند. اگر مدارس غیر انتفاعی، مدیریت خوبی نداشته باشد، سرمایه گذاران آن می‌توانند به حمایت مؤسسه یا نهاد دیگری بپردازند، در واقع نهادی که بتواند استفاده مناسب‌تری از سرمایه‌شان داشته باشد، برایشان در اولویت قرار می‌گیرد.
تفاوت حسابداری شرکت‌های دولتی با حسابداری مؤسسات غیر انتفاعی در چیست؟
به طور کلی، حسابداری شرکت‌های دولتی و حسابداری مؤسسات غیر انتفاعی در اهداف، صورت‌های مالی، مبانی حسابداری و معیارهای ارزیابی تفاوت دارند. برخی از این تفاوت‌ها عبارتند از:
- حسابداری شرکت‌های دولتی به منظور کنترل بودجه و ارائه خدمات عمومی به مردم انجام می‌شود، در حالی که حسابداری مؤسسات غیر انتفاعی به منظور انجام فعالیت‌های اجتماعی، فرهنگی، مذهبی، خیریه و غیره بدون هدف کسب سود انجام می‌شود.
- حسابداری شرکت‌های دولتی شامل صورت‌های مالی مانند صورت عملکرد بودجه، صورت جریان وجوه نقد، صورت تغییرات در مازاد (کمبود) بودجه و صورت تغییرات در دارایی‌های خالص است، در حالی که حسابداری مؤسسات غیر انتفاعی شامل صورت درآمدها و هزینه‌ها، صورت تغییرات در سرمایه اندوخته و صورت جریان وجوه نقد است.
- حسابداری شرکت‌های دولتی معمولاً بر اساس مبنای حسابداری نقدی یا همان cash basis انجام می‌شود، یعنی درآمدها و هزینه‌ها زمانی که وجه نقد دریافت یا پرداخت شود ثبت می‌شوند، در حالی که حسابداری مؤسسات غیر انتفاعی معمولاً بر اساس مبنای تعهد یا همان accrual basis انجام می‌شود، یعنی درآمدها و هزینه‌ها زمانی که به وجود آیند ثبت می‌شوند.
- حسابداری شرکت‌های دولتی از معیارهای ارزیابی مانند هزینه تاریخی، هزینه تهیه، هزینه بازتولید و ارزش بازار برای ارزیابی دارایی‌ها و بدهی‌ها استفاده میکند، در حالی که حسابداری مؤسسات غیر انتفاعی از معیارهای ارزیابی مانند هزینه تاریخی، هزینه بازخرید، ارزش بازار و ارزش عادلانه برای ارزیابی دارایی‌ها و بدهی‌ها استفاده میکند.
انواع سازمان‌های غیر انتفاعی کدام‌اند؟
سازمان‌های غیر انتفاعی دو نوع هستند:
الف) مؤسساتی که هدفشان جلب منافع و تقسیم آن بین اعضاء خود نباشد. مؤسسات خیریه و انجمن‌های اسلامی و تخصصی و احزاب و صندوق‌های قرض‌الحسنه و گروه‌های سیاسی را می‌توان از این نوع مؤسسات غیر انتفاعی دانست.
ب) مؤسساتی که هدفشان جلب منافع مادی و تقسیم منافع مزبور بین اعضاء خود یا غیر باشد. مانند کانون‌های فنی و حقوقی و مدارس غیرانتفاعی.
مهارت‌های مورد نیاز برای مدیریت موسسات غیر انتفاعی
مدیران مؤسسه‌های غیر انتفاعی برای موفقیت در محیط‌های غیر انتفاعی، به مهارت‌های خاصی نیاز دارند که از مهم‌ترین آنها می‌توان به مهارت افزایش منابع مالی و نوشتن درخواست‌های مالی اشاره کرد. نکات مهم دیگر برای کمک به پیشرفت شما مدیران به شرح زیر است:
۱. تغییرات و چالش‌های بوجود آمده را بپذیرید
۲. بدانید چگونه به تیمتان انگیزه دهید.
۳. قدرت نفوذتان را بالا ببرید.
۴. تأثیرگذاری خود را نشان دهید.
چگونه مؤسسات غیر انتفاعی را اداره کنید؟
- مدیریت منابع
مؤسسات غیر انتفاعی برای جمع‌آوری سرمایه‌ی کارشان، به ترکیبی از کمک‌های دولتی و کمک‌های بخش خصوصی نیاز دارند؛ از طرفی به افراد متخصصی هم نیاز دارد که بدون هیچ چشمداشتی به انجام برخی کارها بپردازند و سازمان را در رسیدن به اهدافش یاری کنند نه اینکه این پول را صرف بوروکراسی و ریخت‌وپاش‌های اداری کنند. بنابراین سازمان‌های غیر انتفاعی تمام سعی‌شان را به کار می‌گیرند تا شهرت مؤسسه خود را در سطح بالایی حفظ کنند.
- رعایت قوانین حقوقی
برخلاف شرکت‌های انتفاعی، سازمان‌های غیر انتفاعی حقوقی، می‌توانند از معافیت‌های مالیاتی و درآمدی نیز استفاده کنند. آنها برخلافِ اسمشان، اجازه دارند تا درآمد بیشتری داشته باشند، اما هر منفعت و سودی که به دست می‌آید، باید برای پیشرفت سازمان استفاده کنند. حفظ ثبات سازمان غیرانتفاعی، مدیریت درست و اطمینان از مطابقت آن با مقررات، بر عهده‌ی مدیران مؤسسات غیر انتفاعی است.
- داشتن شریک تجاری
اغلب هدف سازمان‌های غیر انتفاعی، مشارکت در حوزه‌ی مشخصی است، بنابراین، معمولاً برای آنها مهم نیست که این کار را به تنهایی انجام دهند یا با دیگران. در واقع اگر سازمان‌های غیر انتفاعی، با سایر گروه‌های علاقه‌مند به شراکت بپردازند، اغلب به اهداف بیشتری دست می‌یابند. مشارکت می‌تواند شامل همکاریِ سازمان‌های غیرانتفاعی با یکدیگر، کار با سازمان‌های دولتی، یا حتی با کسب‌وکارهای تجاری باشد.
متداول‌ترین انواع ساختار کسب و کار شراکتی عبارت‌اند از: مالکیت انحصاری یا محدود، مشارکت LLP، شرکت با مسئولیت محدود (LLC). ایجاد یک کسب و کار شراکتی از نوع LLC از شما و کسب و کارتان محافظت میکند. شرکت با مسئولیت محدود، شرکتی است که برای تشکیل و ثبت آن، حضور حداقل دو شریک لازم است و مسئولیت شرکا به میزان سرمایه‌ای است که به شرکت آورده‌اند. به بیانی دیگر، اگر از موسسه غیر انتفاعی شما شکایت شود و دارایی موسسه برای پرداخت بدهی آن کافی نباشد، شرکای شما با مسئولیت محدود به میزان سرمایه‌ای که به شرکت آورده‌اند، مسئول پرداخت آن بدهی خواهند بود. مازاد بر آن، طلبکاران نمی‌توانند بدهی‌های خود را از دارایی و اموال شخصی شرکای موسسه مطالبه کنند.
مزایای سازمان‌های غیر انتفاعی چیست؟
یکی از مزایای اصلی مدیریت مؤسسات غیر انتفاعی، انگیزه‌ی بالای اعضای تیم است که به هدف و مأموریت سازمانشان متعهد هستند. در نتیجه تمایل دارند که بیشتر از وظیفه‌شان برای سازمان انرژی بگذارند. وجود این‌گونه افراد مزیت ویژه‌ای برای سازمان‌های غیر انتفاعی محسوب می‌شود و به عملکرد فراتر از انتظار این سازمان‌ها منجر خواهد شد. با این حال، نکته قابل توجه آن است که از این سطح بالای اشتیاق در سیاست‌های کاری، سوءاستفاده نکنید یا افرادی را که با اهداف والاتری کار می‌کنند را اذیت نکنید.
تفاوت سازمان غیر انتفاعی با سازمان مردم نهاد در چیست؟
توجه داشته باشید که سازمان غیرانتفاعی ممکن است سازمان مردم نهاد باشد و یا حتی نباشد و این دو بحث کاملاً مستقل از یکدیگر هستند. وقتی از سازمان مردم نهاد صحبت می‌کنیم به طور مشخص بر غیردولتی بودن آن سازمان تاکید داریم.
این در حالی است که سازمان غیرانتفاعی می‌تواند از نوع دولتی هم باشد. حتی بسیاری از وزارتخانه‌ها هم غیرانتفاعی هستند. همچنین بسیاری از ستادها و نهادهای دولتی غیرانتفاعی محسوب می‌شوند و سهام‌دار ندارند. پس سازمان‌های خیریه تنها یکی از انواع سازمان‌های غیرانتفاعی هستند.
بهترین روش برای حسابداری غیر انتفاعی چیست؟
حسابدار مؤسسه غیر انتفاعی وظیفه دارد که اطلاعات مالی روزانه را برای سازمان شما ثبت کند و با انگیزه به بررسی ثبت‌های حسابداری، انجام تطبیق حساب و ترازنامه، تهیه صورت‌های مالی و گزارش‌ها و بررسی امور مالی بپردازد .
به منظور اتخاذ بهترین تصمیمات مالی، متخصصان غیر انتفاعی باید برخی از بهترین شیوه‌های حسابداری را یاد بگیرند.یکی از بهترین شیوه‌هایی را که حسابداران غیرانتفاعی می‌توانند برای مدیریت بهتر امور مالی و حسابداری مؤسسات غیرانتفاعی ازآن استفاده کنند; نرم افزارهای تخصصی هستند.
حسابداری موسسات غیر انتفاعی شباهتی به حسابداری‌های دیگر ندارد. تجهیز خود به بهترین نرم افزار می‌تواند دنیای متفاوتی را برای سازمان شما ایجاد کند. هنگامی که نرم افزار خود را برای ثبت و محافظت از اطلاعات مالی تنظیم می‌کنید، مطمئن شوید که دارای تنظیمات خاصی برای حسابداری غیرانتفاعی است. نرم افزار حسابداری محک یکی از بهترین گزینه ها است.
شما باید نرم افزار حسابداری را انتخاب کنید که بصورت اختصاصی برای حسابداری مدارس غیر انتفاعی و موسسات غیر انتفاعی تولید شده باشد و بتواند فرایند حسابداری شما را هم در زمان حال و هم در آینده آسان‌تر کند. طی کردن فرایند مناسب حسابداری مؤسسات غیرانتفاعی از وقوع اشتباهات پرهزینه جلوگیری میکند. همچنین در مدارس غیرانتفاعی نیز عملیات حسابداری، پایه و اساس مدارس با عملکرد عالی است و جمع‌آوری حساب‌ها و گزارش دهی مداوم و کامل آنها برای موفقیت ضروری است.
منبع: jitasagroup
