تبلیغات سابلیمینال چیست؟ منظور از سابلیمینال چیست؟

دیوید اوگیلوی، پدر تبلیغات مدرن، زمانی این جمله مهم را به کار برد: “تبلیغ خوب تبلیغی است که بدون جلب توجه محصولی را بفروشد.” مفهموم تبلیغات سابلیمینال را از همین جمله می‌توان درک کرد. احتمالا شما هم با نمونه‌های زیادی از این گونه تبلیغات مواجه شده‌اید اما در آن لحظه متوجه آن نشده‌اید، بلکه بعدها و به ناگهان نظرتان در مورد یک محصول یا برند تغییر کرده است. چرا؟ چون این تبلیغات روی ضمیر ناخودآگاه شما تاثیر می‌گذارند.

فهرست مطالب

منظور از سابلیمینال چیست؟

سابلیمینال در لغت به معنای “زیر” یا “کمتر از” می‌باشد و می‌توان آن را به ضمیر ناخودآگاه یا ضمیر پنهان نیز تعبیر کرد. محرک‌های سابلیمینال به هر گونه محرک حسی گفته می‌شود که پایین‌تر از آستانه ادراک آگاهانه افراد هستند و به نوعی روی ناخودآگاه اثر می‌گذارند. در سال 2012 و طی تحقیقاتی مشخص شد که محرک‌های سابلیمینال ناحیه خاصی از مغز را فعال می‌کنند، بدون اینکه خود شخص متوجه آن شود.

محرک‌های دیداری ممکن است خیلی سریع در مقابل چشمان فرد ظاهر شوند و قبل از اینکه او بتواند این محرک‌ها را پردازش کند پنهان شوند تا خللی در پردازش مغز ایجاد نکنند. محرک‌های شنیداری نیز ممکن است در سطحی پایین‌تر از آستانه شنوایی انسان پخش شوند یا در سایر محرک‌ها پنهان شوند.

پیام سابلیمینال چیست؟

پیام سابلیمینال یک محرک صوتی یا بصری است که توسط ذهن خودآگاه شما درک نمی‌شود. این پیام‌ها اغلب در آهنگ‌ها، فیلم‌ها یا تبلیغات قرار می‌گیرند، زیرا می‌توان از آن‌ها برای افزایش متقاعدکننده بودن چیزی استفاده کرد یا به طور کامل پیام دیگری را منتقل کرد.

بدن انسان حدود 11 میلیون بیت در ثانیه را برای پردازش به مغز می‌فرستد. طبق تحقیقاتی که محققان انجام داده‌اند، انسان‌ها ظرفیت 120 بیت در هر ثانیه را دارند و این مقدار، پهنای باندی است که شما برای توجه آگاهانه به هر چیزی در هر ثانیه دارید. با اینکه همچنان در خصوص سرعت ضمیر ناخودآگاه اختلاف نظر وجود دارد، اما دانشمندان معتقدند که ضمیر ناخودآگاه بیش از 500،000 بار سریع‌تر از ضمیر خودآگاه می‌تواند محرک‌ها را پردازش کند.

پس می‌توان نتیجه گرفت، یک پیام سابلیمینال پیامی است که ذهن خودآگاه شما را دور می‌زند، اما ناخودآگاه شما آن را دریافت می‌کند.

تبلیغات سابلیمینال چیست؟

تبلیغات سابلیمینال مفهومی است که اولین بار توسط جیمز ویکری معرفی شد و سپس توسط ونس پاکارد در کتابی به نام ترغیب کننده های پنهانی (The Hidden Persuaders) که در سال 1952 منتشر شد مطرح گشت. ویکری ادعا می‌کرد که با پخش تصاویری در هر پنج ثانیه و به مدت زمان بسیار کوتاه (سه هزارم ثانیه) توانسته کاری کند که فروش کوکاکولا و پاپ کورن در سینما افزایش پیدا کند. این تصاویر عباراتی مثل «کوکاکولا بنوشید»، «گرسنه» و «پاپ کورن بخورید» را پیش چشمان حاضرین در سینما قرار می‌داده است و به صورت ناخودآگاه روی تصمیم گیری آن‌ها برای خرید کوکاکولا و پاپ کورن تاثیر داشته است.

درنهایت، از ویکری خواسته شد تا این آزمایش را برای برند دیگری نیز انجام دهد، اما نتیجه این آزمایش ناموفق بود و ویکری اقرار کرد که در نتایج آزمایش اولی نیز غلو کرده است.

تعریف تبلیغات سابلیمینال بسیار گسترده است، اما به طور کلی آن را می‌توان این طور تعریف کرد: «استفاده تبلیغ‌کنندگان از تصاویر و صداها برای تأثیرگذاری بر واکنش‌های مصرف‌کنندگان، بدون اینکه آن‌ها آگاهانه از آن خبر داشته باشند».

متقاعد کردن افراد برای خرید یک محصول یا سرویس از طریق تبلیغات سابلیمینال می‌تواند به روش‌های مختلفی انجام شود. گاهی اوقات، کلمات یا تصاویر به طور خلاصه و در زمان بسیار کوتاه (0.003 ثانیه) روی صفحه نمایش داده می‌شوند و مخاطب نمی‌تواند آگاهانه آن‌ها را تشخیص دهد. در تبلیغات چاپی یا طراحی لوگو، ممکن است تصویر، رنگ یا شکلی در آن گنجانده شده باشد که دیده شدن آن مدتی طول می‌کشد، اما ناخودآگاه شما به طور بالقوه آن را ثبت کرده است.

چیزی که پیام‌های سابلیمینال را موذیانه و خطرساز می‌سازد این است که علیرغم بی اطلاعی از پیامی که می‌بینیم یا می‌شنویم، بخشی از ضمیر ناخودآگاه ما نمی‌تواند به این محرک‌های پنهان بی تفاوت باشد و بالاخره و به نوعی به آن‌ها واکنش نشان می‌دهد؛ این اتفاق کاملاً بدون آگاهی و رضایت ما رخ می‌دهد.

آیا تبلیغات سابلیمینال قانونی هستند؟

نمونه‌های زیادی را می‌توان یافت که به استفاده از پیام‌های سابلیمینال محکوم هستند، اما صحت این ادعاها هیچ وقت اثبات نشد. به عنوان مثال، بسیاری از آلبوم‌های موسیقی به استفاده از پیام‌های سابلیمینال محکوم شدند و سازندگان آن‌ها به دادگاه احضار شدند، اما هیچ یک از این پرونده‌ها به نتیجه قابل قبولی نرسیدند. شاید معروف‌ترین این پرونده‌ها به گروه موسیقی جوداث پریست مربوط شود که در سال 1985 به خودکشی دو جوان 18 و 20 ساله با اسلحه ختم شد و والدین آن‌ها اصرار داشتند که این خودکشی بعد از گوش دادن به آلبوم موسیقی این گروه اتفاق افتاده است.

پرونده‌های بسیار دیگری هستند که سازندگان فیلم و آهنگسازان مختلف را درگیر این قضیه کرده‌اند. هیچ کدام از این پرونده‌ها به نتیجه نرسیدند، اما توجه به خطرات احتمالی این شیوه تبلیغات نظر همه را جلب کرد، تا جایی که در بسیاری از کشورها استفاده از تبلیغات و پیام‌های سابلیمینال ممنوع و غیرقانونی اعلام شد.

اما فقط صنعت سینما و موسیقی نبودند که از تبلیغات سابلیمینال استفاده کردند. بسیاری از شرکت‌ها و برندهای بزرگ تجاری سعی می‌کنند تا از این شیوه بحث برانگیز تبلیغات برای ترویج هر چه بیشتر نام برند خود و افزایش فروش محصولات و خدمات بهره ببرند.

نمونه هایی از تبلیغات سابلیمینال در لوگوی برندها

مسائل بالقوه‌ای وجود دارد که می‌تواند از تبلیغات سابلیمینال ناشی شود. یکی این است که مشتریان، اگر تاکتیک شما را بفهمند، ممکن است از برند شما رویگردان شوند. یکی دیگر از موارد، قانونی بودن تبلیغات سابلیمینال است؛ شیوه‌ای که تمایل دارد از خطوط و چارچوب‌های نانوشته در مورد اینکه چه چیزی خوب است و چه چیزی خوب نیست عبور کند.

اگر قصد استفاده از این شکل از بازاریابی را دارید، لازم است ابتدا با تیم حقوقی خود مشورت کنید تا مطمئن شوید که قوانین تبلیغات را زیر پا نمی‌گذارید. در ادامه چند نمونه از تبلیغات سابلیمینال که شرکت‌ها و برندهای معروف از آن استفاده می‌کنند بررسی می‌کنیم. حتما شما هم آن‌ها را دیده‌اید اما به آن توجه نکرده‌اید.

لوگوی آمازون (Amazon)

شاید لوگوی آمازون را بارها و بارها دیده باشید، اما پیام سابلیمینال آن کجاست؟ خب، یک نوشته ساده amazon با فلش خندانی که زیر آن قرار دارد چه پیام پنهانی در خود نهفته دارد؟  آیا تا به حال متوجه شده‌اید که فلش زیر نوشته از “a” به “z” اشاره می‌کند و به ضمیر ناخودآگاه شما می‌گوید که به معنای واقعی کلمه می‌توانید هر چیزی را از آمازون دریافت کنید؟ ضمن اینکه، این فلش شبیه یک لبخند به نظر می‌رسد و به طور ناخودآگاه باعث می‌شود احساس خوبی نسبت به برند داشته باشید، بنابراین در واقع دو پیام به طرز هوشمندانه‌ای در یک لوگو پنهان شده است.

لوگوی فدکس (FedEx)

FedEx هوشمندانه از فضای منفی استفاده می‌کند. به حروف به هم چسبیده لوگو نگاه کنید. چه چیزی را متوجه می‌شوید؟ درست است! هیچ فاصله‌ای وجود ندارد. همچنین فلشی که بین E و x ایجاد شده مفهوم حرکت را می‌رساند. این طرح که توسط دفتر طراحی Landor Associated در سال 1994 طراحی شد، بیش از 40 جایزه طراحی دریافت کرد و توسط مجله رولینگ استون در فهرست 10 نشان تجاری برتر ذکر شد.

لوگوی تابل‌رون (Toblerone)

تابل‌رون یک شرکت شکلات سازی است که در سوییس شروع به کار کرد و بعدها یک شرکت آمریکایی آن را خریداری کرد. بر خلاف پیام ظریف و هوشمندانه لوگوی فدکس که می‌گوید فاصله‌ای وجود ندارد و آمازون که القا می‌کند همه چیز را بارضایت می‌توانید بخرید، لوگوی تابل‌رون هیچ چیزی را به صورت ناخودآگاه نمی‌فروشد.

اگر به لوگوی تابل‌رون دقت کنید رشته کوهی را می‌بینید که شبیه شکلات‌های این برند است و می‌توانید خرسی را پیدا کنید که روی پاهای عقبش ایستاده است. شهر برن که شرکت تابل‌رون در آن تاسیس شده به «شهر خرس‌ها» معروف است. در واقع این لوگو به زادگاه این شکلات ادای احترام می‌کند.

بارکد برند مارل بورو (Marlboro’s Barcode)

علیرغم تمام تلاش‌هایی که برای محدود کردن تبلیغات محصولات دخانی و سیگار در سراسر جهان انجام می‌شود، با این حال مارل بورو یکی از معروف‌ترین برندهای دنیا است.

در اواخر دهه 90 و اوایل دهه 2000، بسیاری از سازمان‌های ورزشی حرفه‌ای و نهادهای نظارتی نسبت به گسترش تبلیغات سیگار در مسابقات فرمول 1 ابراز نگرانی می‌کردند. تا اینکه ممنوعیت ناگهانی حمایت مالی از شرکت‌های تولیدکننده سیگار در اروپا باعث شد تا برندهای سیگار از این ورزش خارج شوند. اما تیم بازاریابی مارل بورو برای دور زدن این محدودیت‌ها دست به اقدامی بسیار مبتکرانه، و البته مزورانه زد.

آن‌ها تصویری به شکل بارکد طراحی کردند که حتی در حرکت سریع ماشین‌های فرمول 1 در پیست مسابقات، تقریبا به شکل خود لوگوی مارل بورو دیده می‌شد و قابل تشخیص بود. با این حال، بعد از مدت کوتاهی و با فشارهایی که کمیته بهداشت عمومی اروپا به قانون گذاران آورد، استفاده از بارکد مارل بورو مثل لوگوی آن ممنوع شد.

فست فود KFC

یکی از بهترین نمونه‌های تبلیغات سابلیمینال مربوط به برند KFC می‌شود که البته جدا از لوگوی آن است. در سال 2008، یک بیینده تیزبین متوجه حقه‌ای در یکی از تصاویر برند KFC شد که در تبلیغات تلویزیونی از آن استفاده می‌کرد. اسکناس‌های دلار که در کاهو استتار شده بودند! البته این اولین باری نبود که KFC از تبلیغات سابلیمینال استفاده می‌کرد. اما از آنجایی که تاثیر تبلیغات سابلیمینال همچنان اثبات نشده و مورد تردید قرار دارد، آیا بدنامی حاصل از آن ارزش دارد یا نه؟

نمونه هایی از پیام سابلیمینال در صنعت سینما

پیام های سابلیمینالی که در فیلم ها گنجانده می‌شوند آیا هدف و نیت خاصی را دنبال می‌کنند یا فقط برای سرگرمی مورد استفاده قرار گرفته‌اند؟ قضاوت با شما!

انیمیشن سیمپسون ها (The Simpsons)

هنگام تماشای انیمیشن سیمپسون ها، افراد تیزبین متوجه می‌شوند که فقط خدا و مسیح شخصیت‌هایی هستند که با پنج انگشت به تصویر کشیده می‌شوند و سایر شخصیت‌ها چهار انگشت دارند.

فیلم ماتریکس (The Matrix)

در سری فیلم‌های ماتریکس، پلاک اکثر خودروها به آیاتی از کتاب مقدس اشاره دارند. برای مثال خودرویی که مورفیوس و ترینیتی در آن نشسته‌اند با پلاک “DA203” به کتاب دانیال نبی آیه 2:03 اشاره می‌کند که می‌گوید: «رویایی دیدم که مرا آزار می‌دهد و می‌خواهم بدانم معنای آن چیست.»

فیلم جنگیر (The Exorcist)

فیلم جنگیر که در سال 1973 و در ژانر وحشت ساخته شد، پر از پیام‌های سابلیمینال قومی و مذهبی است. مجسمه یا بتی که در خرابه‌های باستانی باقیمانده از تمدن بابل در عراق امروزی پیدا می‌شود و دیوی که از آن به بدن دختر بچه‌ معصوم انگلیسی منتقل می‌شود؛ همچنین، زمانی که پدر دیمین فیلم دختر جن زده را تماشا می‌کند و با به عقب برگرداندن بخشی از فیلم پیام آن دیو را می‌شنود. پس آیا باید از تمدن بابل که بزرگ‌ترین دشمن قوم یهود بود، و نیز از کشور مسلمان عراق وحشت داشت؟!

فیلم Anchorman

شخصیت ورونیکا کورنینگ استون (با بازی کریستینا اپلگیت) یک گوینده اخبار است که از یک رستوران مکزیکی بازدید می‌کند. بر روی تابلوی رستوران نوشته شده است “Escupinos en su Alimento”، که احتمالا سرنخی از این باشد که او نباید انتظار یک غذای عالی و لذت بخش را داشته باشد. ترجمه فارسی: “ما در غذای شما تف می‌کنیم”.

فیلم Fight Club

یکی از موضوعاتی که فینچر، کارگردان فیلم فایت کلاب در سرتاسر این فیلم به آن اشاره می‌کند، فراگیر شدن تبلیغات بی وقفه است. مثلا، در تقریبا همه صحنه‌ها یک لیوان استارباکس می‌بینید. از طرف دیگر، وقتی ادوارد نورتون، راوی فیلم، برای اولین بار تایلر دوردن شکوهمند و جذاب را ملاقات می‌کند، در واقع چهارمین باری است تماشاگر او را دیده است: یک بار زمانی که راوی در حال فتوکپی گرفتن است، زمانی که در حال ترک کردن پزشک است، وقتی مارلا را در حال ترک جلسه درمانی یک گروه حامی بیماران سرطانی می‌بیند، و همچنین، زمانی که راوی در هتل در حال تماشای تلویزیون است و گروهی از خدمتکاران جلوی او حاضر می‌شوند و تایلر نیز در بین آن‌ها است.

وقتی آپارتمان راوی منفجر می‌شود، او با تایلر تماس تلفنی می‌گیرد، اما پاسخی نیست. وقتی تلفن زنگ می‌خورد، دوربین روی تلفن عمومی زوم می‌کند. در آنجا متنی نوشته شده که می‌گوید «هیچ تماس ورودی پاسخ داده نمی‌شود». یعنی تایلری وجود ندارد که در زمان نیاز به او پاسخ دهد.

آیا از تبلیغات سابلیمینال استفاده کنیم؟

شاید مهم‌ترین هدف هر کسب و کار و تجارتی پول درآوردن باشد، اما قطعا آسیب زدن به دیگران، به هر شکلی و با هر هدفی عملی غیراخلاقی و نکوهیده است. اگر می‌خواهید در بازاریابی برند یا محصولات و خدمات خود از شیوه تبلیغات سابلیمینال استفاده کنید باید موازین اخلاقی و قانونی را رعایت کنید.

ضمنا، استفاده از این روش بستگی به کسب و کار شما و نحوه درک مخاطبان شما از آن دارد. اگر تصمیم دارید شیوه تبلیغات سابلیمینال را امتحان کنید، نه تبلیغات خود، بلکه مخاطبان خود را در اولویت قرار دهید و از هر چیزی که ممکن است رابطه شما را با مخاطبان خراب کند اجتناب کنید.

منابع: https://www.audionetwork.com/ – https://www.wordstream.com/