در عصر حاضر که مسئولیت اجتماعی مورد توجه عموم مردم قرار گرفته است، اغلب انتظار می‌رود که شرکت‌ها و سازمان‌های تجاری ارزشی را به مصرف‌کنندگان و سهامداران ارائه دهند و همچنین استانداردهای محیطی و اجتماعی را رعایت کنند. حسابرسی اجتماعی مقوله‌ای است که می‌تواند به شرکت‌ها در ایجاد، بهبود و حفظ یک تصویر مثبت در اذهان عمومی کمک کند. برای بسیاری از شرکت‌ها، ایجاد این تصویر مثبت از اهمیت خاصی برخوردار است و در نهایت می‌تواند به سودآوری بیشتر آن‌ها ختم شود. در ادامه این مطلب بیشتر در خصوص حسابرسی اجتماعی و اهمیت آن صحبت می‌کنیم.
فهرست مطالب
حسابرسی اجتماعی چیست؟
حسابرسی اجتماعی یا ممیزی اجتماعی به بررسی رسمی تلاش‌ها، رویه‌ها و آیین‌نامه رفتاری شرکت‌ها و سازمان‌ها در رابطه با مسئولیت اجتماعی آن‌ها می‌پردازد و تأثیر یک شرکت یا سازمان را بر جامعه ارزیابی می‌کند. حسابرسی اجتماعی ارزیابی این است که یک شرکت چقدر به اهداف یا معیارهای مسئولیت اجتماعی خود دست می‌یابد.
حسابرسی اجتماعی را می‌توان به عنوان مکانیزمی تعریف کرد که به منظور درک، اندازه گیری، گزارش دهی و ارتقای عملکرد کلی اخلاقی یک سازمان مورد استفاده قرار می‌گیرد و برای این منظور مشارکت ذینفعان آن از جمله مشتریان، کارکنان، ارباب رجوع، فروشندگان، تامین کنندگان، سهامداران و جامعه بسیار مهم است.
ممیزی اجتماعی را می‌توان به عنوان فرآیندی درک کرد که برای ارزیابی مشارکت یک نهاد در فعالیت‌های اجتماعی استفاده می‌شود. به عبارت دیگر، هدف حسابرسی اجتماعی ارزیابی نوع تأثیرات اجتماعی و همچنین محیطی یک سازمان بر جامعه است و ارائه دهندگان خدمات اجتماعی محلی را قادر می‌سازد تا از نیازهای جاری جامعه محلی خود مطلع شوند.
با تلاش مستمر برای برآورده ساختن و فراتر رفتن از معیارهای مسئولیت اجتماعی خود، شرکت‌ها می‌توانند درک عمومی را نسبت به برند خود، در طول زمان بهبود دهند. حسابرسی اجتماعی به شرکت‌ها کمک می‌کند تا تعادلی بین سود و اخلاق برقرار کنند.
در حالت ایده‌آل، هدف شرکت‌ها ایجاد تعادل بین سودآوری و مسئولیت اجتماعی است. حسابرسی اجتماعی یک بررسی داخلی است که نشان می‌دهد چگونه یک تجارت خاص بر جامعه تأثیر می‌گذارد. ممیزی اجتماعی به شرکت‌ها کمک می‌کند تا تعیین کنند که آیا به اهداف خود دست می‌یابند یا نه. این نوع حسابرسی ممکن است شامل اهداف و معیارهای قابل اندازه گیری باشد. حسابرسی اجتماعی یک روش کسب و کار و تجارت است و به شرکت‌ها اجازه می‌دهد تا ببینند اقدامات انجام شده آثار مثبت یا منفی دارند و آن اطلاعات را با تصویر عمومی و کلی شرکت مرتبط می‌کند.
اهداف حسابرسی اجتماعی
اهداف حسابرسی اجتماعی را می‌توان به سه دسته طبقه بندی کرد:
1- اهداف اصلی
اهداف اولیه حسابرسی اجتماعی به پرداخت سودهای منصفانه و به موقع به سهامداران و حقوق و دستمزد منصفانه به کارفرمایان و کارگران مربوط می‌شود. همچنین، به ارائه بهترین، منصفانه‌ترین و معقول‌ترین قیمت‌های ممکن به مشتریان و خریداران می‌پردازد و گسترش، توسعه و همچنین ارتقای کسب و کار یک واحد تجاری و امکان مستقل شدن آن از نظر مالی را مدنظر قرار می‌دهد.
2- اهداف ثانویه
اهداف ثانویه حسابرسی اجتماعی به عواملی مانند ایجاد مشوق‌ها و پاداش‌ها برای کارکنان و همچنین کمک به ارتقا و ترویج امکانات رفاهی جامعه محلی مربوط می‌شود. تقویت توسعه صنعتی و حوزه‌ای که شرکت در آن فعالیت می‌کند و نیز ارتقاء چارچوب تحقیق و توسعه در تکنیک‌های مورد استفاده یک شرکت، از دیگر اهداف ممیزی اجتماعی است.
3- اهداف کلی
هدف کلی حسابرسی اجتماعی پایان دادن به فعالیت‌های نامنظم و کاهش یا کند کردن شکاف‌های اقتصادی و اجتماعی است. همچنین، برای ارزیابی شرایط محیطی که کارکنان در آن کار می کنند، و برای ارزیابی تأثیر عملیات تجاری یک شرکت بر محیط زیست و جامعه محلی، و نیز تدوین اقدامات و ابتکاراتی که برای توسعه جوامع محلی و غیره لازم هستند، استفاده از حسابرسی اجتماعی کارگشا خواهد بود.
موارد مورد بررسی در حسابرسی اجتماعی
دامنه حسابرسی اجتماعی می‌تواند متفاوت و گسترده باشد. این ارزیابی می‌تواند شامل مسئولیت اجتماعی و عمومی و همچنین رفتار کارکنان باشد. برخی از دستورالعمل‌ها و موضوعاتی که شامل ممیزی اجتماعی می‌شود شامل موارد زیر است:
- اثرات زیست محیطی ناشی از عملکرد شرکت‌ها
- شفافیت در گزارش‌دهی در خصوص هر گونه مسائل مربوط به اثرات زیست محیطی یا اجتماعی
- شفافیت مالی و حسابداری
- توسعه جوامع و کمک‌های مالی
- بخشش به خیریه‌ها
- فعالیت‌های داوطلبانه کارکنان
- مصرف انرژی یا تاثیر آن بر روی محیط زیست
- شرایط محیط کار شامل ایمنی، محیطی عاری از آزار و اذیت و دارای فرصت‌های برابر
- حقوق و مزایای کارکنان
- اعمال بدون تبعیض
- تفاوت‌های قومی، فرهنگی، نژادی، جنسیتی و …
هیچ استانداردی برای موارد موجود در حسابرسی اجتماعی وجود ندارد. حسابرسی اجتماعی اختیاری است، به این معنی که شرکت‌ها می توانند انتخاب کنند که آیا نتایج را به صورت عمومی منتشر کنند یا فقط از آن‌ها در داخل سازمان استفاده کنند.
انعطاف‌پذیری پیرامون ممیزی اجتماعی به شرکت‌ها این امکان را می‌دهد تا بر اساس اهداف خود، دامنه فعالیت خود را گسترش داده یا محدود کنند. در حالی که ممکن است یک شرکت بخواهد تاثیری را که فعالیت‌های آن بر یک شهر یا منطقه خاص دارد درک کند، شرکت‌های دیگر ممکن است گستره حسابرسی را گسترش دهند تا کل یک کشور یا سراسر جهان را شامل شود.
مراحل حسابرسی اجتماعی در نهادهای محلی
به طور کلی، برای انجام حسابرسی اجتماعی برای نهادهای محلی باید مراحل زیر را طی کرد:
- شفاف سازی اهداف نهادهای محلی منتخب
- شناسایی ذینفعان با تمرکز بر نقش‌ها و وظایف خاص آن‌ها. هدف حسابرسی اجتماعی اطمینان از مشارکت همه ذینفعان است. ممیزی اجتماعی به ویژه برای گروه‌های اجتماعی به حاشیه رانده شده مهم است. گروه‌هایی که معمولاً نادیده گرفته می‌شوند یا حذف می‌شوند، در مورد مسائل و فعالیت‌های توسعه محلی نظرات و گفته‌های مفیدی دارند و می‌توانند دیدگاه‌های خود را در مورد عملکرد واقعی نهادهای منتخب محلی اظهار کنند.
- تعریف شاخص‌های عملکردی که برای همه قابل درک و پذیرش باشد. داده های شاخص باید توسط ذینفعان به طور منظم جمع آوری شود.
- برگزاری جلسات منظم برای بررسی و بحث در مورد داده ها و اطلاعات مربوط به شاخص‌های عملکرد
- پیگیری جلسه حسابرسی اجتماعی و بررسی اقدامات، فعالیت‌ها و دیدگاه‌های ذینفعان. همچنین باید اعضا به تغییرات متعهد باشند و در خصوص اقدامات آتی، مطابق با توصیه ذینفعان، به تفاهم برسند.
- ایجاد گروهی از افراد محلی مورد اعتماد شامل افراد باتجربه، معلمان و سایر افراد متعهد و مستقل برای مشارکت در راستی آزمایی و قضاوت در مورد اجرای تصمیمات مبتنی بر حسابرسی اجتماعی
- به اشتراک گذاری یافته‌های ممیزی اجتماعی با همه ذینفعان محلی. این امر مشوق شفافیت و مسئولیت پذیری است. گزارشی از جلسات حسابرسی اجتماعی باید در اختیار مراجع ذیصلاح قرار بگیرد. همچنین، تصمیمات کلیدی باید بر روی دیوارها و تخته‌ها نوشته شده و به صورت شفاهی ابلاغ شود.
فرآیند حسابرسی اجتماعی
فرآیند حسابرسی اجتماعی شامل مراحل زیر است:
1- شروع کردن
در این مرحله، کاربران باید هدف مشخصی را تعریف کرده و آنچه را که می‌خواهند حسابرسی شود ارزیابی نمایند و فردی را انتخاب کنند که بتواند مسئولیت فرآیند کلی حسابرسی را بر عهده بگیرد، و بر همین اساس تامین مالی را تضمین کند.
2- برنامه ریزی
در این مرحله، کاربران باید یک استراتژی انتخاب کرده و ذینفعان شرکت را شناسایی کنند، فرآیند تصمیم گیری دولت را درک کنند و پس از آن، رویکردها و شیوه‌های مختلف را با یکدیگر تلفیق کرده، و بر همین اساس با همتایان خود در سطوح دولتی همکاری کنند.
3- پیاده سازی
در این مرحله، کاربران باید عملکرد حسابرسی، مدیریت منابع و همچنین تجزیه و تحلیل کلیه اطلاعات و انتشار نتایج را انجام دهند و سپس عواملی مانند پایداری و نهادینه شدن را مدنظر قرار دهند.
4- نهایی کردن
در این مرحله، کاربران فقط نیاز به پیگیری امور دارند تا از موفقیت آمیز بودن حسابرسی اجتماعی اطمینان حاصل کنند.
نمونه هایی از حسابرسی اجتماعی
ABC Limited یک شرکت خرید و فروش لوازم خانگی است و مدعی است که کمک‌های مالی خود را در قالب عرضه مواد غذایی به خانواده‌های نیازمند انجام می‌دهد. در این صورت می‌توان با ارزیابی کامل سوابق خیریه و سایر مدارک، صحت ادعاهایی را که توسط ABC Limited مطرح می‌شود بررسی و تایید نمود.
پس از تحقیقات مشخص شد که ABC یک تجارت پاک و سبز انجام می‌دهد و هیچ آسیبی به محیط زیست نمی‌رساند و تنها از روش‌های سازگار با محیط زیست استفاده می‌کند. این گزارش ارزیابی از طرف شرکت در وب سایت آن به روز می‌شود. این گزارش برای سرمایه گذارانی که قصد سرمایه گذاری در سهام ABC Limited را دارند بسیار حائز اهمیت خواهد بود.
شرکتSalesforce.com (CRM) جزو 500 شرکت برتر و یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های نرم افزاری سازمانی در ایالات متحده است. به عنوان بخشی از ممیزی و ارزیابی اجتماعی خود، این شرکت تلاش کرده است تا 100٪ از انرژی‌های تجدیدپذیر در سطح جهانی استفاده کند. این شرکت یافته‌های خود، از جمله گزارش سالانه تأثیر سهامداران را در وب سایت خود فهرست می‌کند.
طبق گزارش وب‌سایت این شرکت در سال 2017، Salesforce یکی از اولین شرکت‌های ابری بود که متعهد شد تمام انرژی لازم برای عملیات مرکز داده خود را با انرژی‌های تجدیدپذیر تأمین کند.
لزوم حسابرسی اجتماعی
در دنیای امروزی که هر بازار و تجارتی با رقابت سخت و شدید رو به رو است، نیاز بسیار زیادی به حسابرسی اجتماعی وجود دارد. هر واحد تجاری نه تنها با ذینفعان داخلی مرتبط است، بلکه در درجه اول با عموم مردم در خارج از سازمان نیز ارتباط دارد. ظاهراً شرکت‌هایی که اسم و رسم دارند بیشتر در مرکز توجه هستند و از منابع عظیمی استفاده می‌کنند. گاهی اوقات می‌توان از این قدرت سوء استفاده کرد و نتیجه این فعالیت‌ها می‌تواند تأثیر قابل توجهی بر جامعه محلی یا به طور کلی، کل جامعه و محیط زیست داشته باشد.
نظارت و تنظیم فعالیت‌های شرکت‌ها هر از گاهی لازم و ضروری است و این موضوع می‌تواند محرک و انگیزه‌ای باشد تا شرکت‌ها و سازمان‌های تجاری به نفع جامعه و محیط زیست عمل کنند.
اهمیت حسابرسی اجتماعی
حسابرسی اجتماعی از اهمیت خاصی برخوردار است زیرا به جوامع محلی کمک می‌کند تا عملکردهای خود را برنامه ریزی کنند، از دموکراسی حمایت کنند و افراد و جوامع مختلف را تشویق به مشارکت نمایند. این امر نه فقط برای خود شرکت‌ها، بلکه برای تک تک افراد سودمند است. در عین حال، تمامی اعضا و ذینفعان یک شرکت نیز به توسعه و رشد منابع انسانی کمک می‌کنند و تصویر شرکت را در چشم سرمایه گذاران بهبود داده و فرآیندهای تصمیم گیری را ارتقا می‌دهند.
مزایای حسابرسی اجتماعی
از جمله مزایای حسابرسی اجتماعی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- به جامعه محلی در برنامه ریزی کمک می‌کند.
- از عملکرد دموکراسی و مردم سالاری در جامعه حمایت می‌کند.
- مشارکت فعال در جوامع محلی را ترویج می‌دهد.
- به بهبود تصویر یک سازمان در اذهان افراد درون سازمان و همچنین عموم مردم کمک می‌کند.
- به رشد و توسعه منابع انسانی کمک می‌کند.
معایب حسابرسی اجتماعی
با وجود مزایای بسیار، حسابرسی اجتماعی معایبی نیز دارد:
- حسابرسی اجتماعی می‌تواند بسیار پیچیده و برای کاربران زمان‌بر باشد.
- هیچ نوع روش شناسی شفافی ارائه نمی‌دهد.
- محدوده‌ای که برای کاربران تعریف می‌کند ممکن است دشوار باشد.
- ماهیت ذهنیتی و ضمنی بودن حسابرسی اجتماعی، یکی دیگر از دلایلی است که به شدت دلسرد کننده است.
- فاقد مربیان واجد شرایط است.
- کاربرد عملی حسابرسی اجتماعی محدود است.
استفاده از یافته‌های حسابرسی اجتماعی
همان طور که گفتیم، حسابرسی اجتماعی امری داوطلبانه است، بنابراین، هرگونه انتشار یافته‌ها برای عموم مردم نیز به صورت داوطلبانه انجام می‌شود. در حالی که نتایج مثبت ممکن است افشا شود، نتایج منفی ممکن است در داخل سازمان محفوظ بماند و برای شناسایی نقاط قوت بالقوه‌ای که می‌تواند نتایج ممیزی اجتماعی بعدی را مطلوب‌تر کند، استفاده شود.
به عنوان مثال، یک شرکت ممکن است از طریق ارزیابی خود متوجه شود که شرکت به اندازه کافی در فعالیت‌های خیریه در جامعه مشارکت نداشته است. در نتیجه، مدیران شرکت می‌توانند اقداماتی را با اهداف قابل اندازه گیری که برای افزایش مشارکت جامعه طراحی شده‌اند، به اجرا بگذارند. فعالیت‌ها و اقدامات می‌توانند در طی ممیزی اجتماعی بعدی مورد نظارت و تجزیه و تحلیل قرار بگیرند.
انتخاب اعضای کمیته حسابرسی اجتماعی
اعضای کمیته حسابرسی اجتماعی را می‌توان از میان ذینفعان برنامه انتخاب کرد. توصیه می‌شود از کارمندان بازنشسته سازمان‌های مختلف، معلمان و اساتید یا افراد با صداقت و بی‌عیب و نقص فعال در حوزه‌های قضایی و قانونی استفاده شود. هم تسهیلگران و هم اعضای کمیته حسابرسی اجتماعی می‌توانند توسط کارشناسان ممیزی اجتماعی آموزش ببینند.
حسابرسی اجتماعی نیاز اصلی جوامع امروزی
حسابرسی اجتماعی نیاز مبرم زمانه ما است. ممیزی اجتماعی به نظارت بر عملکردهای غیراخلاقی شرکت‌ها کمک می‌کند و آگاهی اجتماعی و مسئولیت پذیری را افزایش می‌دهد و در نتیجه، یک ارزیابی سیستماتیک ارائه می‌دهد و عملکرد اجتماعی شرکت‌ها و سازمان‌های تجاری را در فواصل زمانی منظم اندازه گیری می‌کند. حسابرسی اجتماعی به عنوان یک راهنما عمل می‌کند، جامعه محلی را به سمت مشارکت تشویق می‌کند و به توسعه سرمایه اجتماعی و منابع انسانی کمک می‌کند.
منابع: https://www.wallstreetmojo.com/ – https://www.investopedia.com/
