در ایران، بسیاری از افراد علاوه بر شغل اصلی، یک شغل دوم نیز دارند تا بتوانند از مزایای درآمدی بیشتری بهره‌مند شوند. اما این درآمد اضافی مشمول مالیات است و سازمان امور مالیاتی قوانین خاصی برای آن تعیین کرده است. در این مقاله از گروه نرم افزار حسابداری محک به بررسی مالیات حقوق شغل دوم، نحوه محاسبه و انواع معافیت‌ها خواهیم پرداخت.
فهرست مطالب
مالیات حقوق شغل دوم چیست؟
مالیات شغل دوم به درآمدی تعلق می‌گیرد که فرد علاوه بر شغل اصلی خود از یک فعالیت دوم کسب می‌کند. این نوع مالیات درست مانند مالیات شغل اول، به عنوان بخشی از درآمد مستقیم فرد در نظر گرفته می‌شود و باید پرداخت شود. به این معنی که اگر شخصی در کنار شغل اصلی خود به حرفه دیگری مشغول باشد یا پروژه‌های درآمدزایی مختلفی داشته باشد، تمام درآمدها تجمیع شده و بر اساس نرخ‌های تعیین‌شده‌ی مالیاتی محاسبه می‌شود.
اگرچه برخی از مشاغل خاص معاف از مالیات هستند، اما این معافیت تنها تا حد مشخصی از درآمد صدق می‌کند و در صورتی که مجموع درآمد ماهانه فرد از مقدار مشخصی فراتر رود، مالیات شامل او خواهد شد. بنابراین، برخلاف باور رایج، حتی با داشتن چند شغل معاف از مالیات، درآمد کلی همچنان تحت نظارت مالیاتی قرار می‌گیرد و مالیات مربوطه باید پرداخت شود.
مالیات بر اساس تعداد مشاغل یک فرد محاسبه نمی‌شود، بلکه درآمد او است که تعیین‌کننده میزان مالیات قابل پرداخت می‌باشد. به عبارت دیگر، هر فرد باید بر اساس مجموع درآمد خود از تمامی مشاغل، مالیات مربوطه را پرداخت کند.
مالیات حقوق شغل دوم چقدر است؟
مالیات حقوق شغل دوم بسته به میزان درآمد فرد به صورت تصاعدی محاسبه می‌شود و نرخ‌های مختلفی دارد. در سال‌های اخیر دولت تغییراتی در نحوه اخذ مالیات حقوق افراد با شغل دوم اعمال کرده است. در گذشته کارمندان دولتی و خصوصی نرخ‌های متفاوتی از مالیات را پرداخت می‌کردند که در آن، کارمندان دولتی تنها ۱۰ درصد مالیات پرداخت می‌کردند، در حالی که کارمندان بخش خصوصی علاوه بر این، مالیات تصاعدی تا سقف ۳۵ درصد می‌پرداختند. این تفاوت منجر به اعتراض‌های زیادی شد، و در نهایت قانون مالیات به گونه‌ای اصلاح شد که برای همه افراد با شغل دوم نرخ یکسانی اعمال شود.
بر اساس ماده ۱۳۱ قانون مالیات‌های مستقیم، نرخ مالیات بر درآمد شغل دوم به صورت پلکانی محاسبه می‌شود و میزان مالیات دریافتی به درآمد کل فرد بستگی دارد. در سال ۱۴۰۳، درآمدهای کمتر از ۱۲ میلیون تومان ماهانه از مالیات معاف هستند و نرخ مالیات به صورت تصاعدی افزایش می‌یابد. این بدان معناست که افراد با درآمدهای بالاتر، درصد بیشتری از درآمد خود را به عنوان مالیات پرداخت می‌کنند. در جدول زیر، نرخ مالیات حقوق سال ۱۴۰۳ برای شغل دوم آمده است:سطح درآمد ماهانه نرخ مالیات تا ۱۲ میلیون تومان معاف از مالیات ۱۲ تا ۱۶.۵ میلیون تومان 10 درصد ۱۶.۵ تا ۲۷ میلیون تومان 15 درصد ۲۷ تا ۴۰ میلیون تومان 20 درصد بالای ۴۰ میلیون تومان 30 درصد
این جدول به خوبی نشان می‌دهد که مالیات حقوق به صورت تصاعدی محاسبه می‌شود و با افزایش درآمد، درصد بیشتری به عنوان مالیات از حقوق کسر خواهد شد. برای مثال، اگر درآمد فرد از شغل دومش ۱۶۵ میلیون ریال باشد، تا ۱۲۰ میلیون ریال معاف از مالیات است و فقط ۴۵ میلیون ریال با نرخ ۱۰ درصد محاسبه می‌شود.
معافیت مالیات حقوق شغل دوم
قانون جدید معافیت مالیات حقوق برای شغل دوم، با هدف کنترل و کاهش تخلفات مالیاتی و افزایش عدالت در سیستم مالیاتی کشور وضع شده است. بر اساس این قانون، افراد چندشغله (افرادی که بیش از یک شغل دارند) فقط می‌توانند از یک معافیت مالیاتی برای یکی از شغل‌های خود استفاده کنند.
پیش از اصلاحیه قانون مالیات‌های مستقیم، افراد چندشغله می‌توانستند از معافیت مالیاتی برای تمام مشاغل خود بهره‌مند شوند. اما اکنون، این معافیت تنها به یک شغل محدود شده است. این تغییر باعث می‌شود که درآمد کل فرد چندشغله به صورت یکجا محاسبه شده و فقط یک معافیت به آن تعلق گیرد. هدف این قانون، افزایش شفافیت و جلوگیری از سوءاستفاده از معافیت‌های مالیاتی در سیستم مالیاتی کشور است.
در گذشته، بین کارمندان بخش خصوصی و دولتی تفاوت‌هایی در نرخ‌های مالیاتی وجود داشت که منجر به نارضایتی و احساس تبعیض بین این دو بخش می‌شد. برای رفع این مشکل، با اصلاح قانون، نرخ‌های مالیاتی برای هر دو گروه یکسان‌سازی شد. به این ترتیب، کارکنان بخش دولتی و خصوصی که مازاد درآمد آنها از معافیت پایه باشد، تا هفت برابر معافیت پایه با نرخ ۱۰ درصد و نسبت به مازاد آن با نرخ ۲۰ درصد مشمول مالیات خواهند شد.
یکی از شروط اصلی بهره‌مندی از معافیت مالیاتی، ارائه و تکمیل اظهارنامه مالیاتی در زمان مقرر است. به‌این ترتیب، اشخاص حقیقی با بیش از یک شغل باید درآمد تمام شغل‌های خود را در اظهارنامه اعلام کرده و تنها از یک معافیت مالیاتی برخوردار شوند.
نکته مهم
مطابق تبصره ۲ ماده ۱۰۱ قانون مالیات‌های مستقیم، در صورت داشتن بیش از یک واحد شغلی، تنها یک معافیت به مجموع کل درآمدهای این واحدها تعلق می‌گیرد.
مشاغل معاف از مالیات حقوق شغل دوم
مشاغل معاف از مالیات برای شغل دوم، به فعالیت‌هایی اطلاق می‌شود که به دلیل اهمیت فرهنگی، اجتماعی یا خدماتی که برای جامعه دارند، از پرداخت مالیات معاف شده‌اند. این معافیت، مشوقی است تا افراد بیشتری در این زمینه‌ها فعالیت کنند و نقش مؤثری در توسعه و بهبود جامعه داشته باشند. در ادامه به بررسی این مشاغل می پردازیم.
- مشاغل فرهنگی و انتشاراتی
انتشارات، یکی از حوزه‌های مهم فرهنگی کشور است و شامل کارهایی مانند چاپ و نشر کتاب، تحقیق، ترجمه و تصحیح متون می‌شود. همچنین افرادی که در حوزه‌های آموزشی مانند مدارس غیرانتفاعی، آموزشگاه‌های فنی و حرفه‌ای و کتابخانه‌های عمومی فعالیت دارند، از مالیات معاف هستند. این معافیت برای شغل دوم هم اعمال می‌شود، زیرا فعالیت‌های فرهنگی و آموزشی به پیشرفت جامعه کمک می‌کنند و باعث افزایش آگاهی عمومی می‌شوند.
- مشاغل مطبوعاتی
فعالیت در حوزه مطبوعات، از خبرنگاری و نویسندگی گرفته تا عکاسی و پردازش اخبار، جزو مشاغل معاف از مالیات محسوب می‌شود. به دلیل اهمیت مطبوعات در آگاهی‌بخشی و ارتقای اطلاعات عمومی، قانون‌گذار معافیت مالیاتی را به این بخش تخصیص داده است. بنابراین اگر فردی در حوزه مطبوعات به عنوان شغل دوم فعالیت می‌کند، نیاز به پرداخت مالیات ندارد.
- مشاغل هنری
مشاغل هنری مانند موسیقی، نقاشی، فیلم‌سازی و نمایش عروسکی که تأثیر زیادی بر فرهنگ جامعه دارند، از پرداخت مالیات معاف هستند. هنرمندان در این حوزه‌ها می‌توانند بدون نگرانی از مالیات، به عنوان شغل دوم هم فعالیت کنند و به ارتقای فرهنگ و هنر کشور کمک کنند. البته این معافیت شامل افراد با درآمدهای بالا مانند سلبریتی‌ها نمی‌شود.
- سایر مشاغل
برخی دیگر از مشاغل، مانند شرکت‌های تعاونی روستایی و عشایری، دفاتر زیارتی و سیاحتی، صادرات اقلام غیرنفتی و محصولات کشاورزی و مراکز نگهداری از افراد معلول ذهنی نیز از پرداخت مالیات معاف هستند. این مشاغل به دلیل نقشی که در خدمت‌رسانی و توسعه اقتصادی کشور دارند، از این معافیت برخوردار شده‌اند.
مالیات حقوق شغل دوم بازنشستگان چگونه محاسبه می شود؟
برای محاسبه مالیات حقوق شغل دوم بازنشستگان، طبق قوانین جدید، تمامی بازنشستگان کشوری و لشگری که در شغل دوم به صورت پیمانکاری، ساعتی یا غیرپرسنلی مشغول به کار هستند، تا سقف درآمد 10 میلیون تومان در سال از پرداخت مالیات معاف‌اند. در صورتی که درآمد آنها از این سقف فراتر رود، بخشی از درآمد ممکن است مشمول مالیات شود، اما برای درآمدهای کمتر از این سقف، نیازی به پرداخت مالیات نیست. با این حال، بازنشستگان تامین اجتماعی بهتر است برای اطلاعات دقیق‌تر و تعیین شرایط معافیت، از مشاوران مالی کمک بگیرند، زیرا قوانین در این خصوص به نوع قرارداد و میزان درآمد آنها وابسته است.
سازمان امور مالیاتی چگونه از شغل دوم افراد مطلع می شود؟
سازمان امور مالیاتی برای شناسایی شغل دوم افراد از طریق فرآیند استخدام و اطلاعات ثبت‌شده در مدارک شناسایی افراد اقدام می‌کند. هر شرکتی که برای استخدام نیروی کار جدید اقدام می‌کند، موظف است مدارکی مانند کد ملی و دیگر اسناد شناسایی را از کارجو دریافت کند. این مدارک به منظور تأیید هویت فرد و اطمینان از قانونی بودن استخدام او ضروری هستند. به محض اینکه یک فرد به عنوان کارمند رسمی شرکت پذیرفته می‌شود، این اطلاعات به سازمان امور مالیاتی ارسال می‌شود تا به محاسبه حقوق و انجام مراحل مربوط به رد بیمه پرداخته شود.
با این فرآیند، سازمان امور مالیاتی از طریق ثبت کد ملی افراد دو شغله، اطلاعات مربوط به شغل دوم آنها را دریافت می‌کند. با توجه به اینکه سیستم‌های ثبت مالی به صورت آنلاین و الکترونیکی فعالیت می‌کنند، این روند دیگر مانند گذشته زمان‌بر و دشوار نیست. در نتیجه، سازمان امور مالیاتی می‌تواند به‌راحتی اطلاعات مربوط به مشاغل افراد را جمع‌آوری کند و بدین ترتیب از وجود شغل دوم آنها مطلع شود. این روند شفافیت بیشتری در زمینه مالیات‌گیری ایجاد کرده و امکان نظارت بهتر بر درآمدهای مختلف افراد را فراهم می‌کند.
سخن آخر
در این مقاله به بررسی این موضوع پرداخیتم که مالیات شغل دوم چیست و شامل چه نکاتی می شود. مالیات حقوق شغل دوم یک موضوع مهم و پیچیده است که باید به آن توجه ویژه‌ای داشته باشیم. با توجه به قوانین مالیاتی جدید و تغییرات مکرر در نرخ‌ها، هر فردی که به دنبال کسب درآمد از شغل دوم است، باید به دقت درآمدهای خود را بررسی کرده و با آگاهی از نرخ‌های مالیاتی اقدام به برنامه‌ریزی مالی کند. رعایت قوانین مالیاتی نه تنها از مشکلات قانونی جلوگیری می‌کند، بلکه به شفافیت اقتصادی و عدالت مالی نیز کمک می‌کند.
