تنزیل اسناد دریافتنی به فرایندی گفته می‌شود که طی آن پولی از مبلغ اسناد دریافتنی پیش از سررسید کسر شود. به عبارت دیگر هنگامی که یکی از انواع اسناد دریافتنی مانند سفته قبل از تاریخ سر رسیداش به فرد یا مؤسسه‌ای واگذار شود و وجه آن پس از کسر هزینه از فرد یا مؤسسه دریافت شود، تنزیل اسناد دریافتنی رخ می دهد.
فهرست مطالب
همان‌طور که می‌دانید حساب‌های دریافتنی در ازای فروش خدمات یا کالا به‌صورت اعتباری یا نسیه ایجاد می‌شوند و در ازای آن برای خریدار کالا و خدمات حساب پرداختنی ایجاد می‌شود. در ادامه این مقاله از گروه نرم‌افزاری محک به بررسی مراحل تنزیل اسناد دریافتنی و بررسی ماهیت آن می‌پردازیم.
منظور از حساب‌های دریافتنی چیست؟
مطالبات واحد تجاری از اشخاص و شرکت‌ها به کمک حساب‌های دریافتنی گزارش می‌شوند. از دلایل ایجاد این حساب می‌توان به فروش کالا یا ارائه خدمات، پرداخت مساعده، پرداخت وام یا مواردی از این قبیل اشاره کرد.
ماهیت حساب‌های دریافتنی چیست؟
تشخیص ماهیت حسابها در حسابداری اولین و اصلی‌ترین فاکتور حسابداری است. حساب‌های دریافتنی به نوعی جز دارایی‌های واحد اقتصادی هستند. نکته قابل توجه آن است که چون دارایی‌ها ماهیت بدهکار دارند ، ماهیت حساب‌های دریافتنی نیز بدهکار است.
از انواع حساب‌های دریافتنی چه می‌دانید؟
حساب‌هایی که در سازمان‌های مختلف، مورداستفاده قرار می‌گیرند، بر مبنای نوع فعالیت آن کسب و کار، بزرگی و کوچکی‌شان و نوع جزئیاتی که ارائه می‌دهند متفاوت‌اند. اینجاست که طبقه‌بندی حسابها روی کار می‌آید. حساب‌های دریافتنی نیز از این قاعده مستثنی نیستند. در ادامه به بررسی طبقه بندی حساب‌های دریافتنی می‌پردازیم:
طبقه بندی حساب‌های دریافتنی بر اساس عامل ایجاد مطالبات:
عامل ایجاد حساب‌های دریافتنی چیست؟ حساب‌های دریافتنی بر اساس عامل ایجاد آنها به دو دستهٔ حساب‌های دریافتنی تجاری و حساب‌های دریافتنی غیر تجاری تقسیم می‌شوند:
- حساب‌های دریافتنی تجاری چیستند؟
اگر عامل ایجاد یک حساب دریافتنی فعالیت مستمر و اصلی واحد تجاری (نظیر فروش کالا یا ارائه خدمات) باشد، به آن حساب، حساب دریافتنی تجاری می‌گویند. برای مثال مطالبات ناشی از فروش نرم افزار حسابداری در شرکت تولید کننده آن باید در بخش حساب‌های دریافتنی تجاری ثبت شود.
- حساب‌های دریافتنی غیر تجاری چیستند؟
اگر عامل ایجاد یک حساب دریافتنی، فعالیت غیر مستمر و غیراصلی واحد تجاری باشد، به آن حساب، حساب دریافتنی غیر تجاری می‌گویند. برای مثال پرداخت وام به اشخاص و شرکت‌ها، پرداخت مساعده به کارمندان و پرسنل باید در بخش حساب‌های غیر تجاری یک شرکت ثبت شود.
توجه داشته باشید که نوع فعالیت یک واحد تجاری، طبقه حساب‌های دریافتنی آن را تعیین می‌کند. مثلاً اگر پرداخت وام به اشخاص و شرکت‌ها رویکرد اصلی یک سازمان باشد، مطالبات دریافتنی این شرکت از نوع تجاری خواهد بود.
طبقه بندی حساب‌های دریافتنی بر اساس دریافت یا عدم دریافت اسناد از بدهکاران:
آیا می‌دانید اسناد دریافتنی چیستند؟ به مطالباتی که در قبال آنها اسنادی مثل چک و سفته از بدهکاران دریافت می‌شود، ” اسناد دریافتنی” می‌گویند. در واقع بدهکاران و بستانکاران به واسطه اسناد دریافتنی متعهد می‌شوند تا در زمانی مشخص و تعیین شده، بدهی خود در قبال خرید کالا / خدمات بپردازند. اگر این اسناد دریافتنی از بدهکاران دریافت نشود، نوع مطالبات همان حساب دریافتنی است.
جالب است بدانید، به دلیل اینکه احتمال وصول اسناد دریافتنی از حساب‌های دریافتنی بیشتر است، واحدهای تجاری تمایل بیشتری به دریافت اسناد از بدهکاران خود دارند. وجود اسناد دریافتنی برای صاحبان کسب و کار نوعی قوت قلب است زیرا هم از قابلیت وصول آن مطمئن‌اند و هم امکان استفاده از اسناد دریافتنی در سایر معاملات وجود دارد.
طبقه بندی حساب‌های دریافتنی بر اساس زمان وصول مطالبات:
زمانی که طول می‌کشد تا مطالبات یک واحد تجاری وصول شود هم می‌تواند در تقسیم بندی آنها نقش داشته باشد. طبقه بندی حساب‌های دریافتنی بر اساس زمان وصول مطالبات به صورت جدی در تصمیم‌گیری‌ها و برنامه‌ریزی‌های مدیران و سهام داران شرکت‌ها نقش ایفا می‌کند.
پس دانستن این نکته لازم است که به مطالبات و اسنادی که در طی چرخه عملیات عادی شرکت (یا یک سال ) وصول می‌شوند “حسابها و اسناد دریافتنی کوتاه مدت” می‌گویند و به مطالبات و اسنادی که در غیر از این زمان وصول می‌شوند هم “حسابها و اسناد دریافتنی بلند مدت“ می‌گویند.
طبقه بندی حساب‌های دریافتنی بر اساس نوع واحد پولی مطالبات:
به مطالباتی که بر اساس پول رایج کشور وصول می‌شوند، “حساب‌های دریافتنی ریالی” و به مطالباتی که به صورت ارزی وصول می‌شوند، “حساب‌های دریافتنی ارزی” می‌گویند. نکته اینکه حساب‌های دریافتنی ارزی باید به معادل ریالی تبدیل و با واحد پولی رایج کشور در حسابها به ثبت برسند.
طبقه بندی حساب‌های دریافتنی بر اساس احتمال وصول مطالبات:
اگرچه هر واحد کاری تمایل دارد تا تمام حساب‌هایش به‌راحتی تسویه شوند و هیچ نسیه، قسط یا … در آن وجود نداشته باشد، اما در اکثر موقعیت‌های بازار، امکان تسویه آنی وجود ندارد و بیشتر کسب‌وکارها علاوه بر تسویه‌های آنی که برابر فروش یا ارائه خدمت خود دریافت می‌کنند، حساب‌های دیگری نیز دارند که باید پیگیری شوند.
خیلی طبیعی است که بسیاری از شرکت‌ها تمایل به ارائه خدمات و فروش محصولات به صورت نسیه نداشته باشند، اما در برخی مواقع به دلایل مختلفی امکان تسویه‌حساب آنی وجود ندارد و اکثر کسب و کارها مجبورند از اسناد و حساب‌های دریافتنی برای ضمانت تسویه حساب در آینده استفاده کنند. در واقع آنها پیگیری حساب‌های خود را به زمانی در آینده موکول می‌کنند .
به طور کلی طبقه بندی حساب‌های دریافتنی بر اساس احتمال وصول مطالبات یک شرکت بسته به نوع شرکت و نحوه فعالیت آن انجام می‌گیرد و به سه نوع اصلی مطالبات قابل وصول، مطالبات غیرقابل‌وصول، مطالبات مشکوک الوصول تقسیم می‌شود:
- به حساب‌های دریافتنی و مطالباتی که از تسویه آنها توسط مشتری مطمئنیم مطالبات قابل وصول می‌گوییم. در واقع کارفرما می‌داند که مطالبات قابل وصول در موعد تعیین شده وصول خواهند شد و اعتماد او به مشتری از بین نخواهد رفت.
- به حساب‌های دریافتنی و مطالباتی که از تسویه آنها توسط مشتری نا امید هستیم. مطالبات غیرقابل‌وصول و سوخت شده می‌گوییم. در واقع کارفرما می‌داند که مطالبات غیرقابل‌وصول در موعد تعیین شده وصول نخواهند شد و هیچ امیدی به تسویه آنها نیست.
- به حساب‌های دریافتنی و مطالباتی که شرایط تسویه آنها بین مطالبات قابل وصول و غیر قابل وصول قرار می‌گیرد، مطالبات مشکوک الوصول می‌گویند. تکلیف این دسته از مطالبات مشخص نیست. در واقع کارفرما می‌داند مطالبات مشکوک الوصول ممکن است توسط مشتری تسویه شود و یا حتی به نوع غیر قابل وصول تبدیل شود.
نکته مهم اینکه تصمیم گیری در خصوص مطالبات سوخت شده و غیر قابل وصول بر عهده مدیران شرکت‌ها و سازمان‌ها می‌باشد.
تفاوت اسناد دریافتنی و حساب‌های دریافتنی در چیست؟
در اسناد دریافتنی، فرد بدهکار موظف است در قبال بدهی که به یک واحد تجاری دارد، به آنها اوراق ارائه دهد اما در حساب دریافتنی هیچ اجباری برای ارائه اوراق توسط بدهکار وجود ندارد. همچنین احتمال وصول اسناد دریافتنی بسیار بیشتر از حساب‌های دریافتنی است. اسناد دریافتنی چون در دسته دارایی قرار می‌گیرند ماهیت بدهکار دارند و مهم‌ترین نوع اسناد دریافتنی چک است.
به طور کلی منظور از تنزیل چیست؟
برای تخمین ارزش فعلی جریان وجوه نقدی که قرار است در آینده مشخص وصول شود، روشی بکار برده می‌شود که به آن تنزیل می‌گویند. در واقع اساس تنزیل بر این پایه استوار است ” ارزش هر یک ریال امروز، بیشتر از یک ریال فردا است “.
به عبارت دیگر تنزیل راهی است برای به روز کردن ارزش پولی که قرار است در آینده وصول شود. نرخ تنزیل با در نظر گرفتن شرایط کنونی به لحاظ بهــره ارزی، نــرخ تــورم داخلــی، نــرخ بــازدهی بــازار و ریســک اعتبــاری ایــران در محدوده 10 تا 16 درصد برآورد می‌شود.
تنزیل اسناد دریافتنی چیست؟
اکنون که به طور جداگانه با ماهیت اسناد دریافتنی و تنزیل آشنا شدیم، بهترین موقعیت است که به بررسی تنزیل اسناد دریافتنی بپردازیم.تنزیل یعنی اسناد دریافتنی شما مانند سفته، قبل از تاریخ سر رسید توسط دارنده سفته به فرد یا مؤسسه‌ای واگذار شود و وجه آن پس از کسر مبلغی تحت عنوان هزینه تنزیل و نرخ تنزیل اسناد دریافتنی از فرد یا مؤسسه مزبور دریافت شود.
فرمول تنزیل اسناد دریافتنی
هزینه تنزیل اسناد دریافتنی به وسیله فرمول تنزیل اسناد دریافتنی قابل محاسبه می‌باشد:
هزینه تنزیل= مبلغ واقعی سفته× نرخ تنزیل × مدت تنزیل
در این فرمول:
- مدت تنزیل: منظور از مدت تنزیل، فاصله زمانی است بین تاریخ تنزیل اسناد دریافتنی تا تاریخ سررسید آن سند دریافتنی.
- هزینه تنزیل: وقتی اسناد دریافتنی نظیر سفته را نزد بانک تنزیل می‌کنیم، بانک مبلغی پول را به عنوان هزینه تنزیل اسناد دریافتنی از حساب موجود در بانک برداشت می‌کند. اعلامیهٔ بستانکار و بدهکار شدن به ما اطلاع داده می‌شود.
ثبت تنزیل سفته در دفاتر حسابداری
در مورد ثبت تنزیل سفته در دفاتر حسابداری، باید گفت وقتی سفته‌ای نزد بانک تنزیل می‌شود، تا هنگام پرداخت وجه سفته توسط صادرکننده سفته به بانک، یک بدهی احتمالی برای تنزیل کننده در بانک ایجاد می‌شود.
بنابراین حساب اسناد دریافتنی تا تاریخ سررسید نباید حذف شود؛ لذا مبلغ سفته تنزیل شده نزد بانک در این فاصله زمانی به عنوان یک بدهی احتمالی تحت عنوان اسناد دریافتنی تنزیل شده ثبت خواهد شد.
نکته اینکه در اوراق سفته قسمتی تحت عنوان “این قسمت توسط بانک تکمیل می‌شود” وجود دارد. چنانچه هنگام صدور سفته قسمت مزبور توسط بانک مورد توافق صادرکننده و دریافت کننده سفته تکمیل شده باشد، دارنده سفته می‌تواند در تاریخ سررسید سفته، وجه آن را از طریق بانک وصول کند.
در تاریخ سررسید دو حالت به وجود می‌آید:
- وصول سفته تنزیل شده
در این حالت؛ حساب اسناد دریافتنی تنزیل شده در تاریخ سررسید سفته و زمانی که وجه سفته تنزیل شده توسط صادرکننده سفته به بانک پرداخت گردید، بدهکار و در مقابل حساب اسناد دریافتنی، بستانکار می‌شود.
اسناد دریافتنی تنزیلی معمولاً به عنوان یک حساب دارایی ، در ترازنامه از مانده اسناد دریافتنی کسر می‌شود.
- نکول اسنادی که قبلاً تنزیل شده است
در صورتی که سفته تنزیل شده‌ای در تاریخ سررسید توسط صادر کننده آن نکول شود، اصل و بهره سفته توسط تنزیل کننده باید به بانک یا مؤسسه‌ای که عمل تنزیل را انجام داده پرداخت شود؛ لذا به هنگام نکول چنین اسنادی، ازیک‌طرف به میزان مبلغ پرداخت شده، حساب صادر کننده سفته (حساب‌های دریافتنی) در دفاتر تنزیل کننده بدهکار شده و از طرف دیگر حساب‌های مربوط به اسناد دریافتنی و اسناد دریافتنی تنزیل شده به لحاظ پرداخت وجه سفته تنزیل شده به بانک بسته می‌شود. در صورتی که بانک به دلیل نکول سفته تنزیلی، علاوه بر مبلغ اصل و فرع سفته، مبلغی نیز به عنوان کارمزد واخواست از تنزیل کننده سفته دریافت و یا از حساب جاری وی برداشت کند، لازم است مبلغ کارمزد پرداختی در بدهکار حساب‌های دریافتنی لحاظ شود. به این ترتیب میزان مبلغ برداشتی بانک به شرح زیر است:
کارمزد + مبلغ واقعی سفته = مبلغ برداشتی بانک
حسابداری تنزیل اسناد دریافتنی با نرم افزار حسابداری محک
تا به اینجا با کنترل اسناد دریافتنی و پرداختنی آشنا شدیم و دریافتیم که هر چه کنترل این اسناد راحت‌تر و بهتر باشد، به تبع آن گزارش‌گیری از وضعیت چک‌ها هم در هر مقطعی از زمان با دقت و سرعت بالاتری انجام می‌شود. به این ترتیب احتمال ایجاد مغایرت و خطا در عملیات حسابداری خزانه داری به حداقل می‌رسد.
یکی از اساسی‌ترین وظایف انواع نرم‌افزارهای حسابداری، حسابداری تنزیل اسناد دریافتنی و بالا بردن دقت در عملیات حسابداری است. در نرم افزار حسابداری محک امکان ثبت اسناد دریافتنی صادر شده و مراحل مختلفی نظیر تنزیل اسناد که روی آن اعمال می‌شود، همراه با مشخصات کامل وجود دارد.
منبع:accountingtools
