ارزش دفتری چیست و چه تفاوتی با ارزش بازار دارد؟

ازرش دفتری نحوه ارزیابی وضعیت مالی یک کسب و کار یک مهارت ضروری است که هم برای حسابداران و هم برای سرمایه گذاران بالقوه از اهمیت خاصی برخوردار است. ارزش دفتری و ارزش بازار دو روش متفاوت برای سنجش ارزش یک شرکت هستند. سرمایه گذارانی که سعی در تعیین ارزش سهام یک شرکت دارند تا ببینند آیا ارزش سرمایه گذاری و خرید دارد یا خیر، باید این دو روش را با هم استفاده کنند. تمایز بین ارزش دفتری و مفاهیم مشابه مانند ارزش بازار و ارزش انتقالی بسیار مهم است. در این مطلب با مفهوم ارزش دفـتری و ارزش بازار بیشتر آشنا می‌شویم و نحوه محاسبه آن‌ها را بررسی می‌کنیم.

فهرست مطالب

ارزش دفتری چیست؟

ارزش دفتری (Book Value) به ارزش دارایی ثبت شده در ترازنامه اشاره دارد – یعنی ارزش دارایی‌ها پس از حسابداری برای استهلاک انباشته. یکی از راه های ارزیابی یک کسب و کار، تجزیه و تحلیل ارزش دفـتری دارایی‌های آن است. هر کسب و کاری دارای چندین دارایی است. بنابراین، هر کسب و کار و شرکتی دارای ارزش دفـتری است که نشان دهنده ارزش جاری دارایی‌های آن منهای دیون یا بدهی‌های معوقه آن است. به عبارت دیگر، ارزش دفتری یک کسب و کار، کل مقدار پولی است که یک شرکت در صورت انحلال بدون فروش هیچ دارایی با ضرر، تولید می‌کند.

ارزش دفتری نام خود را از زبان حسابداری می‌گیرد که در آن ترازنامه به عنوان “دفتر” یک شرکت شناخته می‌شود. در واقع زمانی حسابداری را دفترداری می‌نامیدند. بنابراین، ارزش دفتری را می‌توان با ارزش حسابداری یکسان دانست.

هنگامی که یک شرکت منحل می‌شود، پول بین سهامداران آن توزیع می‌گردد. وقتی سرمایه‌گذار سهام یک شرکت را خریداری می‌کند، اساساً بخشی از آن شرکت و در نتیجه ارزش دفـتری آن شرکت را می‌خرد. به همین دلیل، ارزش دفتری را می‌توان «حقوق صاحبان سهام» نیز نامید و برای تک تک سهام قابل محاسبه است. ارزش دفتـری یک سهم “ارزش دفتری هر سهم (BVPS)” نامیده می‌شود.

ارزش دفتری ارزش حقوق صاحبان سهام شرکت است که در صورت‌های مالی آن گزارش شده است. رقم ارزش دفـتری معمولاً در رابطه با ارزش سهام شرکت (سرمایه بازار) مشاهده می‌شود و با گرفتن ارزش کل دارایی‌های شرکت و کسر هر یک از بدهی‌هایی که شرکت هنوز بدهکار است تعیین می‌شود.

در ترازنامه شرکت‌ها، استهلاک نیز در ارزش دفـتری دارایی‌ها درج می‌شود. در ترازنامه سعی می‌شود ارزش دفتری را با ارزش واقعی شرکت مطابقت دهند. ارزش دفتری معمولاً به ازای هر سهم نشان داده می‌شود و با تقسیم تمام حقوق صاحبان سهام بر تعداد سهام عادی موجود در بازار تعیین می‌شود.

فرض کنید کل دارایی یک شرکت 20 میلیارد تومان است که 5 میلیارد تومان آن دارایی‌های نامشهود است. همچنین فرض کنید این شرکت 8 میلیارد تومان بدهی دارد. ارزش دفـتری این شرکت 7 میلیارد تومان خواهد بود:

20 میلیارد تومان منهای 5 میلیارد تومان منهای 8 میلیارد تومان برابر است با 7 میلیارد تومان.

ارزش دفتری برای شرکت‌هایی مورد استفاده قرار می‌گیرد که دارایی‌های فیزیکی قابل توجهی دارند، مانند تولیدکنندگان و کارخانه‌هایی که ماشین آلات سنگین و تجهیزات زیادی دارند. برای شرکت‌هایی که دارایی‌هایشان عمدتاً دارایی‌های نامشهود هستند، مانند شرکت‌های فناوری اطلاعات یا دیجیتال که دارایی‌هایشان عمدتاً در مالکیت معنوی، فرمول‌ها، سیستم‌ها، الگوریتم‌ها و غیره نهفته است، ارزش دفتری به درستی کار نمی‌کند.

آیا از اهمیت ارزش دفتری اطلاع دارید؟

ارزش دفتری به لحاظ ارزش گذاری مهم تلقی می‌شود زیرا تصویری منصفانه و دقیق از ارزش یک شرکت را نشان می‌دهد. این رقم با استفاده از داده‌های تاریخی شرکت تعیین می‌شود و اصولا یک رقم ذهنی و بدون پشتوانه نیست. این بدان معناست که سرمایه گذاران و تحلیلگران بازار، درک و بینش موثق و معقولانه‌ای از ارزش واقعی یک شرکت به دست می‌آورند.

ارزش دفـتری در درجه اول برای سرمایه‌گذارانی که از استراتژی سرمایه‌گذاری ارزشی استفاده می‌کنند مهم است، زیرا آن‌ها را قادر می‌سازد تا سهام مقرون به صرفه‌تری برای سرمایه گذاری بیابند، به‌ویژه در موارد مشکوک که ارزش یک شرکت کمتر از ارزش‌ واقعی آن بیان شده و یا یک شرکت آماده رشد است و ارزش سهام آن در حال افزایش است.

سهامی که کمتر از ارزش دفتری معامله می‌شوند، اغلب به عنوان یک معامله خوب در نظر گرفته می‌شوند، زیرا پیش‌بینی می‌شود که ورق برگردد و با قیمت بالاتری معامله شوند. سرمایه‌گذارانی که بتوانند سهام یک شرکت را در حالی که هزینه‌های آن نسبت به ارزش دفـتری شرکت پایین‌تر است تصاحب کنند، در موقعیت ایده‌آلی برای کسب سود قابل‌توجه و قرار گرفتن در موقعیت تجاری خوب در آینده هستند.

ارزش دفتری به تنهایی فقط حقوق صاحبان سهام یک شرکت را بازتاب می‌دهد، یعنی چیزی که شرکت مالک آن است. برای اینکه بتوان از ارزش دفتری به عنوان یک ابزار تصمیم گیری استفاده کرد باید با ارزش بازار شرکت مقایسه شود.

از تفاوت ارزش دفتری با ارزش انتقالی چه می‌دانید؟

ارزش دفتری و ارزش انتقالی (Carrying Value) عباراتی هستند که اغلب هنگام ارزیابی دارایی‌ها به جای یکدیگر استفاده می‌شوند. از نظر ریاضی، این دو عبارت یکسان هستند. با این حال، سرمایه گذاران معمولاً هنگام ارزیابی ارزش کل یک شرکت یا کسب و کار، از «ارزش دفتری» به جای «ارزش انتقالی» استفاده می‌کنند. دلیل آن در تفاوت مفهومی بین این دو واژه نهفته است.

هنگام تهیه ترازنامه، حسابداران می‌توانند از تکنیکی به نام “استهلاک در حسابداری” برای تقسیم بهای تمام شده دارایی در مدت زمانی که برای شرکت مفید است استفاده کنند. به عبارت دیگر، آن‌ها می‌توانند بهای تمام شده دارایی را در چندین دوره حسابداری حمل کنند و انتقال دهند – از این رو، ارزش انتقالی یا ارزش پولی اختصاص داده شده به آن دارایی را به ترازنامه منتقل کنند.

هنگام برخورد با دارایی های مشهود مانند تجهیزات، از نظر ریاضی، استهلاک با کاهش بها یکسان است. با این حال، این روشی مفید برای تخمین ارزش فعلی دارایی‌هایی مانند مجوزها یا اختراعات است که از نظر فنی ارزش خود را از دست نمی‌دهند و مستهلک نمی‌شوند. صرف نظر از این، ارزش دفـتری و ارزش انتقالی یک رقم مشابه را در ترازنامه توصیف می‌کنند.

ارزش بازار چیست؟

ارزش بازار (Market Value) یک دارایی قیمتی است که آن دارایی در بازار آزاد به آن قیمت فروخته می‌شود. ارزش بازار یک کسب و کار، مجموع قیمت تمام سهامی است که در دست سهامداران آن است. ارزش بـازار یک کسب و کار یا یک شرکت اغلب بالاتر از ارزش دفتری آن است زیرا برخی از عوامل مؤثر بر تقاضا برای سهام در ترازنامه آن ظاهر نمی‌شوند. به عنوان مثال، اگر مدیر عامل یک شرکت به عنوان یک تاجر معتبر و موفق شهرت یابد، ممکن است آن شرکت بیشتر از ارزش دفتری خود معامله داشته باشد. شهرت دارایی نیست که حسابداران بتوانند برای آن در ترازنامه کمیتی تعیین کنند، اما می‌توان از آن برای جذب سرمایه و سرمایه گذاران استفاده کرد.

ارزش بازار را می توان با ضرب کردن قیمت سهم در تعداد کل سهامی که در حال معامله هستند محاسبه کرد. به عنوان مثال، اگر قیمت فعلی سهام شرکت الف 105 تومان باشد و شرکت دارای 80 میلیون سهم موجود باشد، ارزش بـازار آن 8.4 میلیارد تومان است:

105 ضربدر 80 میلیون تومان برابر است با 8.4 میلیارد تومان.

ارزش بازار می‌تواند رقمی بی ثبات باشد. این عدد در طول روز تغییر می‌کند زیرا همچنان که سرمایه گذاران و معامله گران سهام را خرید و فروش می‌کنند، قیمت سهام یک شرکت دائماً در نوسان است.البته، در بیشتر موارد، این عدد تغییر شدیدی ندارد مگر در صورتی که اخبار خوب یا بد قابل توجهی در ارتباط با شرکت یا صنعتی که در آن فعالیت می‌کند اتفاق بیافتد. کل سهام موجود نیز تقریباً هرگز تغییر نمی‌کند، مگر در موارد نادری که شرکت اقدام به بازخرید سهام یا انتشار سهام بیشتر می‌کند.

تفاوت ارزش دفتری با ارزش بازار چیست؟

به طور کلی تفاوت ارزش دفتری و ارزش بازار را می‌توان در این موارد خلاصه کرد:

مقایسه ارزش دفتری با ارزش بازار

همان طور که گفتیم، مزیت اصلی ارزش دفتری و ارزش بازار این است که سرمایه گذاران می‌توانند این دو را با هم مقایسه کنند تا به ارزش واقعی سهام یا دارایی‌های یک شرکت پی ببرند و نیازی نیست از بین این دو یکی را انتخاب کرد.

اگر ارزش دفتـری بالاتر از ارزش بازار باشد، می‌تواند به معنای این باشد که سهام یک شرکت کم‌تر از ارزش واقعی آن معامله می‌شود. اگر ارزش دفتری کمتر باشد، می‌تواند به معنای این باشد که سهام شرکت بیشتر از ارزش آن قیمت دارد. بنابراین اگر ارزش دفـتری یک شرکت بالاتر از ارزش بـازار آن باشد، به این معنی است که سرمایه‌گذاران به عوامل مالی واقعی آن – قدرت عملیاتی و ترازنامه – توجه نمی‌کنند. این می‌تواند به این معنا باشد که فرصت خوبی برای خرید سهام یک شرکت است، زیرا قیمت سهام آن، زمانی که بازار به قدرت ذاتی شرکت پی ببرد، به احتمال زیاد افزایش می‌یابد.

برعکس، اگر ارزش بازار یک شرکت بالاتر از ارزش دفتری آن باشد، اغلب نشان دهنده این است که ارزش یک شرکت بیش از حد قیمت گذاری شده است و ارزش واقعی آن با ارزش درک شده‌اش مطابقت ندارد. این زمان مناسبی برای فروش سهام یا اجتناب از خرید آن خواهد بود زیرا به احتمال زیاد اصلاحی در بازار رخ می‌دهد و باعث کاهش قیمت سهام می‌شود.

اگر ارزش بـازار یک شرکت بالاتر از ارزش دفـتری آن باشد، اما شروع به کاهش کند و در نهایت به زیر ارزش دفـتری آن برسد، می‌تواند نشان دهنده از دست دادن اعتماد سرمایه گذار به شرکت باشد که هنوز در ارزش دفتری آن لحاظ نشده است.

فرمول ارزش دفتری

برای محاسبه ارزش دفتری سه فرمول اساسی وجود دارد:

1- ارزش دفتری یک دارایی = کل هزینه – استهلاک انباشته

2- ارزش دفتری یک شرکت = دارایی ها – کل بدهی ها

3- ارزش دفتری هر سهم (BVPS) = (حقوق صاحبان سهام – سهام ممتاز) / میانگین سهام موجود

نحوه محاسبه ارزش دفتری

برای یافتن ارقام لازم برای محاسبه ارزش دفتری یک دارایی یا شرکت می‌توانید به ترازنامه آن شرکت مراجعه کنید. ترازنامه شامل بخشی برای دارایی ها (و مقدار استهلاک آن‌ها) و بخشی برای بدهی‌ها است. برای محاسبه ارزش دفتری می‌توانید این مقادیر را در فرمول مناسب جایگزین کنید.

زمانی که حسابداران یک دارایی را که قابل استهلاک نیست مستهلک ثبت می‌کنند، آن استهلاک را در ارزش دارایی در ترازنامه لحاظ می‌کنند. بنابراین، ارزش دفتری چنین دارایی با ارزش آن در ترازنامه یکسان است.

برای محاسبه ارزش دفتری هر سهم (BVPS)، حقوق صاحبان سهام شرکت (یعنی ارزش دفـتری) را بر تعداد سهام موجود تقسیم می‌کنید. شما می‌توانید تعداد سهام موجود یک شرکت را در وب‌سایت‌هایی که داده‌های موثق و قابل اعتماد بازار ارائه می‌دهند بیابید. همه شرکت‌ها سهام ممتاز ارائه نمی‌دهند، اما اگر این کار را انجام دهند، باید قبل از تقسیم، ارزش کل سهام ممتاز آن را از ارزش دفـتری کم کنید. شما می‌توانید ارزش کل سهام ممتاز یک شرکت را در بخش حقوق صاحبان سهام ترازنامه آن بیابید.

داشتن ارزش دفتری منفی به چه معناست؟

ارزش دفتری منفی به این معنی است که بدهی‌های یک شرکت بیشتر از دارایی‌های آن است. این نشان می‌دهد که یک شرکت احتمالاً ورشکسته است، اما بدان معنا نیست که این شرکت سرمایه گذاری بدی است. برای درک اینکه چرا ارزش دفتری یک شرکت منفی است، باید بیشتر تحقیق و تفحص کرد.

محدودیت های ارزش دفتری

یکی از مسائل مهم در رابطه با ارزش دفتری این است که شرکت‌ها این رقم را به صورت فصلی یا سالانه گزارش می‌کنند. تنها پس از گزارش است که یک سرمایه گذار می‌داند که چگونه در طول ماه‌ها تغییر کرده است. ارزش گذاری دفتری یک مفهوم حسابداری است، بنابراین در معرض تعدیل است. درک و ارزیابی برخی از این تعدیل‌ها، مانند استهلاک، ممکن است آسان نباشد.

اگر شرکت در حال کاهش ارزش دارایی‌های خود بوده است، سرمایه‌گذاران ممکن است برای درک تأثیر آن به چندین سال صورت‌های مالی نیاز داشته باشند. علاوه بر این، قوانین مرتبط با استهلاک و شیوه‌های حسابداری می‌تواند مسائل دیگری را ایجاد کند. به عنوان مثال، یک شرکت ممکن است مجبور باشد ارزش بسیار بالایی را برای برخی از تجهیزات خود گزارش کند.

ارزش دفتری همیشه شامل تأثیر کامل ادعاها بر دارایی‌ها و هزینه‌های فروش آن‌ها نمی‌شود. اگر شرکت کاندید ورشکستگی باشد و حق رهن دارایی‌هایش را نیز داشته باشد، ممکن است ارزش دفتـری آن بسیار بالا باشد. علاوه بر این، اگر بستانکاران دارایی‌های شرکت را در رکود بازار با قیمت‌های بسیار بالا بفروشند، باز هم دارایی‌ها ارزش کامل خود را به دست نمی‌آورند.

ارزش بازار از چه محدودیت هایی برخوردار است؟

در حالی که ارزش بازار نشان دهنده درک بازار از ارزش گذاری یک شرکت است، ممکن است لزوما تصویر واقعی را نشان ندهد. معمولاً مشاهده می‌شود که حتی سهام‌های با سرمایه کلان نیز در طول یک روز 3 تا 5 درصد افزایش یا کاهش داشته باشند. بر اساس تحلیل تکنیکال، سهام اغلب به صورت کوتاه مدت بیش از حد خرید یا بیش از حد به فروش می‌رسد.

سرمایه گذاران بلندمدت همچنین باید مراقب افت و خیزهای شدیدی که گاه به گاه حادث شده و بر ارزش‌های بازار تأثیر می‌گذارد باشند. در واقع، ارزش بازار برای بسیاری از شرکت‌ها به دنبال سقوط بازار سهام و در طول تورم، کمتر از ارزش دفتری آن‌ها رقم می‌خورد. تکیه بر ارزش بـازار به تنهایی ممکن است بهترین روش برای ارزیابی پتانسیل یک سهام نباشد.

ارزش دفتری؛ روشی برای ارزش گذاری شرکت‌ها

ارزش دفتری و ارزش بازار دو روش برای ارزش گذاری یک شرکت هستند. ارزش دفتـری بر اساس ترازنامه شرکت است در حالی که ارزش بازار بر اساس قیمت سهام یک شرکت تعیین می‌شود که اغلب به دلیل احساسات بازار سهام دچار تغییرات و نوسانات می‌شود. سرمایه گذاران باید هنگام تصمیم گیری در مورد سرمایه گذاری از ارزش دفتری و ارزش بازار در کنار هم استفاده کنند. البته فقط نگاه کردن به ارقام کافی نیست. یک سرمایه گذار برای انتخاب آگاهانه سهام باید منطق پشت اعداد را نیز درک کند.

منابع: https://www.investopedia.com/ – https://www.businessinsider.com/