سود عملیاتی و سود غیرعملیاتی مفاهیمی هستند که سهامداران برای تصمیم‌گیری درست در حوزه سرمایه‌گذاری بایستی پیرامون آنها به‌طور دقیق اطلاعاتی داشته باشند. سود عملیاتی به‌عنوان یک شاخص بسیار دقیق در مورد سودآفرینی بالقوه یک کسب‌وکار عمل می‌کند چراکه تمام فاکتورهای اضافه را از محاسبات حذف خواهد کرد. سود غیرعملیاتی برخلاف سود عملیاتی ناشی از فعالیت‌های غیرمرتبط با موضوع اصلی شرکت می باشد. در این مقاله به هر دو خواهیم پرداخت و به سوالات کاربردی در این زمینه پاسخ‌های روشنی خواهیم داد. با ما تا انتهای این مقاله همراه باشید.
فهرست مطالب
سود عملیاتی چیست ؟
سود عملیاتی نشان‌دهنده باقیمانده سود پس از محاسبه تمام هزینه‌های عملیاتی مربوط به واحد تجاری می باشد. علاوه بر بهای تمام‌شده کالای فروش رفته، هزینه‌های اداری، عمومی و هزینه‌هایی نظیر اجاره و بیمه، حمل‌ونقل و کرایه در محاسبه سود عملیاتی در نظر گرفته می‌شوند. در حقیقت تمامی هزینه‌هایی که برای حفظ فعالیت واحد تجاری ضروری هستند، باید در محاسبه این شاخص در نظر گرفته شوند.
سود عملیاتی مثل سود ناخالص در بردارنده بهره‌های پرداختی بابت درآمد ناشی از سرمایه‌گذاری‌ها، مالیات و بدهی‌ها نخواهد شد. این شاخص قابلیت سوددهی عملیاتی یک واحد تجاری را مشخص می‌نماید. خوب است به این نکته توجه داشته باشید همه درآمدهایی که شرکتها از طریق انجام عملیات اصلی خود کسب می‌کنند، درآمدهای عملیاتی شرکت به حساب خواهد آمد. در نظر داشته باشید همه هزینه‌هایی که در فرایند این درآمدهای عملیاتی به وجود می آیند، جزء هزینه‌های عملیاتی شرکت خواهند بود.
بعنوان مثال، درآمد بدست آمده از محل فروش اتومبیل برای یک کارخانه اتومبیل سازی، یک درآمد عملیاتی محسوب می شود اما درآمد حاصل از فروش یک ساختمان متعلق به همان کارخانه، درآمد عملیاتی به حساب نمی آید.
در نظر داشته باشید که سود عملیاتی به‌عنوان یک شاخص بسیار دقیق در مورد سودآفرینی بالقوه یک کسب‌وکار عمل خواهد کرد زیرا تمام فاکتورهای اضافه را از محاسبات حذف می‌نماید. تمام هزینه‌هایی که برای مدیریت و اجرای شرکت یا کسب‌وکار مذکور ضروری محسوب می شوند در این محاسبات لحاظ خواهند شد، به همین دلیل سود عملیاتی استهلاک مربوط به دارایی را در نظر می‌گیرد. بنابراین، سود عملیاتی با درآمد خالص تفاوت دارد و به‌علت استثنائاتی که در سود عملیاتی شرکت در نظر گرفته نمی‌شوند ممکن است سال به سال تغییر نماید. اگر شرکتی درآمد غیرعملیاتی نداشته باشد، آنگاه سود عملیاتی آن برابر با درآمد پیش از بهره و مالیات است.
فرمول محاسبه سود عملیاتی
برای بدست آوردن این شاخص میتوان از فرمول زیر استفاده کرد :
استهلاک – هزینه‌های عملیاتی – بهای تمام شده کالای فروش رفته – درآمد عملیاتی(فروش) = سود عملیاتی
اگر بخواهیم به شکل خلاصه تری هم فرمول بالا را ارائه کنیم میتوان به شکل زیر این فرمول را بیان کرد :
استهلاک – هزینه‌های عملیاتی – سود ناخالص = سود عملیاتی
درآمد عملیاتی چیست؟
درآمد عملیاتی شامل کلیه درآمدهای حاصل از فعالیت های اصلی کسب و کار میشود. به عنوان مثال یک شرکت ساختمانی را تصور کنید که مالک چندین قطعه ماشین آلات سنگین می باشد. اگر یک سال شرکت ساختمانی، دو خانه ساخته و سه قطعه ماشین آلاتی که در عملیات خود استفاده کرده را با سود بفروشد، تنها درآمد حاصل از دو خانه ساخته شده سودعملیاتی حساب خواهد شد.
کدام موارد در محاسبه سود عملیاتی حذف می شوند ؟
درآمد حاصل از فروش دارایی‌ها، خارج از مواردی که به‌طور خاص در راستای اهداف اصلی کسب‌وکار فروخته می‌شوند، در سود عملیاتی لحاظ نمی‌شوند. علاوه بر این، سودی که از طریق مکانیسم‌هایی مانند حساب‌های جاری یا بازار پول حاصل می شود نیز در سود عملیاتی لحاظ نمی‌گردد.
با اینکه حذف هزینه‌های تولید از کل درآمد عملیاتی، درکنار هر هزینه‌ای مرتبط با استهلاک، به هنگام تعیین سود عملیاتی مجاز به شمار می رود، این محاسبات تعهدات و بدهی‌هایی که باید پرداخت شوند را در نظر نمی‌گیرند. حتی اگر این تعهدات و بدهی‌ها به‌طور مستقیم به توان شرکت جهت حفظ عملیات عادی کسب‌وکار مرتبط باشند.
همانطور که اشاره شد درآمد عملیاتی شامل درآمد سرمایه‌گذاری حاصل از سهام جزئی در یک شرکت دیگر نمی‌شود، حتی اگر درآمد سرمایه‌گذاری مذکور به‌طور مستقیم به عملیات اصلی کسب‌وکار شرکت ثانویه مربوط باشد. علاوه بر این، فروش دارایی‌هایی مانند املاک و مستغلات و تجهیزات تولیدی نیز در نظر گرفته نمی‌شود، زیرا این فروش‌ها درواقع بخشی از عملیات اصلی شرکت نیستند.
استفاده از سود عملیاتی چه مزایا و معایبی دارد؟
این امکان وجود دارد که شرکتها سود عملیاتی خود را به‌جای سود خالص ارائه نمایند؛ درحالیکه، سود خالص یک شرکت کسر سود و مالیات را نیز در نظر گرفته است. در مواردی که شرکت بدهی بسیار بالایی داشته باشد، سود عملیاتی وضعیت مالی شرکت را مثبت‌تر از سود خالص آن نشان می‌دهد. سود عملیاتی مثبت ممکن است بیانگر سود بالقوه کلی شرکت باشد، اما در واقع سودآوری را تضمین نخواهد کرد. شرکتی که بدهی فراوانی داشته باشد ممکن است سود عملیاتی مثبتی نشان دهد، درحالیکه به‌طور همزمان دچار زیان خالص نیز هست. علاوه بر این، هزینه‌های لحاظ نشده ممکن است بزرگ باشند، تا حدی که سود عملیاتی شرکتی که سود خالص منفی دارد را مثبت گزارش کنند.
حاشیه سود عملیاتی چیست ؟
حاشیه سود عملیاتی، این نسبت از تقسیم سود عملیاتی به فروش حاصل می‌گردد. اقلام غیر عملیاتی همچون درآمد و هزینه بهره، سود و زیان واگذاری دارایی‌ها در محاسبه سود عملیاتی منظور نمی‌گردد. این نسبت معیار قوی‌تری برای ارزیابی سودآوری و فروش است.
با در نظر گرفتن سود شرکت پیش از کسر مالیات، حاشیه سود عملیاتی، منعکس‌کننده موفقیت مدیریت شرکت در ایجاد سود از عملیات جاری شرکت محسوب میشود. این نسبت نشان‌دهنده این حقیقت است که به ازای هر واحد پولی، از فروش، چه میزان سود عملیاتی (سود پس از کسر هزینه‌های عملیاتی) عاید شرکت گردیده است. نسبت‌های بالای حاشیه سود عملیاتی نشان‌دهنده توفیق مدیریت در کنترل هزینه‌های شرکت یا پیشی گرفتن رشد فروش شرکت به رشد هزینه‌های آن است.
حاشیه سود عملیاتی در عین حال امکان مقایسه سوددهی شرکت‌هایی که معمولاً هزینه‌های عملیاتی و بهای تمام شده کالای فروش رفته را افشا نمی‌کند، برای سهامداران فراهم کند. این نسبت معمولاً قابل اتکاءتر به‌شمار می‌آید. زیرا کمتر مورد دستکاری توسط حقه‌های حسابداری قرار می‌گیرد. به‌طور طبیعی به علت اینکه این نسبت شامل تمام هزینه‌ها از جمله هزینه‌های فروش و هزینه‌های عملیاتی است، مقدار آن از حاشیه سود ناویژه کمتر می شود.
آیا درآمد حاصل از عملیات همان درآمد عملیاتی است؟
درآمد حاصل از عملکرد و درآمد عملیاتی یکسان است، اگرچه استفاده از آن ها ممکن است تفاوتهایی داشته باشد. درآمد حاصل از عملیات بیان کلی توصیف درآمدی است که شرکت از فعالیت های اصلی کسب و کار بدست خواهد آورد منهای هزینه های تولید شده برای درآمد. در واقع، درآمد عملیاتی معمولاً برای نشان دادن این سطح سود در صورت سود و زیان رسمی یک شرکت استفاده می‌گردد.
سود غیر عملیاتی چیست و چگونه محاسبه می شود ؟
سود غیر عملیاتی حاصل فعالیت‌هایی خواهد بود که مربوط به فعالیت‌های اصلی شرکت نیستند. مانند سودی که از فروش دارایی‌های غیرمنقول بدست می آید. سود حاصل از سرمایه‌گذاری‌ها و سهام، سود حاصل از اوراق مشارکت یا سپرده بانکی هم جزو سود غیر عملیاتی می‌باشد و ممکن است بخشی یا کلی از آن به صورت مستمر بدست نیاید و تنها در یک زمان محقق گردد؛ بنابراین سود غیرعملیاتی برخلاف سود عملیاتی ناشی از فعالیت‌های غیرمرتبط با موضوع اصلی شرکت خواهد بود.
برای محاسبه سود غیر عملیاتی و غیر مستمر که ناشی از فروش دارایی‌های غیرمنقول هم هست باید درآمد حاصل از فروش دارایی ذکر شده را از بهای تمام شده تاریخی آن کم کرده تا سود غیرعملیاتی آن محاسبه گردد.
بعنوان مثال فرض کنید شرکتی محصولات متنوع دارد و آنها را به فروش می رساند و که سود حاصل از فروش آن محصولات طبیعتا سود عملیاتی محسوب خواهد شد. اما اگر این شرکت در بازار سرمایه هم سرمایه گذاری کرده باشد و از اآن طریق هم سودی محقق سازد، سود غیر عملیاتی خواهد بود.
فرمول محاسبه سود غیر عملیاتی
برای محاسبه سود غیرعملیاتی دارایی‌ها کافی است بهای تمام‌شده آنها را از درآمد حاصل از فروششان کسر کنیم تا سود غیرعملیاتی به راحتی محاسبه گردد. بعنوان مثال فرض کنید چنانچه یک شرکت تولیدی در سال 1401 یک زمین به ارزش 20 میلیارد تومان خریداری کرده باشد و در سال 1402 آن را با قیمت 25 میلیارد تومان بفروش برساند. این 5 میلیارد سود غیرعملیاتی محسوب می‌گردد.
روشهای تهیه سود و زیان عملیاتی و غیر عملیاتی چگونه است ؟
برای بدست آوردن سود و زیان عملیاتی و غیر عملیاتی دو روش وجود دارد.
- تک مرحله ای: در این روش ابتدا کلیه درآمدها یکجا آورده میشود و کلیه هزینه‌ها را نیز از آن کم می‌کنیم که حاصل همان سود قبل از بهره و مالیات(EBIT) است که با کسر مالیات و بهره به سود یا زیان بعد از کسر مالیات یا همان سود یا زیان خالص خواهیم رسید.
- دو مرحله‌ای: در این روش ابتدا درآمدهای عملیاتی آورده شده در ادامه هزینه‌های عملیاتی از آن کسر میشود که به سود یا زیان عملیاتی می‌رسیم در مرحله بعد هزینه‌های غیرعملیاتی از درآمدهای غیر عملیاتی کسر میشود. درنهایت به سود و زیان قبل از کسر مالیات می‌رسیم که با کسر مالیات و بهره سود و زیان ویژه(خالص) خواهیم رسید. که جزء مهم‌ترین بخش‌های صورت حساب سود و زیان محسوب میشود چراکه نتیجه فعالیت یک واحد تجاری را نشان می‌دهد که آیا واحد تجاری در طول دوره مالی فعالیتش سودآور بوده است یا خیر.
حالا دیگر تفاوت سود عملیاتی و سود غیر عملیاتی را میدانید
در این مقاله به وضوح توضیح دادیم که سود عملیاتی حاصل کسر هزینه‌های عملیاتی از درآمدهای عملیاتی است. درحالیکه برای سود غیر عملیاتی این چنین نیست و سود غیر عملیاتی سودی است که شرکت از فعالیت‌های اصلی خود کسب نکرده و حاصل فعالیت‌های غیرعملیاتی شرکت است. درواقع سود عملیاتی همیشگی و مستمر است اما سود غیرعملیاتی همیشگی و مستمر نخواهد بود
در این مقاله درباره نحوه و فرمول محاسبه سود عملیاتی و غیر عملیاتی صحبت کردیم و اشاره شد که هر کدام از آنها طی چه مراحلی حساب می شوند. در این مطلب تلاش کردیم درباره اکثر اصطلاحات مرتبط با سود عملیاتی با شما صحبت کنیم. گروه نرم افزار حسابداری محک بهترین ها را برای شما آرزومند است.
