گردش موجودی کالا چیست و چگونه محاسبه می‌شود؟

گاهی اوقات یک محصول به راحتی و به سرعت به فروش می‌رود و از قفسه کالاها خارج می‌شود و در برخی مواقع نیز نمی‌توانید به اندازه کافی روی یک کالا تخفیف دهید و ممکن است آن کالا مدت‌ها روی دست شما بماند. این به این معناست که کالاها دائما درحال جابجایی هستند. پس همه شرکت‌ها، کسب و کارها و فروشگاه‌های کوچک و بزرگ نیاز به کنترل گردش موجودی کالا و کنترل سرعت حرکت محصولات خود دارند. محاسبه گردش موجودی کالا همه چیز را از استراتژی قیمت‌گذاری و روابط تامین‌کننده گرفته تا تبلیغات و چرخه عمر محصول مشخص می‌کند.

فهرست مطالب

نسبت گردش موجودی کالا چیزهای زیادی را در مورد پیش بینی، مدیریت موجودی و تخصص فروش و بازاریابی یک شرکت نشان می‌دهد. نسبت گردش موجودی بالا به معنای فروش قوی یا موجودی ناکافی برای پشتیبانی از فروش با آن نرخ است. برعکس، یک نسبت پایین نشان دهنده فروش ضعیف، تقاضای کم بازار یا اشباع موجودی است. در این مقاله از گروه نرم افزار حسابداری محک بیشتر در خصوص گردش موجودی کالا، اهمیت و نحوه محاسبه آن صحبت می‌کنیم.

گردش موجودی کالا چیست؟

گردش موجودی کالا (Inventory Turnover) یک نسبت مالی است که نشان می دهد در بازه زمانی مشخص، شرکت چند بار موجودی کالای خود را به فروش رسانده و مجددا جایگزین کرده است.  یک گردش کامل موجودی به این معنی است که یک شرکت کل موجودی کالایی را که خریداری کرده است را فروخته است. این کالاها می توانند حتی آسیب دیده یا از بین رفته‌ باشند.در واقع موجودی شامل تمام کالاهای خام یا تمام شده است که یک شرکت به قصد فروش در انبار نگهداری می‌کند.

شرکت‌های موفق معمولاً چندین گردش موجودی کالا در سال دارند، اما بسته به صنعت و دسته محصولات این گردش متفاوت است. به عنوان مثال، کالاهای بسته بندی مصرفی (CPG) معمولاً گردش بالایی دارند، در حالی که کالاهای لوکس و گران قیمت، مانند کیف‌های دستی لوکس، معمولاً تعداد کمی فروش در سال دارند و زمان تولید آن‌ها طولانی است. برخی از چالش‌های مدیریت موجودی مثل تغییر تقاضای مشتری، برنامه ریزی ضعیف زنجیره تامین و ذخیره بیش از حد کالا می‌توانند بر گردش موجودی کالا تأثیر بگذارند.

نسبت گردش موجودی کالا چیست؟

نسبت دوره گردش موجودی کالا تعداد دفعاتی است که یک شرکت موجودی خود را در مدت زمان مشخصی فروخته و دوباره شارژ کرده است. از فرمول نسبت گردش موجودی کالا همچنین می‌توان برای محاسبه تعداد روزهایی که برای فروش موجودی در دسترس نیاز است، استفاده کرد. نسبت گردش موجودی کالا از یک محاسبه ریاضی به دست می‌آید که در آن بهای تمام شده کالای فروخته شده (COGS) بر میانگین موجودی برای همان دوره تقسیم می‌شود. نسبت بالاتر به فروش قوی و نسبت پایین به فروش ضعیف اشاره دارد. البته، نسبت بالاتر می‌تواند نشان‌دهنده موجودی ناکافی باشد و نسبت کمتر می‌تواند نشان‌دهنده موجودی بیش از حد کالا در انبار باشد.

گردش موجودی به نرخی گفته می‌شود که موجودی انبار به فروش می‌رسد یا مورد استفاده قرار می‌گیرد و جایگزین می‌شود.

مزایای دانستن نسبت گردش موجودی کالا چیست؟

دانستن نسبت گردش موجودی کالا به کنترل موثر موجودی بستگی دارد.این اتفاق زمانی می افتد که یک شرکت بینش خوبی در مورد آنچه در اختیار اوست،داشته باشد. محاسبه و ردیابی گردش موجودی کالا به کسب و کارها کمک می‌کند تا در زمینه‌های مختلف از جمله قیمت‌گذاری، تولید، بازاریابی، خرید و مدیریت انبار تصمیمات هوشمندانه‌تری بگیرند. در نهایت، نسبت گردش موجودی کالا نشان می‌دهد که یک شرکت چقدر از موجودی کالاهای خود فروش ایجاد می‌کند.

میانگین موجودی معمولاً برای یر به یر کردن افت‌ و خیزهای ناشی از تغییرات جانبی که در یک برهه از زمان نمایش داده می‌شوند، مانند یک روز یا ماه، استفاده می‌شود. بنابراین میانگین موجودی، معیاری پایدارتر و قابل اعتمادتر ارائه می‌دهد. به عنوان مثال، در مورد فروش فصلی، موجودی برخی از اقلام – مانند پوشاک زمستانه یا مبلمان پاسیو و حیاط – درست قبل از فصل مناسب آن به طور غیرعادی بالا می‌رود و در پایان فصل به طور چشمگیری کاهش می‌یابد. با این حال، نسبت گردش موجودی کالا را می‌توان با استفاده از اعداد موجودی پایانی برای همان دوره‌ای که عدد بهای تمام شده کالای فروخته شده (COGS) حاصل می‌شود، محاسبه کرد.

در نهایت، فرمول نسبت گردش موجودی را می‌توان برای محاسبه مدت زمان لازم برای فروش تمام موجودی انبار به کار گرفت. روزهای مورد نیاز برای فروش کالای موجود (DSI) به صورت زیر محاسبه می‌شود:

(میانگین موجودی تقسیم بر بهای تمام شده کالای فروخته شده) ضربدر 365

نحوه محاسبه نسبت گردش موجودی (ITR)

شرکت‌ها و کسب و کارهای مختلف می‌توانند با یک فرمول ساده گردش موجودی خود را محاسبه کنند. این روش استاندارد شامل اطلاعات فروش بازار یا بهای تمام شده کالای فروخته شده (COGS) تقسیم بر موجودی است.
برای شروع باید میانگین موجودی در یک دوره مشخص را محاسبه کنید. برای این کار باید مجموع موجودی اولیه و موجودی پایانی را تقسیم بر 2 کنید، یعنی:

میانگین موجودی = (موجودی ابتدایی + موجودی پایانی) / 2

اگر در کسب و کار شما نوسانات فصلی وجود ندارد، می‌توانید از موجودی نهایی به جای میانگین موجودی استفاده کنید. با این حال، هر چه نقاط داده بیشتری داشته باشید بهتر است، بنابراین موجودی ماهانه را بر 12 تقسیم کنید و از میانگین سالانه موجودی استفاده کنید. سپس فرمول گردش موجودی کالا را اعمال کنید:

نسبت گردش موجودی کالا = بهای تمام شده کالای فروخته شده / میانگین موجودی

فرمول گردش موجودی کالا و محاسبات آن

برای اینکه فرمول گردش موجودی کالا بهترین عملکرد را برای کسب و کار شما داشته باشد، باید داده ها را از ترازنامه استخراج کنید، بنابراین مهم است که بفهمید این اصطلاحات و اعداد نشان دهنده چه چیزی هستند. در ادامه به بررسی هرکدام می‌پردازیم:

1.بهای تمام شده کالای فروخته شده (COGS) :

بهای تمام شده کالای فروخته شده، با نام مستعار COGS، هزینه های مستقیم تولید کالا (از جمله مواد خام) است که توسط شرکت به فروش می‌رسد.

2. میانگین موجودی (AI) :

میانگین موجودی، مقدار موجودی کالاها را در دو یا چند دوره زمانی مشخص نشان می‌دهد:

موجودی ابتدایی + موجودی پایانی / تعداد ماه های دوره حسابداری

3. نسبت دوره گردش موجودی:

نسبت دوره گردش موجودی معیاری است که نشان می‌دهد موجودی کالا در یک دوره معین چند بار به فروش رفته و جایگزین شده است.

نسبت دوره گردش موجودی = بهای تمام شده کالای فروخته شده / میانگین موجودی

مثالی از نسبت دوره گردش موجودی

شرکت مبلمان چری وودز یک تامین کننده تخصصی ست‌های غذاخوری دست ساز و پیشرفته است که از چوب‌های خاص استفاده می‌کند. در سه ماهه سوم، شلوغ ترین دوره، این شرکت 47000 دلار به عنوان COGS و 16000 دلار به عنوان میانگین موجودی ثبت کرد. برای یافتن نسبت گردش موجودی، 47000 دلار را بر 16000 دلار تقسیم می‌کنیم. گردش موجودی کالای این شرکت برابر با 3 است.

اجازه دهید همین مثال را برای بررسی یک سناریوی دیگراستفاده کنیم. این بار میانگین موجودی دوره را محاسبه می‌کنیم – به این معنی که فروش موجودی در دست فعلی چقدر طول می‌کشد. ما از قبل می‌دانیم که نسبت گردش موجودی 3 است. برای محاسبه اینکه چند روز طول می‌کشد تا موجودی کنونی به نرخ فعلی به فروش برسد، 365 روز سال را بر 3 تقسیم می‌کنیم که برابر با 121.67 روز می‌شود.

چرا چرخش موجودی مهم است؟

چرخش یا گردش موجودی کالا به چند دلیل مهم است. گردش آهسته موجودی می‌تواند نشان دهنده کاهش تقاضای بازار برای اقلام خاص باشد و این موضوع می‌تواند به شرکت کمک کند تا در خصوص تغییر قیمت تصمیم گیری کند و انگیزه‌هایی برای تخلیه سریعتر موجودی یا تغییر ترکیب کالاهای عرضه شده برای فروش در آینده ایجاد نماید. همه این موارد تصمیمات مهمی هستند. برای اینکه یک شرکت از نظر مالی سالم و در صحنه رقابت باقی بماند، باید ترکیب محصولات خود را با تقاضای مشتریان هماهنگ نگه دارد.

فکر کنید همه موارد لازم برای مدیریت موجودی را پوشش داده‌اید. در اینجا عواملی وجود دارد که باید توجه ویژه‌ای به آن‌ها داشته باشید:

چه کسی قیمت را تعیین می کند؟ زمانی که یک تولیدکننده حداقل یا حداکثر مقداری را که می‌توانید یک کالا را با آن بفروشید دیکته می‌کند، توانایی شما را برای استفاده از قیمت به عنوان اهرم موجودی محدود می‌کند. در اینجا باید وارد مذاکره شوید تا بتوانید انعطاف پذیری بیشتری ایجاد کنید.

آیا سرمایه در گردش خود را محدود کرده اید؟ آیا از وضعیت «مطلوب ترین مشتری» لذت می‌برید؟ شرکت‌هایی می‌توانند تضمین کنند که حداقل خرید را در درازمدت از تامین‌کنندگان داشته اند که سرمایه در گردش خود را محدود کنند، اما در ازای آن، از اختلالات زنجیره تامین که می‌تواند باعث نابسامانی در موجودی شود، مصون بمانند.

هزینه های جابه جایی افزایش می‌یابد: فراموش نکنید که هزینه‌های مربوط به خرید و ذخیره موجودی را در نظر بگیرید. قضیه فقط هزینه خود اقلام نیست بلکه هزینه‌های مربوط به فضای انبار، بهره، بیمه، مالیات، حمل و نقل و غیره نیز وجود دارند.

چرخش سریع موجودی کالا نشان دهنده چیست؟

چرخش سریع موجودی ممکن است نشان‌دهنده این باشد که استراتژی خرید یک شرکت با تقاضای بازار مطابقت ندارد. شاید این عدم مطابقت به دلیل وجود مشکل در زنجیره تامین باشد یا اینکه یک کالای خاص شاهد افزایش تقاضا باشد. این اطلاعات می‌تواند به شرکت ها کمک کند تا تصمیم بگیرند که آیا قیمت‌ها را افزایش دهند یا سفارشات خود را بیشتر کنند. حتی می توانند تصمیم بگیرند که تامین‌کنندگان بیشتر و متنوع‌تری پیدا کنند یا محصولی را در بازاریابی خود برجسته کنند و محصولات مرتبط بیشتری را به موجودی خود اضافه نماید. برنامه ریزی مواد اولیه یا MRP، یک فرآیند مرتبط برای درک الزامات موجودی و در عین حال متعادل کردن عرضه و تقاضا است.

بهترین نسبت گردش موجودی کالا چیست؟

به طور کلی، هر چه عدد نسبت گردش موجودی کالا بالاتر باشد بهتر است زیرا اغلب این نسبت ها نشان دهنده فروش قوی و بالا است. نسبت پایین‌تر می‌تواند بر فروش ضعیف و یا کاهش تقاضای بازار برای کالاها دلالت کند.

با این حال، استثناهایی برای این قاعده وجود دارد. به عنوان مثال، کالاهای گران‌قیمت معمولا گردش موجودی کمی دارند. یک کشاورز نیازی به خرید سالیانه یک تراکتور جدید ندارد و بیشتر مردم نمی‌توانند جواهرات خوش طرح و نقش را خریداری کنند. با این حال، نسبتی که بیش از حد بالا باشد، به شکست ختم می‌شود. نسبت بیش از حد بالا ممکن است به این معنی باشد که شرکت شما، به اندازه کافی موجودی را پر نمی‌کند تا از نرخ فروش پشتیبانی کند یا شاید به اندازه‌ای که می‌توانید سود نساخته باشید. در اینجا باید ببینید آیا افزایش قیمت باعث تثبیت نسبت می‌شود و در عین حال حاشیه‌های واحد شما را نیز بهبود می‌بخشد یا نه.

تفاوت در گردش موجودی کالا بر اساس صنعت

صنایع با حجم بالا و حاشیه کم تمایل به گردش موجودی بالایی دارند. برعکس، صنایع با حجم کم و حاشیه بالا تمایل دارند نسبت گردش موجودی بسیار پایین‌تری داشته باشند. برای مثال، یک تولیدکننده نوشیدنی‌های کافئین‌دار قیمت‌های پایین‌تر و حاشیه سود کمتری نسبت به یک تامین‌کننده تخصصی بلندگو و مانیتورهای حرفه‌ای برای استودیوهای ضبط با حاشیه‌های بالاتر در یک دوره حسابداری یکسان دارد.

مدیریت موجودی یک مغازه خرده‌فروشی هم به هنر و به هم به دانش نیاز دارد و نیازمند درک الگوهای فروش، حاشیه سود، فصلی بودن و سایر عوامل است. در بسیاری از موارد، خرده فروشان از روش مدیریت موجودی عمودی استفاده می‌کنند تا ارزش نهایی موجودی را با استفاده از نسبت هزینه موجودی به قیمت خرده فروشی تخمین بزنند.

با نسبت گردش موجودی پایین چه باید کرد؟

نسبت پایین گردش موجودی کالا نیاز به تجزیه و تحلیل موجودی دارد تا علت آن کشف شود. آیا رقبا محصولات خود را با قیمت کمتری ارائه می‌دهند؟ سپس استراتژی قیمت گذاری باید دوباره بررسی شود. آیا تقاضای بازار برای این کالاها کمرنگ شده است؟ احتمالاً در گام بعدی باید یک ترکیب موجودی جدید را در دستور کار قرار دهید. آیا استراتژی خرید دیگر هم کار نمی‌کند و موجودی در حال انباشته شدن است؟ سپس سیاست و فرآیندهای خرید خود را مطابق با آن تطبیق دهید تا از گیر انداختن بیش از حد سرمایه در موجودی جلوگیری کنید.

آیا فروشندگان عملکرد ضعیفی دارند؟ برای رسیدگی به نحوه تصمیم گیری در خریدهای کنونی موضوع آموزش را مد نظر قرار دهید، یا بر نیاز به وجود مدیران فروش مجرب تاکید کنید تا با پیش بینی‌های واقع بینانه، و نه بیش از حد خوش بینانه، وضعیت را بهبود دهید.

چرا نسبت گردش موجودی بالاتر بهتر است؟

به طور کلی، نسبت گردش موجودی بالا نشان دهنده فروش بالای شما است و این خبر خوی برای شرکت شما است.این به دلیل آن است که موجودی کالاها با سرعت بالا تخلیه می‌شوند.نسبت گردش موجودی بالا همچنین می‌تواند به معنای افزایش محبوبیت کالاها و به عبارتی افزایش تقاضای بازار باشد. بنابراین ممکن است بخواهید قبل از رقبایتان، سفارش‌های خود را از تامین‌کنندگان تهیه کنید.

همچنین، گردش موجودی بالا می تواند به این معنا باشد که شما موجودی کافی تهیه نمی کنید یا نظارت درستی بر زنجیره تامین ندارید که این امر می‌تواند میزان فروش شما را محدود کند. اگر بتوانید موجودی کالاهای محبوب خود را افزایش دهید، فرصتی خوبی برای کسب سود بیشتر ایجاد می‌کنید.

آیا گردش موجودی کالا می‌تواند خیلی زیاد باشد؟

پاسخ این سوال مثبت است. نسبت موجودی بیش از حد بالا یعنی یک نسبت دو رقمی. پس شرکت شما با کاهش فروش، درآمد خود را محدود می‌کند تا با موجودی کم آن تناسب داشته باشد. معمولا طول می‌کشد تا موجودی جدید به دست شما برسد و در چرخه فروش قرار گیرد. این موضوع هم زمان از دست رفته و هم فرصت از دست رفته است.سعی کنید میزان خرید موجودی را افزایش دهید تا نسبت گردش موجودی خود را به محدوده متعادل‌تر و سودآورتری کاهش دهید.

نسبت گردش موجودی ایده آل چقدر است؟

در اکثر صنایع، نسبت گردش موجودی ایده آل بین 5 تا 10 است، به این معنی که شرکت تقریباً هر یک تا دو ماه یکبار موجودی خود را می‌فروشد و مجدداً شارژ می‌کند. برای صنایعی که کالاهای فاسد شدنی دارند، مانند گل فروشی‌ها و خواربارفروشی‌ها، نسبت ایده آل به خاطر جلوگیری از تلفات موجودی به دلیل فساد، بالاتر خواهد بود.

بهبود گردش موجودی کالا با نرم افزار مدیریت موجودی

نرم افزارهای مدیریت موجودی دارای ویژگی‌هایی هستند که به شما در مدرن سازی و بهینه سازی فرآیندها و سیاست‌های مدیریت موجودی کمک می‌کنند. به عنوان مثال، این نرم‌افزارها شما را قادر می‌سازد تا در حسابداری کسب و کار خود از روش مدیریت موجودی دائمی با ثبت پیوسته موجودی به صورت درجا و بی درنگ استفاده کنید. سیستم‌های نقطه‌فروش رایانه‌ای و نرم‌افزارهای مدیریت دارایی‌ و حسابداری، مثل نرم افزار حسابداری محک می‌توانند تغییرات در موجودی را به‌وسیله ردیابی فروش و اتمام موجودی یا شارژ مجدد موجودی بلافاصله منعکس کنند.

منبع: netsuite