پرورش قارچ در 10 مرحله | معرفی انواع قارچ ها

پروش قارچ فرآیندی پرسود و رو به رشد در صنایع غذایی است که طرفداران زیادی دارد. قارچ ها در هر نوعی که باشند، برای مصرف مناسب هستند. افراد مختلف می توانند پس از کسب دانش و مهارت های لازم ، به فروش خرده و عمده انواع قارچ های پرورشی بپردازند. امکان پرورش قارچ در منزل و در فضای کم و بدون توجه به آب و هوا  نیز وجود دارد .

فهرست مطالب

در ابتدا کارآفرینان کمپوست را به سینی‌های قارچ می‌ریختند و به کمک بذر، عمل تلقیح را انجام می‌دادند تا بعد از تقریبا ۹ هفته، زمانی که توده قارچی  (Mycelium) به اندازه کافی رشد خودش را کرد، برداشت قارچ را انجام دهند.  در این مقاله از گروه نرم افزاری محک به بررسی مراحل پرورش قارچ در دنیای امروز ، هزینه پرورش قارچ، میزان درآمد ماهیانه پرورش قارچ و روش های مختلف پرورش قارچ در منزل و غیره می پردازیم.

وضعیت پرورش قارچ در کشور ایران

تولید و پرورش قارچ های خوراکی و دارویی در دو دهه اخیر از لحاظ کمی و کیفی به رشد قابل قبولی رسیده است .تا سی سال پیش از هر متر مربع بستر قارچ دکمه ای، حدود 10 کیلوگرم قارچ برداشت می شد اما اکنون این مقدار به برداشت 30 کیلو گرم از هر بستر رسیده است .

تولید و کشت و پرورش قارچ ها به دلیل عدم محدودیت کشت و پرورش قارچ در ایران، با آینده رو به رشدی مواجه خواهد شد. منظور از عدم محدودیت ، عدم وجود محدودیت های کشاورزی مانند زمین مرغوب و آب و محدودیت های زمانی و مکانی و فصلی است.

مراحل پرورش قارچ چیست ؟

در حال حاضر که مشغول مطالعه این مقاله هستید، شما ایده‌ای بسیار آسان و پر سود را برای شروع یک کسب و کار را در دست دارید. پس برای برداشتن قدم بعدی آماده هستید. گروه نرم افزاری محک، مراحل پرورش قارچ را برای شما گردآوری کرده است. این مراحل تضمین می‌کند که ایده پرورش قارچ شما به خوبی برنامه ریزی شود و بازدهی و سود خوبی هم داشته باشد.

موضوعات مهمی که باید بررسی شوند، عبارت‌اند از:

• مراحل پرورش قارچ صنعتی چیست ؟
• هزینه پرورش قارچ چقدر است؟
• بازار و مخاطبان هدف شما کیستند؟
• میزان درآمد ماهیانه پرورش قارچ چقدر است؟
• نام برند و مزرعه پرورش قارچ خود را چه خواهید گذاشت؟

مراحل پرورش قارچ صنعتی چیست ؟

مراحل پرورش قارچ با زمان های قدیم  فرقی نکرده است، اما مراحل برداشت آن با گذشت زمان دستخوش تغییر شده است. از جمله مهم ترین این تغییرات می توان به تهیه کمپوست آماده برای پرورش دهندگان اشاره کرد .به این ترتیب مراحل پرورش قارچ را در 5 مرحله شرح خواهیم داد:

مرحله اول : تهیه کمپوست

اولین سوالی که پیش می آید آن است که کمپوست چیست ؟ به خاک بسیار غنی که در باغ ها و زمین های کشاورزی به عنوان کود به کار برده می شود ، کمپوست می گویند . رشد قارچ ها با کمپوست آغاز می شود و کود اسب از مواد اولیه اصلی برای آماده سازی آن است .سپس مواد دیگری نظیر  کاه ، ژیپس (گچ) ، کود مرغی و آب به کود اسب اضافه می شود .

برای بهبود ساختار کمپوست از کاه استفاده می شود و ژیپس را برای تنظیم خاصیت اسیدی کمپوست اضافه می کنند .امکان استفاده از کود مرغ به جای کود اسب نیز وجود دارد. کمپوستی که با افزودن مواد ذکر شده تهیه می شود حاوی مواد مغذی است و همانند خاک جنگل برای رشد قارچ ها مناسب است.در واقع یک متر مکعب کمپوست (حدود 90 کیلوگرم) می تواند تا 35 کیلوگرم قارچ تولید کند .امکان استفاده مجدد از کمپوست بعد از برداشت قارچ وجود ندارد.

مرحله دوم: بذر پاشی

برای از بین بردن باکتری های موجود در کود ، کمپوست ها را از یک تونل با دمای 60 تا 75 درجه سانتی گراد می گذرانند و به نوعی آنها را پاستوریزه می کنند .کمپوست با هدف طی شدن مراحل بلوغ،  6 روز داخل تونل باقی می ماند و سپس بذراسپان (بذری حاوی توده ای مولد قارچ (موسوم به میسلیوم یا Mycelium) با آن مخلوط می شو. برای مخلوط شدن کامل مولد قارچ با کمپوست، مخلوط  را به تونل دیگری منتقل می کنند.میسلیوم رشد بسیار سریعی دارد و بعد از تقریبا دو هفته به طور کامل در کمپوست پراکنده می شود و به حالتی مناسب برای پرورش قارچ می رسد.

به دلیل پیچیده بودن فرآیند ذکر شده ، پرورش‌دهندگان قارچ، بذر مورد نیاز برای پرورش قارچ را تولید نمی کنند و آن ها را از کارخانه هایی به کمک تلقیح دانه توسط هاگ ها بذر مورد نیاز را تولید می کنند، می خرند. ابتدا دانه ها به منظور جلوگیری از آفت و حفظ رطوبت استرلیزه می شوند .10 کیلوگرم هاگ به تلقیح 500 کیلوگرم دانه منجر میشود و دانه‌های حاصل را باید در کیسه‌ای به مدت ۲ هفته و در دمای ۲۵ درجه سلسیوس قرار گیرند. پس ازآن،‌ کیسه‌ها را به محیطی سرد مانند یخچال  با دمای ۲ درجه سانتی‌گراد انتقال می دهند تا سخت شوند. با این کار، بدون از دست دادن میسلیوم‌ها،‌ تا ۶ ماه می‌توان از این بذرها استفاده کرد.

مرحله سوم : تهیه بستر قارچ

انتقال کمپوست های تهیه شده به جعبه های بزرگ فولادی موسوم به بستر قارچ (Mushroom Beds) در این مرحله انجام می شود.این بستر ها را در اتاق های تاریک موسوم به سلول قرار می دهند .دمای سلول باید در 23 درجه سانتی گراد نگه داشته شود و به منظور حفظ رطوبت لایه ای از کود گیاهی (خاک پوششی) را در بالای کمپوست قرار می دهند .20 تا 25 لیتر آب در هر دو متر مربع از این سلول ها به منظور فراهم کردن رطوبت بیشتر فراهم می شود .پس از طی شدن این فرآیند قارچ ها دو روز فرصت دارند تا به تکمیل فرآیند رشد خود بپردازند .

مرحله چهارم :پین دهی

قارچ ها معمولا در فصل پاییز رشد می کنند .در نتیجه با القا فصل پاییز به قارچ ها می توان به پرورش آنها کمک کرد.برای اینکار دمای سلول را در طول چهار روز ، به آرامی از 23 درجه سانتیگراد به 17 درجه می رسانند .با کم کردن دمای محیط ، رشد میسلیوم ها تکمیل می شود .

حال نوبت به شوک دهی می رسد . کاهش دما باعث ایجاد شوک و رویش قارچ ها می شود .رشد میسیسلیوم ها در اوایل پاییز شروع می شود و با شروع فصل آبان ،رشد آن تکمیل می شود . میسلیوم ها شروع به جوانه زدن می کنند و در نهایت تبدیل به قارچ می شود ند .

مرحله پنجم : برداشت محصول

بعد از انجام تمام مراحل بالا ، دما را در 18 درجه سانتی گراد نگه می دارند و تحت این شرایط قارچ ها طول ک هفته سه سانتی متر رشد خواهند کرد .پس از گذشت سه هفته از رشد ، اولین فلاش (Flush) از قارچ برداشته می شود.

برای فروش تازه قارچ ها، آنها را به صورت دستی برداشت می کنند و برای استفاده قارچ ها در کنسرو ، برداشت مکانیکی انجام می شود .در صورت برداشت دستی قارچ ها ، بستر قارچ حفظ می شود .شما می توانید در یک ساعت بین 18 تا 30 کیلوگرم قارچ را بصورت دستی برداشت کنید .

فلاش دوم برداشت  9 روز پس از فلاش اول انجام می شود . ابتدا سلول به کمک بخار پاستوریزه می شود و در طول این فرآیند دمای سلول برای 8 ساعت به 70 درجه سلسیوس می رسد .پس از پاستوریزه کردن ، کمپوست از بستر حذف می شود .

هزینه پرورش قارچ چقدر است؟

بخش اعظم سرمایه لازم برای پرورش قارچ  شامل موارد زیر می شود:

فضای لازم برای احداث کارگاه پرورش قارچ

پرورش قارچ به دلیل حساسیت بسیار بالا قارچ ها به دما و نیازبه ثابت بودن درجه حرارت و رطوبت مکان برای رشد و پرورش ، حتماً به فضایی پوشیده نیاز دارد.این فضا می تواند احداث شود و هزینه های خرید زمین و هزینه های احداث بنا را برای شما رقم زند یا می تواند رهن واجاره شود.این هزینه ها به مساحت کارگاه پرورش قارچ شما بستگی دارد .

هزینه های خرید کولر گازی

برای ثابت نگه داشتن دمای محیط کارگاه پرورش قارچ  و رشد بهتر قارچ ها به کولر گازی و ایر واشر احتیاج خواهید داشت. قیمت این دستگاهها با توجه به مساحت کارگاه قارچ شما متغیر خواهند بود.از نکات مهمی که باید در مورد سیستم سرمایشی سالن های پرورش قارچ در نظر بگیرید می توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. قارچ ها در هوای متمایل به سرد بهتر رشد می کنند و به همین دلیل پرورش قارچ در فصل زمستان بهتر از بقیه فصل ها از سایرفصل ها است.
2. دمای سالن در فصل زمستان اصلا نباید از ۱۵ درجه سانتی گراد کمترباشد.
3. در دمای پایین تر از ۱۵ درجه سانتیگراد آسیب جدی به قارچ های شما وارد نمی شود ولی دمای بالا باعث شکافته شدن ، پلاسیده شدن و سیاه و فاسد شدن قارچ های تازه می شود و ممکن است کل تولید شما نابود شود.
4. جزء جدا ناپذیر سالن قارچ کولر گازی است.
5. بهترین گزینه برای کارآفرینان حرفه ای کولر های اسپیلت یا دوتیکه هستند که قابلیت تنظیم دقیق دمای محیط توسط سنسور را دارند.
6. قارچ دکمه ای به شدت به دما و رطوبت حساس است. در واقع کسی در پرورش قارچ دکمه ای موفق می شود که بتواند دما را بادقت کنترل کند.

هزینه قفسه بندی و پارتیشن بندی سالن قارچ

برای استفاده بهینه از فضای سالن باید نسبت به قفسه بندی آن اقدام کنید.این کار برای سالن های با مساحت کم از واجبات است. با استفاده مناسب از فضای سالن ، میزان تولید خود را افزایش دهید.هزینه لازم برای تهیه قفسه های سالن پرورش قارچ با توجه به مساحت سالن و جنس قفسه ها، متغیر است اما بهتر است هزینه قابل توجهی برای آن کنار بگذارید.

هزینه های خرید کمپوست

خرید کمپوست آخرین مرحله راه اندازی سالن پرورش قارچ است و بدون خرید آن عملاً پرورش قارچ غیر ممکن است.قارچ شرایط رشد و نمو خاصی دارد و در هر خاک و سرزمینی رشد نمی کند.کمپوست مخلوطی از آب ، کاه ، کود مرغی ، نیتروژن و سنگ گچ است که طی فرایندی خاص توسط تجهیزاتی خاص تهیه می شود و به شکل قابل جذب برای قارچ در می آید و به اصطلاح خاکی است که قارچ روی آن رشد کرده و پرورش می یابد.

در آخرین مرحله از راه اندازی سالن پرورش قارچ باید نسبت به خرید کمپوست و بذر قارچ اقدام کنید .پرورش قارچ بدون خرید کمپوست عملا غیر ممکن است .قارچ به دلیل شرایط خاص رشد و نمو خود به خاک خاصی هم نیاز دارد .همانطور که در مراحل پرورش قارچ اشاره کردیم کمپوست مخلوطی از آب ، کاه ، کود مرغی ، نیتروژن و سنگ گچ است که طی فرایندی خاصی تهیه می شود و بستر رشد قارچ را فراهم می کند.

هزینه خرید بذر قارچ

قارچ و بذر قارچ بسته به انواع مختلفشان ، قیمت های متفاوتی دارند .بذر خوب مانند ستون یک ساختمان عمل می کند و کل استحکام بنا به آن وابسته است .در ادامه به بررسی انواع قارچ هایی که قابلیت پرورش دارند می پردازیم .

معرفی انواع قارچ های خوراکی پرورشی

در ادامه به انواع قارچ خوراکی پرورشی در ایران اشاره می کنیم:

• قارچ قهوه ای پرورشی

 قارچ قهوه ای دارای کلاهک قهوه ای روشن است و علاوه برگوشتی بودن دارای مواد معدنی ، فیبر و پروتئین نیز می باشد و چربی و کربوهیدرات آن تقریبا صفر است.

• قارچ دکمه ای سفید

اکثر کارآفرینان قارچ دکمه ای سفید  را برای پرورش انتخاب می کنند. مصرف اکثر مردم نیز از این نوع قارچ می باشد . قارچ از نوع گوشتی است و دارای ویتامین های ویتامین A-B-C-D-E-K، پروتئین و کربوهیدرات می باشد.

• قارچ صدفی پرورشی

قارچ صدفی دارای ارزش غذایی زیادی است و خاصیت درمانی نیز دارد .پرورش این نوع قارچ آسان است و حتی امکان پرورش آنها در منزل هم وجود دارد .این نوع قارچ دارای ویتامین D، پروتئین، کلسیم، آهن، پتاسیم و فسفر می باشند.

• قارچ شیتاکه

این نوع از قارچ وحشی است اما نوع پرورشی آن نیز در ایران وجود دارد .این قارچ دارای خاصیت انتی اکسیدانی بالایی می باشد و به دلیل داشتن اسید آمینه و ویتامین های مختلف باعث تقویت موی سر می شود.

• قارچ شاه صدف

یکی از خوشمزه ترین انواع قارچ ها ، قارچ صدفی می باشد. ساقه گوشتی این قارچ باعث محبوبیت آن شده است .این قارچ خاصیت دارویی نظیر ضد فشار خون بالا، آنتی اکسیدان، ضد کلسترول بالا، ضد تومور، ضد باکتری، ضد ویروس، ضد قارچ، ضد التهاب، ضد پوکی استخوان دارد.

هزینه‌های ثابت یک کارگاه پرورش قارچ چقدر است؟

تا به اینجا دریافتیم که چقدر از سرمایه خود را باید برای خرید تجهیزات و احداث کارگاه پرورش قارچ کنار بگذاریم. حقوق و دستمزد خدمه سالن پرورش قارچ نیز بخش قابل توجهی از هزینه های راه اندازی پرورش قارچ را در بر می‌گیرد. بخشی از سرمایه خود را برای پرداخت قبوض آب و برق و گاز در نظر بگیرید .

گاهی اوقات محاسبات فیش حقوقی پرسنل بسیار پیچیده و زمان‌گیر است و ممکن است خطاهای محاسباتی نیز رخ دهد. نرم افزار حسابداری محک و افزونه حقوق و دستمزد آن، شما را در انجام راحت این فرایند یاری می‌نماید. افزونه حقوق و دستمزد محک به شما کمک می‌کند که به راحتی روند صدور فیش حقوقی را در کم‌ترین زمان تعریف کرده و انجام دهید و امکان نگهداری آن‌ها را برای ماه‌های بعد داشته باشید.

بازار و مخاطبان هدف شما چه کسانی هستند؟

بیشتر مردم دنیا برای مصرف خوراکی و داروی قارچ می خرند .قارچ های خوراکی منبع بسیار خوبی برای فیبر و اسید های چرب اشباع نشده هستند .قارچ ها کالری پایینی دارند و می توانند برای پوست هم مفید باشند . قارچ در حال حاضر در کرم های موضعی و سرم ها نیز کاربرد دارند و برای مصارف دارویی نیز استفاده می شوند .مخاطبان شما تامین کنندگان شرکت های دارویی و یا مردم عادی هستند .

کسب درآمد از پرورش قارچ

درآمد یک سالن قارچ، به مقدار سرمایه ای که وارد کار می کنید بستگی دارد . هر چقدر سرمایه شما بیشتر باشد به سود بیشتری هم خواهید رسید .در اکثر مواقع میزان برداشت قارچ بین 25 تا 35 درصد است .میزان درآمد پرورش قارچ و سود دهی حاصل از آن به عوامل زیر بستگی دارد :

• پرورش علمی و اصولی
• کاربلد بودن و تجربه فرد پرورش دهنده
• کیفیت کمپوست
• کیفیت خاک پوششی

بنابراین برای رسیدن به درآمد و سود ، باید خوب آموزش ببینید و تمام نکات را رعایت کنید و در پرورش قارچ خود نظم کاری داشته باشید، تا به بالاترین میزان برداشت برسید.

چگونه می‌توانید سود پرورش قارچ را بیشتر کنید؟

شمامی توانید در کنار تولید وطی کردن مراحل پرورش قارچ، نسبت به آموزش  کلاس های پرورش قارچ نیز اقدام کنید.

مرحله ششم : ایجاد حساب بانکی تجاری رسمی و دریافت کارت

در هنگام راه اندازی شغل پرورش قارچ ، باز کردن حساب‌های بانکی و اعتباری اختصاصی در جهت حفاظت از دارایی‌های شخصی ضروری است. هنگامی که حساب‌های شخصی و تجاری شما با هم ترکیب می‌شوند، دارایی‌های شخصی شما (خانه، ماشین و سایر اشیاء با ارزش) در صورت شکایت ازکارگاه تولیدی قارچ شما در معرض خطر قرار می‌گیرند.

مرحله هفتم: خرید نرم افزار حسابداری پرورش قارچ

ثبت مخارج مختلف و منابع درآمد برای درک عملکرد مالی کسب و کار شما بسیار مهم است. پرورش قارچ از محبوب ترین مشاغل خانگی پردرآمد است.نگه داشتن حساب‌های دقیق این درآمدها به کمک انواع نرم افزار حسابداری، محاسبات مالیاتی سالانه شما را بسیار ساده می‌کند. با نرم افزار حسابداری پرورش قارچ محک می‌توانید بدون محدودیت محصولات متنوع با دسته‌بندی مختلف تعریف کرده و به هر یک قیمت‌های متفاوت اختصاص دهید. شما می‌توانید مشتریان را گروه بندی کنید، اطلاعات مربوط به هر مشتری را ثبت، ویرایش و حذف نموده و نیز، اشتراک ایجاد کنید. همچنین می‌توانید سریع و راحت، برای چند مشتری به طور هم‌زمان فاکتور صادر کنید. حتی امکان سفارشی‌سازی و افزودن هزینه ارسال، حق سرویس، مالیات و… را نیز به فیش فاکتور خواهید داشت.

مرحله هشتم : مجوزهای لازم را کسب کنید

عدم دریافت مجوزهای لازم می‌تواند منجر به جریمه‌های سنگین شود یا حتی باعث تعطیلی کسب و کار شما گردد. پس در همان مراحل اولیه راه اندازی سالن پرورش قارچ نسبت به دریافت مجوزهای مربوطه اقدام کنید.

نحوه دریافت مجوز پرورش قارچ 

شما برای شروع پرورش قارچ به دو مجوز نیاز دارید . برای دریافت مجوز اول پرورش قارچ ،باید به سازمان نظام مهندسی شهر خود رجوع کنید. پس از بررسی‌ اولیه، مدارک شما به انجمن فرستاده می‌شود تا پس از استعلام‌های لازم، نظام مهندسی پروانه تاسیس صادر کند. دومین مجوزی که باید برای دریافت آن اقدام کنید ، مجوز کود کمپوست است .برای دریافت مجوز کمپوست باید سری به اداره بذر و نهال جهاد کشاورزی شهر خودتان بزنید .

مرحله نهم: برند کارگاه پرورش قارچ خود را تعریف کنید

برند و نام تجاری شما همان چیزی است که هویت قارچ فروشی شما را تعیین می کند. یک برند قوی به کسب و کار شما کمک می‌کند تا از رقبا متمایز شوید و پس از یک بار استفاده از قارچ ها  در خاطر مشتریانتان بمانید .

مرحله دهم : راه اندازی قارچ فروشی اینترنتی

بعد از تعریف برند خود ، قدم بعدی ایجاد یک وب سایت برای کسب و کارتان است. وب سایت در حقیقت همانند یـک تابلوی مغازه و یا ویترین کارگاه پرورش قارچ شما اســت و کسب و کار شما توسط وب سایت در معرض عموم مشتریان قرار می‌گیرد. نکته مهمی که وجود دارد این است کـه مشتریان شـما از یک محله و یا حتی یک شهر نخواهد بود بلـکه تمام کسانی که از بستر اینترنت استفاده می‌کنند، می‌توانند مشتریان کسب و کار شـما باشند. راه اندازی قارچ فروشی آنلاین باعث افزایش تعداد مشتریان شده و به رشد کسب و کار شما کمک خواهد کرد.همچنین از فروش در شبکه های اجتماعی نظیر اینستاگرام غافل نشوید.

آیا پرورش قارچ برای شما مناسب است؟

پرورش قارچ یک کار عملیاتی است .اگر از کار عملی لذت می برید می توانید فرد مناسبی برای اداره مزرعه قارچ باشید .برای ارائه قارچ های پرورشی خود به بازار باید مهارت فروش و بازاریابی خود را بهبود ببخشید . پرورش قارچ یک نوع تجارت پاره وقت است .قارچ ها به توجه کمی نیاز دارند و شما در هر ساعتی از شبانه روز می توانید از آنها مراقبت کنید .

مهارت‌های لازم برای شروع پرورش قارچ چیست؟

برای اداره یک مزرعه قارچ باید در دوره های آموزش پرورش قارچ شرکت کنید و یا کتاب های آموزشی مرتبط بهه این حوزه را مطالعه کنید .دوره های پرورش قارچ می توانند حضوری یا آنلاین باشند .شما می توانید کار خود را با پرورش قارچ در گلدان شروع کنید.

مدیریت هزینه‌های سالن پرورش قارچ با نرم افزار حسابداری

تابه اینجا با مراحل پرورش قارچ و هزینه ها و درآمد حاصل از آن آشنا شدیم .حال نوبت به بررسی یکی از مهمترین چالش های کارآفرینان می رسیم .همیشه مدیریت هزینه‌ها درکارگاه پرورش قارچ برای فعالان این صنف با چالش‌های بسیار زیادی همراه است و محاسبه هزینه‌ها به صورت روزانه و ماهانه، کنترل میزان فروش، ارزیابی سود فروش، تشخیص فروش و درآمدها، همیشه برای فعالان این حوزه مشکل است. با استفاده از نرم افزار حسابداری محک می‌توان این کار را به راحتی انجام داد و ضمن نظم دادن به محاسبات حسابداری و اطمینان از عدم بروز اشتباه، سرعت فروش قارچ های پرورشی  را بیشتر و اعتماد مشتری را نیز جلب کرد. امید است از راهنمای مراحل پرورش قارچ  ما برای کمک افتتاح کارگاه خود نهایت استفاده را برده باشید.

منبع: howtostartanllc