حسابرسی مالیاتی چیست؟ آیا با ممیزی مالیاتی متفاوت است؟ چگونه دستورالعمل Tax audit را اجرا کنیم؟ انواع حسابرسی مالیاتی کدامند؟ چرا صاحبان کسب‌وکار نیاز به دانش تقریبی حسابرسی مالیاتی دارند؟ این سوالات ممکن است برای بسیاری از صاحبان کسب‌وکار و مدیران مالی پیش بیاید. حسابرسی مالیاتی فرآیندی است که در آن حساب‌های مالی یک شرکت یا فرد توسط مقامات مالیاتی بررسی می‌شود تا اطمینان حاصل شود که تمامی مالیات‌ها به درستی پرداخت شده‌اند. با خواندن این مقاله از گروه نرم افزار حسابداری محک، به‌روزترین پاسخ را درباره این سوالات خواهید دانست.
فهرست مطالب
حسابرسی مالیاتی چیست؟
شاید این سوال برای شما نیز مطرح شود که حسابرسی مالیاتی چیست؟ برای اینکه تعریف جامعی از حسابرسی مالیاتی ارائه دهیم، لازم است کمی شما را با اصطلاح حسابرسی آشنا کنیم؛ در واقع حسابرسی به معنای بررسی مدارک، اسناد و شواهد موجود حسابداری است؛ به صورتی که حسابرس بتواند بر اساس آن صحت یا عدم صحت صورت‌های مالی تهیه شده را در بخش حسابداری مشخص کند. حسابرسی باید دقیق و بی‌طرفانه باشد تا در صورت کشف اشتباه یا تقلب در اسناد حسابداری سریعاً گزارش شود. به حسابرسی، رسیدگی و ممیزی نیز می‌گویند؛ به همین خاطر تفاوتی بین حسابرسی مالیاتی با ممیزی مالیاتی وجود ندارد.
حسابرسی مالیاتی یعنی بررسی قوانین مالیاتی و رسیدگی بر نحوه رعایت آن؛ حسابرس مالیاتی باید درستی اسناد و مدارک را براساس قوانین مالیاتی بررسی کند. در فرایند حسابرسی مالیاتی لازم است، میزان درآمد شرکت مشخص باشد تا حسابرس مالیاتی بتواند مالیات بر درآمد شرکت را محاسبه کند. حسابرس مالیاتی می‌تواند با نگاه دقیق و متمرکز خود، شما را از خطر جریمه‌های هنگفت مالیاتی نجات دهد؛ بنابراین، جذب حسابرس مالیاتی کارآمد از واجباتی است که مدیران حرفه‌ای شرکت‌های پیمانکاری، شرکت‌های بازرگانی، شرکت‌های بیمه، شرکت‌های ساختمانی و… در راستای کار خود قرار می‌دهند.
تفاوت حسابدار و حسابرس
در جدول زیر به بررسی تفاوت حسابدار و حسابرس پرداخته‌ایم.ویژگی حسابدار حسابرس هدف اصلی ثبت، طبقه‌بندی و خلاصه کردن تراکنش‌های مالی ارزیابی و تایید صحت و دقت اطلاعات مالی وظایف کلیدی تهیه صورت‌های مالی، ثبت دفاتر، محاسبه مالیات، مدیریت هزینه‌ها بررسی مستقل صورت‌های مالی، ارزیابی سیستم‌های کنترل داخلی، ارائه گزارش حسابرسی نگرش درون سازمان برون سازمان مهارت‌ها دانش حسابداری، نرم‌افزارهای حسابداری، قوانین مالیاتی دانش حسابداری، استانداردهای حسابرسی، تجزیه و تحلیل مالی گواهینامه‌ها مدرک حسابداری، گواهینامه‌های تخصصی حسابداری مدرک حسابداری، گواهینامه حسابرسی (مانند CPA) نقش در سازمان عضو تیم مالی مشاور مستقل
در برخی سازمان‌ها، ممکن است یک نفر هم وظایف حسابداری و هم وظایف حسابرسی را بر عهده داشته باشد، اما در سازمان‌های بزرگ معمولاً این دو نقش از هم جدا هستند.
حسابرس مالیاتی مستقل هم وجود دارد؟
بله؛ حسابرس مالیاتی مانند حسابرس می‌تواند مستقل و یا داخلی باشد. حسابرس مالیاتی دولتی مانند حسابرس مستقل، به عنوان بازرس وارد شرکت‌ها شده و گزارشات مالیاتی آنها را بررسی می‌کنند. معمولا قبل از بررسی حسابرسان مالیاتی دولتی، گزارشات مالیاتی توسط حسابرس مالیاتی داخلی که وابسته به خود سازمان است، بررسی شده و به حسابرس دولتی تحویل داده می‌شود.
انواع حسابرسی مالیاتی
درصورتی که سازمان امور مالیاتی، حسابرسان مالیاتی دولتی را برای رسیدگی به وضعیت مالیاتی شرکت‌ها بفرستد، براساس میزان اهمیت و اندازه سازمان یا شرکت، نوع حسابرسی را تعیین می‌کند. براساس تصمیم‌گیری سازمان امور مالیاتی، انواع حسابرسی مالیاتی عبارتند از:
1- حسابرسی میدانی
حسابرسی میدانی، شخصا توسط حسابرس مالیاتی انجام می‌شود. این نوع از حسابرسی معمولا براساس حسابرسی‌های پیچیده‌تر و سازمان‌هایی با اهمیت بیشتر برنامه‌ریزی می‌شوند. داشتن وکالت توسط یک وکیل مالیاتی و یا فردی که اظهارنامه مالیاتی را تهیه و تسلیم کرده در زمان حسابرسی بسیار مهم است؛ به خصوص اگر اظهار درآمد، بیان کسورات یا اظهارنامه مالیاتی شما حاوی اطلاعات نادرست یا گمراه‌کننده باشد. اکثر وکلای دادگستری به شما توصیه می‌کنند که پاسخ‌ها را تا حد امکان ساده نگه‌دارید و هرگز اطلاعات اضافی ارائه نکنید؛ زیرا این امر به نماینده اجازه می‌دهد دامنه حسابرسی را گسترش دهد. جریمه‌های پس از حسابرسی میدانی که خطا یا تقلب را نشان می‌دهد، شامل پرداخت مالیات‌های اضافی، جریمه‌ها، حق حبس بر اموال، ضمانت دستمزد، تحقیقات جنایی و جلسات دادگاه است.
برای اطلاع از اظهارنامه مالیاتی و مراحل تکمیل آن کلیک کنید.
2- حسابرسی اداری
حسابرسی اداری، رسیدگی و بررسی گزارشات مالیات‌دهندگان توسط حسابرس مالیاتی داخلی است. معمولا اهمیت و پیچیدگی حسابرسی اداری از حسابرسی میدانی کمتر است. در روند حسابرسی اداری، حسابرس مالیاتی با مالیات‌دهندگان مصاحبه کرده و سوابق آنها را بررسی می‌کند. هدف از حسابرسی اداری اطمینان از ارائه گزارش درآمد و کسورات مؤدی و پرداخت مبلغ قانونی مالیات است.
3- حسابرسی بازرسی
حسابرسی بازرسی یکی از انواع حسابرسی مالیاتی است. هدف این حسابرسی، منحصرا، ارزیابی امور اقتصادی و بررسی موقعیت اموال مؤدی است. در واقع طبق مقایسه مجله Quqlity می‌توان گفت: «حسابرسی و بازرسی دو ابزار حیاتی هستند که سازمان‌ها برای اطمینان از انطباق، خط‌مشی‌ها، رویه‌ها و محصولات به کار می‌گیرند. غیر معمول نیست که این ابزارهای حسابرسی و بازرسی را یکسان درک کنیم. حتی اگر شباهت‌هایی وجود دارد، این ابزارها قصد متفاوتی دارند. به طور سنتی، حسابرسی تحت تضمین کیفیت فعال در نظر گرفته می‌شود در حالی که بازرسی تحت کنترل کیفیت واکنش است. مدت زمان و دامنه مهم‌ترین تفاوت‌ها هستند.»
4- حسابرسی بازبینی
در حسابرسی بازبینی، حسابرس به بررسی کیفی گزارشات حسابرسی مالیاتی می‌پردازد. لازم است بدانید که در صورت تخلف ماموران مالیاتی، حسابرس بازبینی به‌راحتی متوجه آن خواهد شد.
نحوه اجرای دستورالعمل حسابرسی مالیاتی چگونه است؟
یک حسابرس مالیاتی در ابتدا، از نتیجه‌بخش بودن فرایند انجام حسابرسی مالیاتی اطمینان حاصل می‌کند. او به جواب این سوال که: «آیا بررسی دفاتر روزنامه و کل برای انجام حسابرسی مالیاتی مثمرثمر است یا خیر؟» پاسخ می‌دهد. در صورت مثبت بودن پاسخ، همان روند را پیش می‌گیرد و در غیر این صورت، روش دیگری جایگزین می‌کند.
سازمان امور مالیاتی کشور براساس اهمیت و پیچیدگی شرکت و موسسات، نوع حسابرسی مالیاتی را مشخص می‌کند و با توجه به آن از حسابرسان متوسط تا خبره کمک می‌گیرد؛ همچنین، میزان زمانی که برای حسابرسی مالیاتی نیاز است تخمین میزند. پس از اعزام حسابرس مالیاتی به شرکت‌ها، گزارشی از بررسی دفاتر کل و روزنامه داخل کاربرگ‌های مربوط به اداره مالیاتی درج می‌گردد. آنچه در این مرحله حائز اهمیت است، نگاه موشکافانه حسابرس مالیاتی هنگام بررسی دفاتر و مستندات است؛ در صورتی که مدارک و مستندات از لحاظ اعتبار کم‌اهمیت تلقی شوند، حسابرس مالیاتی برای شفافیت و اطمینان از مدارک حاصله روش دیگری تعیین می‌کند. با اعمال روش دیگر، درنهایت گزارش حسابرسی مالیاتی تهیه شده و به اداره مالیات تحویل می‌گردد.
مهلت انجام حسابرسی مالیاتی
فرآیند حسابرسی مالیاتی به یک بازه زمانی مشخص وابسته است که در قوانین مالیاتی تعیین شده است. این بازه زمانی با مهلت ارائه اظهارنامه مالیاتی همزمان است و یا حداکثر تا ۳ ماه پس از ارسال اظهارنامه مالیاتی می‌باشد. به بیان دیگر، زمان ارسال اظهارنامه و حسابرسی مالیاتی بر اساس نوع شخصیت مالیاتی، یعنی اشخاص حقیقی یا حقوقی، تعیین می‌شود. این زمان‌بندی به صورت زیر تفکیک شده است:
اشخاص حقیقی:
مهلت ارسال اظهارنامه برای اشخاص حقیقی تا ۳۱ خرداد ماه تعیین شده است و این اشخاص می‌توانند تا حداکثر ۳ ماه پس از این تاریخ، اظهارنامه خود را ارسال نمایند. بنابراین، زمان انجام حسابرسی مالیاتی نیز تا این مهلت می‌تواند ادامه یابد.
اشخاص حقوقی:
برای اشخاص حقوقی، مهلت ارسال اظهارنامه مالیاتی تا ۳۱ تیرماه است و مانند اشخاص حقیقی، این مهلت تا ۳ ماه پس از تاریخ مذکور قابل تمدید است. لذا، حسابرسی مالیاتی اشخاص حقوقی نیز باید در همین بازه زمانی انجام شود.
با توجه به این مهلت‌های قانونی، ضروری است که اشخاص حقیقی و حقوقی به منظور جلوگیری از بروز مشکلات قانونی و جرائم مالیاتی، حسابرسی‌های مالیاتی خود را در مهلت مقرر انجام دهند. توجه به زمان‌بندی‌ها و ارسال به موقع اظهارنامه‌ها می‌تواند از مشکلات بعدی جلوگیری کند و فرایند حسابرسی را تسهیل نماید.
در گزارش حسابرسی مالیاتی چه مواردی ثبت می‌شود؟
دارایی ثابت
دارایی ثابت Fixed assets جزو اموال شرکت بوده و برای آن منافع اقتصادی به همراه دارد. دارایی‌های ثابت اغلب، مشهود و قابل لمس بوده و موجب کسب درآمد برای شرکت می‌شود؛ به‌همین خاطر نیاز است در گزارش حسابرسی مالیاتی دارایی ثابت هر شرکت مشخص شود.
درآمد و هزینه
معمولا درآمد و هزینه هر شرکت، تعیین‌کننده میزان مالیات پرداختی آن شرکت است. در صورتی که درآمد شرکت بیشتر از هزینه آن باشد، حسابرس مالیاتی سود را شناسایی کرده و شرکت محتمل پرداخت مالیات می‌گردد؛ چنانچه، هزینه بیشتر از درآمد شرکت باشد، آن شرکت زیان‌ده بوده و از دریافت مالیات طبق شرایط خاصی معاف می‌گردد. بعضی از شرکت‌ها با نشان دادن هزینه‌های بیشتر در دفاتر خود، شرکت را زیان‌ده نشان می‌دهند تا از پرداخت مالیات فرار کنند اما نگاه تیزبین و دقیق حسابرسان مالیاتی مانع از انجام این کار می‌گردد.
تطبیق ترازنامه با دفاتر و صورت‌های مالی
حسابرس مالیاتی برای اینکه گزارشی قانع‌کننده و معتبر ارائه کند، نیاز دارد مبلغ ترازنامه را با مبالغ تراز شده در دفاتر و صورت‌های مالی تطبیق دهد.
حقوق و دستمزد
برای بررسی مالیات پرداخت شده حقوق، حسابرس مالیاتی نیاز است حقوق و دستمزد هر یک از افراد سازمان را بازرسی کرده و پس از آن گزارشی مبنی بر اینکه «آیا شرکت مالیات بر حقوق خود را پرداخت کرده است یا خیر» ارائه می‌دهد.
از دیگر مواردی که نیاز است در گزارش حسابرسی مالیاتی ذکر شود: تعدیلات سنواتی، بهای تمام شده کالاها و خدمات، گردش موجودی کالا، مالیات تکمیلی، معاملات خارج از شرکت، صادرات و واردات است.
مدارک مورد نیاز برای حسابرسی مالیاتی
پیش از آغاز حسابرسی مالیاتی در یک سازمان، حسابرس طی یک نامه کتبی از مدیران و مسئولان درخواست می‌کند تا اسناد و مدارک لازم را در اختیار او قرار دهند. این مدارک که برای انجام یک حسابرسی جامع و دقیق ضروری هستند، شامل موارد زیر می‌باشند:نوع مدارک توضیحات دفاتر حسابداری شامل کلیه دفاتر مربوط به سال مالی که قرار است مورد ارزیابی قرار گیرد. ترازنامه، صورت سود و زیان، اظهارنامه به همراه کپی آنها و تاریخ تحویل به اداره مالیات. اسناد حسابرسی ارسال شده به اداره مالیات کلیه اسناد و مدارکی که تحت عنوان اسناد حسابرسی به اداره مالیات ارسال شده‌اند. لیست معاملات با اشخاص ثالث شامل معاملات با اشخاص مشارکتی، انفرادی، مضاربه‌ای و بانک‌ها، همراه با مقدار سود و زیان و مالیات تعیین‌شده. اسناد حقوق و دستمزد و بیمه شامل پرداختی‌های حقوق و دستمزد، اسناد بیمه، شماره قبوض پرداختی و مالیات تعیین‌شده برای آنها. اسناد واردات و صادرات همراه با جزئیات شامل نام فروشنده و خریدار، نوع کالا، مجوزهای گمرکی، مبالغ و تاریخ پرداخت‌ها و دریافت‌ها. جزئیات مالیات بر درآمد و معافیت‌ها شامل کلیه اطلاعات مربوط به مالیات بر درآمد سازمان و هرگونه معافیت مالیاتی. قراردادهای اجاره یا خرید شامل کلیه قراردادهای اجاره یا خرید، با جزئیاتی نظیر مبلغ، تاریخ و طرف قرارداد. اسناد خسارت‌ها شامل کلیه خسارت‌های مالی وارد شده در طول سال مالی. صورت‌حساب گردش مواد اولیه و کالاها شامل جزئیات گردش و مصرف مواد اولیه و کالاها در طول سال مالی.
این مدارک به حسابرس کمک می‌کنند تا ارزیابی دقیقی از وضعیت مالی سازمان داشته باشد و گزارش مالیاتی دقیقی را تهیه کند. تأمین به‌موقع و کامل این اسناد و مدارک، یکی از عوامل کلیدی در موفقیت حسابرسی مالیاتی به شمار می‌رود.
مزیت گزارش حسابرسی مالیاتی
گزارشی که حسابرس مالیاتی با توجه به مدارک و مستندات تهیه می‌کند باعث افزایش آگاهی مدیریت از وضعیت مالی شرکت می‌شود؛ همچنین، حسابرسی در اتخاذ تصمیمات بهتر برای مدیریت مالیاتی نقش مهمی دارد. با وجود اینکه حسابرسی مالیاتی ممکن است برای بخش مالی هر شرکت، زمان‌بر و طولانی باشد اما گزارش آن بسیار مفید و کارآمد است.
کاربرد استفاده از نرم افزار حسابداری محک
عدم وجود خطا در ثبت اسناد و صورت‌های مالی، کسب‌وکار یا شرکت شما را از پرداخت جریمه‌های هنگفت مالیاتی نجات می‌دهد؛ این مورد علاوه بر وجود حسابداران و مدیر مالی، نیازمند نرم افزار حسابداری دقیق و سریع است. نرم افزار حسابداری محک در عین داشتن تجربه کاربری ساده، برای ارائه گزارش‌های پیچیده مالی و حساب‌وکتاب‌های دقیق بسیار کارآمد عمل می‌کند.
