راهنمای شکایت از کارفرما + مراحل شکایت

همانطور که می‌دانیم کارگران نقش مهمی در توسعه اقتصادی و اجتماعی کشور دارند. از این رو، حفظ حقوق و منافع آنها از اهداف اساسی قانون کار و سیاست‌های دولت محسوب می‌شود. اما گاهی اوقات ممکن است کارگران با مشکلات و مغایرت‌هایی از سوی کارفرما مواجه شوند که نیازمند رسیدگی و حل‌وفصل قانونی باشد. در این شرایط، کارگران می‌توانند با استناد به قانون کار، از کارفرمای خود شکایت کنند و از طریق مراجع قانونی کار، حقوق خود را احقاق کنند. در این مقاله از گروه نرم افزار حسابداری محک به بررسی روش‌ها و مراحل شکایت از کارفرما می پردازیم؛ با ما همراه باشید.  

فهرست مطالب

در چه مواقعی کارگر می‌تواند از کارفرما شکایت کند؟

شکایت کارگر از کارفرما به دلایل مختلفی صورت می گیرد که همه آن‌ها نشان از یک نارضایتی عمیق از شرایط کاری دارند. این نارضایتی می‌تواند منجر به کاهش بهره‌وری، افزایش استرس، کاهش اعتماد و ایجاد تنش‌های اجتماعی و روانی شود. برخی از دلایلی که کارگر می تواند از کارفرما شکایت کند عبارتند از:

1. اخراج غیرقانونی و تعدیل نیرو
2. عدم پرداخت حق بیمه
3. عدم پرداخت به موقع و کامل حقوق
4. عدم عقد قرارداد کار
5. مطالبه کار بیش از حد معمول از کارگر
6. کاهش حقوق پرداختی
7. اختصاص مزایایی کمتر از قانون کار برای کارگر

در ادامه به بررسی هر یک از این موارد می پردازیم.

1- شکایت از کارفرما بابت اخراج غیرقانونی و تعدیل نیرو

اخراج غیرقانونی و تعدیل نیرو دو مورد از اختلافاتی هستند که ممکن است بین کارگر و کارفرما رخ دهند. اخراج غیرقانونی زمانی اتفاق می‌افتد که کارفرما بدون رعایت قوانین و مقررات مربوط به اخراج کارگر، با او قطع همکاری کند. تعدیل نیرو هم زمانی صورت می‌گیرد که کارفرما به دلیل کاهش فعالیت یا تغییر کاربری، نیاز به کارگران کمتری داشته باشد و بخواهد برخی از آنها را اخراج کند. در هر دو حالت، کارگر می‌تواند از کارفرما شکایت کند و حقوق خود را مطالبه کند. کارفرما تنها در موارد زیر می‌تواند کارگر را اخراج کند:

• انقضای قرارداد کار
• ارتکاب جرم توسط کارگر
• عدم صلاحیت کارگر برای انجام کار
• عدم رعایت مقررات انضباطی کارگاه توسط کارگر

برای شکایت از کارفرما بابت اخراج غیرقانونی و تعدیل نیرو، کارگر باید ظرف مدت 30 روز از تاریخ اخراج یا تعدیل نیرو به هیات تشخیص و حل اختلاف اداره کار مراجعه کند و با ارائه مدارک مورد نیاز درخواست بازگشت به کار یا دریافت خسارت را ارائه کند.

2- شکایت از کارفرما بابت عدم پرداخت حق بیمه

برخی از کارفرمایان به دلایل مختلفی مانند کاهش هزینه‌ها، اجتناب از پرداخت جریمه یا عدم اطلاع از قوانین، از بیمه کردن کارگران خود خودداری می‌کنند. این امر می‌تواند برای کارگران مشکلات زیادی مانند عدم دریافت مزایای تأمین اجتماعی، عدم پوشش درمانی، و عدم امنیت شغلی ایجاد کند. در چنین شرایطی کارگران باید از حق خود برای شکایت از کارفرمایانی که بیمه نمی‌کنند، استفاده کنند.

بر اساس ماده 148 قانون کار، کارگر به صورت قانونی این حق را دارد که در صورت عدم پرداخت حق بیمه از کارفرمای خود شکایت کند. کارفرما موظف است حق بیمه کارگر را به طور کامل و به موقع به سازمان تامین اجتماعی پرداخت کند. حق بیمه شامل دو بخش است که 23 درصد آن بر عهده کارفرما و 7 درصد آن بر عهده کارگر است.

3- شکایت از کارفرما در مورد عدم پرداخت به موقع و کامل حقوق

عدم پرداخت به موقع و کامل حقوق یکی از بیشترین موارد شکایت کارگر از کارفرما است. بر اساس ماده ۳۶ قانون کار، کارفرما موظف است حقوق و مزایای کارگر را به موقع و به صورت نقدی یا غیرنقدی پرداخت کند. این حقوق و مزایا شامل حقوق پایه، اضافه کار، شب کار، عیدی، پاداش، حق بیمه، حق مسکن، حق اولاد، حق سنوات و سایر مطالبات قانونی است. اگر کارفرما در پرداخت این حقوق و مزایا تاخیر کند یا کمتر از مقدار مشخص پرداخت کند، کارگر می‌تواند از کارفرما شکایت کند و از اداره بیمه، هیئت تشخیص یا دیوان عدالت اداری، حقوق خود را مطالبه کند.

4- شکایت از کارفرما در صورت تحمیل شرایط نامناسب و غیراخلاقی

کارفرما باید با احترام و انصاف با کارگران برخورد کند و شرایط کاری را طبق قرارداد و قانون کار تنظیم کند. اگر کارفرما شرایط نامناسبی مانند تغییر ساعت کار، تغییر محل کار، تغییر شغل، تغییر حقوق، توهین، تهدید، آزار و اذیت جسمی و روحی و سایر موارد را بر کارگران تحمیل کند. کارگر می‌تواند از کارفرما شکایت کند و از هیئت تشخیص یا دیوان عدالت اداری، اصلاح شرایط کاری یا جبران خسارت را خواستار شود.

5- شکایت از کارفرما جهت عدم عقد قرارداد کار

یکی از مواد پر تکرار در شکایت کار از کارفرما این است که کارفرما با کارگر جهت انجا کار هیچ گونه قراردادی نمی بنند. در این حالت کارگر بدون داشتن سندی کتبی که حقوق و تعهدات هر یک از طرفین را مشخص کند، مشغول به کار می‌شود. این امر می‌تواند پیامدهای منفی زیادی برای کارگر و کارفرما به همراه داشته باشد.

• کارگر بدون قرارداد، از حقوق و مزایای قانونی خود محروم می‌شود و نمی‌تواند از کارفرما مطالبه کند. این حقوق و مزایا شامل حقوق پایه، اضافه کار، عیدی، پاداش، حق بیمه، حق مسکن، حق اولاد، حق سنوات و سایر مطالبات قانونی است.
• کارگر بدون قرارداد، در صورت بروز حادثه یا بیماری ناشی از کار، از حمایت اداره بیمه و درمان و جبران خسارت محروم می‌شود و باید خودش هزینه‌های درمانی را بپردازد.
• کارگر بدون قرارداد، در صورت اخراج یا قطع همکاری، از حمایت هیئت تشخیص و دیوان عدالت اداری محروم می‌شود و نمی‌تواند بازگشت به کار یا جبران خسارت را خواستار شود.
• کارفرما بدون بستن قرارداد، در صورت بروز اختلاف یا شکایت از سوی کارگر، از حمایت قانونی محروم می‌شود و نمی‌تواند مدارک و شواهد کافی را ارائه کند.
• کارفرما بدون بستن قرارداد، در صورت کنترل اداره کار یا اداره بیمه، مجرم شناخته می‌شود و می‌تواند به جریمه نقدی، تعلیق یا ابطال پروانه کسب، ممنوعیت استخدام و یا حتی زندان محکوم شود.

در چنین شرایطی قانون کار از کارگر حمایت می‌کند. طبق قانون کار، قرارداد کار، عقدی است که به موجب آن، کارگر در مقابل دریافت حق‌السعی، کاری را برای مدت معین یا غیرمعین برای کارفرما انجام می‌دهد. در صورت عدم وجود قرارداد کار کتبی، کارگر می‌تواند با ارائه مدارک و مستندات کافی، از جمله شهادت شهود، رابطه کارگری بین خود و کارفرما را اثبات کند.

6- مطالبه کار بیش از حد معمول از کارگر

مطالبه کار بیش از حد معمول از کارگر یکی از مواردی است که کارگر می‌تواند از کارفرما شکایت کند. بر اساس ماده ۵۱ قانون کار، حداکثر ساعت کاری کارگران ۸ ساعت بوده و تجاوز از این حد مگر در موارد استثنا خلاف قانون است. بنابه ماهیت برخی مشاغل ضروری است که در برخی از فصول سال ساعات کاری افزایش و در برخی از فصول نیز کاهش یابد. اما در صورت مطالبه کار بیش از حد معمول، کارگر می‌تواند از کارفرما شکایت کند و خواستار پرداخت مزد اضافه و یا تعویض ساعات کار بیشتر با مرخصی باشد.

7- کاهش حقوق پرداختی

کاهش حقوق پرداختی یکی از مواردی است که کارگر می‌تواند از کارفرما شکایت کند. بر اساس قانون کار، کارفرما بدون دلیل موجه و قانونی، نمی‌تواند حقوق پرداختی به کارگر را کاهش دهد. اگر کارفرما این کار را انجام دهد، کارگر می‌تواند از او شکایت کند و خواستار پرداخت حقوق توافق شده باشد.

8- اختصاص مزایایی کمتر از قانون کار برای کارگر

بر اساس قانون کار، کارفرما موظف است به کارگر مزایایی مانند حق اضافه کار، عیدی، حق ماموریت، سنوات و دیگر مزایا را بر اساس قوانین و مقررات معین پرداخت کند. اگر کارفرما این مزایا را به کارگران پرداخت نکند یا کمتر از حد مقرر پرداخت کند، کارگران می‌توانند از او شکایت کنند و خواستار دریافت مزایای کامل خود شوند. این اقدام قانونی با هدف تضمین حقوق مالی کارگران و تضمین اجرای عادلانه قانون برای آنها انجام می‌شود.

مهلت شکایت از کارفرما

به طور کلی، شکایت کارگر از کارفرما مهلت مشخصی در قانون ندارد و مشمول مرور زمان نمی‌شود. یعنی هر زمان که کارگر بخواهد می‌تواند از کارفرمای خود شکایت کند. البته توصیه می‌شود که کارگر هرچه زودتر شکایت خود را ثبت کند تا از از دست رفتن اطلاعات یا مدارک مربوطه جلوگیری شود. اما ذکر این نکته حائز اهمیت است که برای برخی از موارد خاص، مهلت‌هایی در نظر گرفته شده است که باید رعایت شوند و اگر کارگر در آن مهلت اقدام نکند، حق خود را از دست می‌دهد.  برای مثال:

• مهلت شکایت از کارفرما بابت اخراج غیرقانونی ۳۰ روز است.
• مهلت شکایت از کارفرما بابت تغییر شرایط قرارداد کار ۱۵ روز است.
• مهلت شکایت از کارفرما در رابطه با عدم پرداخت حق بیمه، ۱۰ سال است.
• مهلت شکایت از کارفرما در رابطه با عدم پرداخت حقوق، ۵ سال است.

مراحل شکایت از کارفرما در اداره کار

مرجع رسیدگی به شکایت کارگر از کارفرما بسته به نوع شکایت متفاوت است. برخی از شکایت ها مربوط به حقوق و مزایای کارگر مانند حقوق، بیمه، مرخصی، اضافه کاری و غیره هستند. این نوع شکایات معمولاً در کمیسیون اداره کار بررسی و حل می شوند. برخی دیگر از شکایات مربوط به تبعیض، آزار، اخراج یا تخلفات اخلاقی کارفرما هستند. این نوع شکایات می توانند در مراجع قضایی مانند دادگاه های کار، دادگاه های عمومی و دادگاه های انقلاب رسیدگی شوند. از این رو با توجه به موضوع اختلاف، کارگر باید شکایت خود را با مدارک و شواهد مربوطه به مرجع مربوطه ارائه کند و از حقوق خود دفاع کند.

به طور کلی مراحل مربوط به شکایت از کارفرما از طریق اداره کار عبارتند از:

• ابتدا باید در سامانه جامع اداره کار به نشانی prkar.mcls.gov.ir ثبت نام کرده و احراز هویت را انجام دهید.
• سپس باید در قسمت پنجره واحد خدمات، گزینه ثبت دادخواست بدوی را انتخاب کنید و فرم مربوطه را با توجه به مطالبات خود پر کنید. مطالبات ممکن است شامل حقوق، بیمه، سنوات، اضافه کاری، اخراج غیر قانونی و غیره باشد.
• همچنین باید مدارک و مستندات مربوط به کار خود را به صورت الکترونیکی به دادخواست ضمیمه کنید. این مدارک می توانند شامل قرارداد کار، فیش حقوقی، برگه بیمه، نمونه کارهای انجام شده و غیره باشند.
• بعد از ثبت دادخواست، سامانه یک کد رهگیری به شما می دهد که با استفاده از آن می توانید وضعیت دادخواست خود را پیگیری کنید.
• در صورتی که دادخواست شما مورد تأیید اداره کار قرار گیرد، کارفرما به صورت رسمی از طریق پیامک یا نامه با شکایت مواجه می شود و از او خواسته می شود که در مهلت معینی به دادخواست پاسخ دهد.
• اگر کارفرما پاسخ دهد و موافقت کند که مطالبات شما را پرداخت کند و به توافق برسید، پرونده به پایان می‌رسد. اما اگر کارفرما پاسخ ندهد یا از پرداخت مطالبات سر باز زند، پرونده به دادگاه ارجاع داده می شود و در آنجا رسیدگی می شود.
• بعد از طی کردن این مراحل، سامانه زمان و مکان جلسه سازش را برای شما تعیین می کند و از طریق پیامک به شما و کارفرما اطلاع می دهد. شما باید در زمان و مکان مقرر حضور داشته باشید و دلایل و مدارک خود را به کارشناسان جلسه ارائه دهید.
• اگر در جلسه سازش به توافق برسید، پرونده شما به پایان می رسد و مطالبات شما پرداخت می شود. اما اگر به توافق نرسید یا کارفرما در جلسه حضور نیافت، پرونده شما به جلسه هیئت تشخیص و یا هیئت حل اختلاف ارجاع داده می شود و در آنجا رسیدگی می شود.

سخن آخر

در این مقاله، ما به معرفی مراحل شکایت از کارفرما پرداختیم و نشان دادیم که چگونه کارگر می تواند در صورت اختلاف با کارفرما، از حقوق خود دفاع کند. طبق قانون کارفرما موظف است به قوانین کار و تامین اجتماعی احترام بگذارد، در صورتی که کارفرما این مسئولیت ها را نپذیرد یا نقض کند، کارگر می تواند از طریق مراجع قضایی و اداری مربوطه، شکایت خود را ارائه دهد و از حق خود استفاده کند.