از دیرباز، دولت‌ها برای تأمین هزینه‌های خود نیازمند منابع مالی بوده‌اند. مالیات بر درآمد، یکی از رایج‌ترین و مهم‌ترین روش‌های کسب درآمد برای دولت‌هاست که بر پایه درآمد افراد و شرکت‌ها وضع می‌شود. این نوع مالیات به دولت‌ها کمک می‌کند تا هزینه‌های عمومی مانند بهداشت، آموزش، زیرساخت‌ها و خدمات اجتماعی را تأمین کنند. در این مقاله به بررسی انواع مالیات بر درآمد و نکات مهم در این زمینه می‌پردازیم.
فهرست مطالب
مالیات بر درآمد چیست؟
مالیات بر درآمد یکی از انواع مالیات‌های مستقیم است که دولت‌ها از افراد و کسب‌وکارها دریافت می‌کنند. این نوع مالیات بر اساس درآمد خالص محاسبه می‌شود و شامل حقوق، سود سرمایه‌گذاری، درآمد از مشاغل آزاد، و سایر منابع مالی است. دولت‌ها با دریافت مالیات بر درآمد، هزینه‌های عمومی مانند آموزش، بهداشت، و زیرساخت‌ها را تأمین می‌کنند.
میزان مالیات بر درآمد معمولاً به صورت درصدی از درآمد مشمول مالیات محاسبه شده و بر اساس قوانین مالیاتی هر کشور و همچنین سطح درآمد افراد و شرکت‌ها، تعیین می‌گردد. به بیان ساده‌تر، مالیات بر درآمد، سهمی از درآمد افراد و مؤسسات است که به منظور تأمین بودجه عمومی و ارائه خدمات به جامعه، به دولت پرداخت می‌شود و نقش بسزایی در توسعه و پیشرفت کشور ایفا می‌نماید.
انواع مالیات بر درآمد
مالیات بر درآمد به چندین دسته تقسیم می‌شود. در ادامه به بررسی هر یک می‌پردازیم.
مالیات بر درآمد املاک
این نوع مالیات، بر اساس درآمد حاصل از اجاره املاک (اعم از مسکونی، تجاری، اداری و…) وضع می‌شود. در محاسبه این مالیات، ابتدا ۲۵ درصد از کل مبلغ اجاره به عنوان هزینه‌های استهلاک، تعمیرات و سایر هزینه‌های مرتبط با ملک، از درآمد ناخالص اجاره کسر می‌گردد. این کسر ۲۵ درصدی، به منظور پوشش هزینه‌هایی است که مالک برای نگهداری و بهبود ملک خود متحمل می‌شود. سپس، مالیات بر باقیمانده مبلغ (درآمد مشمول مالیات) محاسبه می‌گردد.
نرخ مالیات بر درآمد املاک برای اشخاص حقیقی به صورت پلکانی تعیین می‌شود. به این معنی که با افزایش میزان درآمد اجاره، نرخ مالیات نیز به صورت تصاعدی افزایش می‌یابد. این نرخ‌ها توسط سازمان امور مالیاتی کشور و بر اساس قانون مالیات‌های مستقیم تعیین و ابلاغ می‌شوند و ممکن است هر ساله تغییر کنند. برای اطلاع دقیق از نرخ‌های جاری، مراجعه به سایت سازمان امور مالیاتی توصیه می‌شود.
پیشنهاد مطالعه مقاله: مالیات بردرآمد املاک و مستغلات
مالیات بر درآمد کشاورزی
مالیات بر درآمد کشاورزی یکی دیگر از انواع مالیات بر درآمد است. طبق ماده 81 قانون مالیات‌های مستقیم: «درآمد حاصل از کلیه فعالیت‌های کشاورزی، دامپروری، دامداری، پرورش ماهی و زنبور عسل و پرورش طیور، صیادی و ماهیگیری، نوغانداری، احیای مراتع و جنگل‌ها، باغات اشجار از هر قبیل و نخیلات از پرداخت مالیات معاف می‌باشد.»
به منظور حمایت از تولیدکنندگان این بخش و تشویق به فعالیت در این حوزه وضع شده است و صرفاً شامل درآمد حاصل از خود فعالیت‌های کشاورزی می‌شود. به عبارت دیگر، اگر فعالیتی جانبی مانند فرآوری محصولات کشاورزی (تبدیل شیر به لبنیات یا میوه به مربا) انجام شود، درآمد حاصل از این فرآوری، مشمول مالیات خواهد بود. همچنین، فعالیت‌های مرتبط با خرید و فروش محصولات کشاورزی که توسط واسطه‌ها انجام می‌شود، نیز مشمول این معافیت نیست. بنابراین، تمرکز این معافیت بر تولید اولیه محصولات کشاورزی است.
مالیات بر درآمد حقوق
مالیات درآمد حقوق، مبلغی است که از حقوق کارمندان و کارکنان کسر می‌شود و به دولت پرداخت می‌گردد. این مالیات بر اساس میزان درآمد فرد و طبق نرخ‌های مشخصی که هر سال در قوانین بودجه تعیین می‌شود، محاسبه می‌شود. هدف اصلی آن تأمین هزینه‌های عمومی دولت و ایجاد عدالت اقتصادی است. هر چه درآمد فرد بالاتر باشد، نرخ مالیاتی او نیز بیشتر خواهد بود تا افراد با درآمد بیشتر سهم بیشتری در تأمین منابع مالی کشور داشته باشند.
محاسبه مالیات حقوق معمولاً به‌صورت درصدی از درآمد مشمول مالیات انجام می‌شود. ابتدا حقوق ناخالص فرد محاسبه و سپس معافیت‌های قانونی از آن کسر می‌شود. پس از تعیین مبلغ خالص مشمول مالیات، با توجه به نرخ‌های مالیاتی تعیین‌شده در قانون همان سال، میزان مالیات مشخص می‌شود. برای مثال، در سال ۱۴۰۳، حقوق‌های کمتر از سقف مشخصی از مالیات معاف هستند و برای درآمدهای بالاتر، نرخ تصاعدی اعمال می‌شود.
مطالب مرتبط با مالیات بر درآمد حقوق تا همین جا خلاصه نمی‌شود؛ شما می‌توانید جهت اطلاعات بیشتر درباره مالیات بر درآمد حقوق، معافیت های مالیاتی و تشویق های مالیاتی مانند تبصره ماده 100 به سایر مقالات سایت مراجعه کنید.
مالیات بر درآمد مشاغل
مالیات بر درآمد مشاغل، توسط دولت بر درآمد مالی همه افراد و نهادهای صاحب شغل وضع شده و در حوزه قوانین این نوع مالیات براساس قانون مالیات‌های مستقیم و بر مبنای درآمد ناخالص کسب‌وکارها محاسبه می‌گردد. پس از کسر معافیت‌های قانونی و سایر کسورات مجاز، درآمد مشمول مالیات تعیین می‌شود و بر اساس نرخ‌های پلکانی مشخص، مالیات پرداخت می‌گردد. برای سال 1403، سقف معافیت مالیاتی 47 میلیون و 500 هزار تومان تعیین شده و درآمدهای بالاتر با نرخ‌هایی بین 15 تا 25 درصد مشمول مالیات خواهند بود.
از طرفی، صاحبان مشاغل در سه گروه مختلف دسته‌بندی شده‌اند که هر گروه تعهدات و تکالیف مالیاتی خاص خود را دارد.
- گروه اول شامل کسب‌وکارهای بزرگ و مهم اقتصادی مانند کارخانه‌ها و فروشگاه‌های زنجیره‌ای است که تحت نظارت دقیق‌تری قرار دارند.
- گروه دوم شامل کسب‌وکارهایی با درآمد متوسط بوده که ملزم به ثبت و نگهداری دقیق اسناد مالی هستند.
- گروه سوم شامل مشاغل کوچکتر است که باید با رعایت مقررات مشخص، اطلاعات مالی و مالیاتی خود را مدیریت کنند.
این سیستم دسته‌بندی به تسهیل فرآیند محاسبه و پرداخت مالیات کمک کرده و صاحبان مشاغل را در انجام مسئولیت‌های مالیاتی یاری می‌دهد.
شما می‌توانید برای کسب اطلاعات بیشتر درباره مالیات بر درآمد مشاغل، به مقاله مالیات بر درآمد مشاغل چیست؟ رجوع کنید.
مالیات بر درآمد اتفاقی
مالیات بر درآمد اتفاقی به مالیاتی گفته می‌شود که بر درآمدهای غیرمنتظره و بلاعوض که افراد از راه‌هایی همچون دریافت هدایا، جوایز، یا معاملات محاباتی کسب می‌کنند، اعمال می‌شود. این نوع مالیات بر اساس ماده 120 قانون مالیات‌های مستقیم در ایران به طور مشخص تعیین شده است و شامل درآمدهای نقدی و غیرنقدی می‌شود.
نحوه محاسبه مالیات بر درآمد اتفاقی طبق ماده 131 ق.م.م، با توجه به میزان درآمد مشمول مالیات صورت می‌گیرد. برای درآمدهای بالای 2 میلیارد ریال، نرخ مالیات به تدریج افزایش می‌یابد و برای درآمدهای بیش از 4 میلیارد ریال، نرخ مالیات به 25 درصد می‌رسد.
مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی
مالیات بر درآمد شرکت‌ها، مالیاتی است که به‌طور مستقیم از درآمد خالص شرکت‌ها و اشخاص حقوقی دریافت می‌شود. این مالیات براساس درصدی از درآمد حاصل از فعالیت‌های اقتصادی شرکت‌ها محاسبه می‌شود. به عبارت دیگر، هر شرکت موظف است بر اساس میزان سود و درآمد خود، مالیات به دولت پرداخت کند. نرخ معمول مالیات بر درآمد شرکت‌ها در ایران ۲۵ درصد است، مگر اینکه در موارد خاص، نرخ‌های متفاوتی وجود داشته باشد.
جدول انواع مالیات بر درآمد
در جدول زیر می‌توانید یک نمای کلی از انواع مالیات بر درآمد را مشاهده کنید.نوع مالیات بر درآمد نحوه محاسبه مشمولین مالیات بر درآمد املاک ابتدا ۲۵% از کل مبلغ اجاره به عنوان هزینه‌های استهلاک و غیره کسر می‌شود. سپس مالیات بر باقیمانده (درآمد مشمول مالیات) محاسبه می‌گردد. مالکین املاک اجاره داده شده مالیات بر درآمد کشاورزی در موارد شمول مالیات، پس از کسر هزینه‌های مرتبط با فعالیت کشاورزی از درآمد ناخالص، سود خالص محاسبه و مالیات بر آن وضع می‌گردد. فعالان بخش کشاورزی (تولیدکنندگان اولیه) مالیات بر درآمد حقوق ابتدا معافیت مالیاتی از حقوق کسر می‌شود. سپس مالیات بر باقیمانده (درآمد مشمول مالیات) با نرخ پلکانی محاسبه می‌گردد. کارکنان و کارمندان (حقوق بگیران) مالیات بر درآمد مشاغل هزینه‌های مرتبط با کسب‌وکار از درآمد ناخالص کسر می‌شود. سپس مالیات بر سود خالص با نرخ پلکانی محاسبه می‌گردد. صاحبان مشاغل آزاد، کسبه، پزشکان، وکلا و… مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی (شرکت‌ها) مالیات بر سود خالص شرکت‌ها محاسبه می‌شود. شرکت‌ها، موسسات غیرتجاری و سایر اشخاص حقوقی مالیات بر درآمد اتفاقی طبق ماده ۱۳۱ ق.م.م، با توجه به میزان درآمد مشمول مالیات محاسبه می‌شود. اشخاص حقیقی و حقوقی که درآمدهای اتفاقی کسب می‌کنند.
سخن پایانی
همانطور که در ابتدای مقاله مطرح کردیم، مالیات بر درآمد نوعی مالیات مستقیم است. این مالیات انواع مختلفی دارد که در این مقاله آنها را بررسی کرده و برخی از قوانین مالیاتی آنها را ذکر کردیم. در صورت ایجاد هر گونه سوال مالیاتی از جمله مالیات بر درآمد، با ما از طریق قسمت نظرات در ارتباط باشید.
سوالات متداول در زمینه مالیات بر درآمد و انواع آن
مالیات بر درآمد چیست؟
مالیات بر درآمد مبلغی است که دولت از درآمد افراد و شرکت‌ها دریافت می‌کند. این مالیات بر اساس نوع درآمد، مانند حقوق، کسب‌وکار یا سرمایه‌گذاری، محاسبه می‌شود.
انواع مالیات بر درآمد کدامند؟
انواع مالیات بر درآمد شامل مالیات بر حقوق، مالیات بر درآمد مشاغل، مالیات بر اجاره، مالیات بر درآمد سرمایه‌گذاری و مالیات بر درآمد خارجی است.
چگونه مالیات بر درآمد محاسبه می‌شود؟
محاسبه مالیات بر درآمد بستگی به نرخ‌های مالیاتی و معافیت‌ها دارد. معمولاً درصد مشخصی از درآمد خالص پس از کسر معافیت‌ها محاسبه می‌شود.
چه کسانی از مالیات بر درآمد معاف هستند؟
افرادی که درآمد آنها زیر حداقل معافیت مالیاتی تعیین‌شده باشد یا برخی گروه‌ها مانند خیریه‌ها و نهادهای خاص طبق قوانین ممکن است از پرداخت مالیات معاف باشند.
